ءبىزدىڭ ۇلتتىق قۇرامانىڭ قاقپاسىنا قارسىلاستار سالعان ءار گول ءۇشىن ءبىز چەرچەسوۆكە 80 ميلليون تەڭگە تولەپ وتىرمىز!؟.

قازاقستان قۇراماسىنىڭ باس باپكەرى ستانيسلاۆ چەرچەسوۆ تاعى دا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى مازاقتادى… قازاق ءتىلىن قورلاۋ - قازاقتى قورلاۋ! مەملەكەتتىك ءتىلدى قورلاۋ - مەملەكەتتى قورلاۋ!

چەرچەسوۆ بۇدان بۇرىن دا، بيىل، 2024 جىلى جازدا عانا قىزمەتىنە كىرىسىپ، 4 ماۋسىمدا تىلشىلەرگە ارناپ بريفينگ وتكىزگەندە قازاقشا سۇراق قويعان ءتىلشىنىڭ ساۋالىنا شامدانعان ەدى. بۇل جاعداي الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ، قاتتى سىنعا ۇشىراعان. وسىعان بايلانىستى سول كەزدە دە سپورت تۋرالى 1bol.kz. سايتىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرگەن ەدفۋتبولىم.

«قازاقستان فۋتبول قۇراماسىنىڭ باس باپكەرى ستانيسلاۆ چەرچەسوۆ جۋرناليست نۇرسۇلتان قۇرمانعا: «مەن وسەتين تىلىندە سويلەسەم قالاي بولادى» دەگەن ءسوزدى قاي ويمەن، قانداي سانامەن ايتىپ تۇر؟! وسەتين ءتىلىنىڭ بۇل جەردە نە قاتىسى بار؟ بىرىنشىدەن، ول وسەتين تىلىندە دە ولاي سويلەي المايدى. قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل ورىس ءتىلى دە، وسەتين ءتىلى دە ەمەس – قازاق ءتىلى. قازاقستانعا كەلىپ ايتپاي، وسەتين تىلىندە الدىمەن ماسكەۋدە سويلەپ السىن. «اۋدارماشى فەدەراتسيا پرەزيدەنتى بولدى» دەيدى، قازاقستانعا كەلگەن سوڭ اۋدارماشىنى ءوزى جالداپ السىن. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن، كەزىندە مينيستر، ۆيتسە-مينيسترلەردى الىپ كەلىپ، ولار مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي تۇرعان كەزدە، «وسى قىزمەتكە ونى كىم قويدى، سول اۋدارماشى بولسىن» دەپ تالاي جازعانمىن. سول سەكىلدى چەرچەسوۆتى كىم شاقىردى، ول مينيستر مە، ۆيتسە-مينيستر مە، الدە فەدەراتسيا پرەزيدەنتى ادىلەت بارمەنقۇلوۆ پا، سولار اۋدارماشى بولسىن. بارمەنقۇلوۆ ەندى ءومىر بويى اۋدارماشى بولسىن. باسقا جۇمىسىن قويىپ، ءجۇرسىن قاسىندا، شاقىرعان سول عوي! ول وزبەكستاندا، قىرعىزستاندا، تاجىكستاندا نەمەسە ءازىربايجاندا سولاي ايتا الا ما؟ «وزبەك تىلىندە سويلەمەيمىن، قايسىسىڭ اۋدارماشى بولاسىڭ؟» دەي الا ما؟ بۇل تاۋەلسىز قازاقستاندى باسىنعانى! »، - دەپ جاۋاپ بەرگەن ەدىك.

ەندى مىنە، كەشە تاعى دا وسى كەلەڭسىزدىك قايتالانىپتى. چەرچەسوۆ سلوۆەنياعا قارسى ويىننان كەيىن، كەزەكتى رەت جەڭىلىستەن سوڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا وزىنە قازاق تىلىندە سۇراق قويعان ءتىلشىنى تاعى كەلەمەجدەپتى... چەرچەسوۆتىڭ قازاقشا سۇراق قويعان جۋرناليسكە "سەن قازىر فرانتسۋزشا سويلەپ تۇرسىڭ با” دەۋى حالىقتىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋدا. وتكەن جولى وسەتين تىلىنە، بۇل جولى فرانتسۋز تىلىمەن شاتىستىرادى. ايتەۋىر، تەك مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى بولماۋى كەرەك.

مەنى ءبىر ەلەڭ ەتكىزىپ، قۋاندىرعانى - تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگى قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسىنان بولعان وقيعاعا قاتىستى تۇسىنىكتەمە بەرۋىن تالاپ ەتىپ، رەسمي ساۋال جولداۋى. حاتتا «كونستيتۋتسيا مەن "تىلدەر تۋرالى" زاڭدا قازاق ءتىلىنىڭ ەرەكشە مارتەبەگە يە ەكەندىگى جانە ونى بارشا ازاماتتار قۇرمەتتەۋگە مىندەتتى» ەكەنى ايتىلعان. «مينيسترلىك ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرىمەن مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋ قاجەتتىلىگىنە قاتىستى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى تالاپ ەتتى»،-دەيدى ۆەدومستۆو حابارلاماسىندا.

سونىمەن بىرگە چەرچەسوۆ مەملەكەتتىك ءتىلدى كەكەتكەنى ءۇشىن 750 مىڭ تەڭگەگە جۋىق ايىپپۇل تولەگەنى تۋرالى اقپارات تاراۋدا.

قۇدايعا مىڭ دا ءبىر شۇكىر، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ مينيسترلەرى دە مەملەكەتتىك ءتىلىن تالاپ ەتە الادى ەكەن-اۋ؟ بۇل 33 جىلدىق تاۋەلسىزدىك تاريحىنداعى تۇڭعىش وقيعا شىعار. بيىل ەكى اي بۇرىن قىركۇيەكتىڭ باسىندا تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترى ەتىپ، ەربول مىرزابوسىنوۆتى تاعايىنداۋعا قر پارلامەنتى ءماجىلىسى الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتى دەپۋتاتتارىنىڭ كەلىسىمى سۇرالعاندا قولداعانىما قۋانىپ وتىرمىن. تەك قولداپ قانا قويماي، سپورت سالاسىن ءبىراز سىناپ، ەسكەرتۋ دە جاساعان ەدىك، بوسقا كەتپەپتى. «ۇلتتىق مۇددە قورعالماعان جەردە دامۋ بولمايدى.تەك قانا ۇتىلۋدى بىلەتىن ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرىن قايدان تاپقانسىزدار؟ نەگە ول مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى تابانعا تاپتايدى؟ ال ونى قولداپ، فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى اديلەت بارمانكۋلوۆتىڭ «چەرچەسوۆكە قازاق ءتىلىن ءبىلۋ مىندەتتى ەمەس» دەگەنى نە ماسقارا؟ مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى – مەملەكەتتىك مۇددەمىزدى تابانعا تاپتايتىن مامانداردىڭ نە كەرەگى بار، كەتسىن بارمەنكۋلوۆىمەن قوسىلىپ!»-دەگەن ەدىك. ايتقان سىنىمىز بوسقا كەتپەگەنى - ەندى مىنە، مينيسترلىكتىڭ فەدەراتسيادان تۇسىنىك تالاپ ەتۋى.

باس باپكەردىڭ بۇعان دەيىنگى سۇحباتىندا «قازاقستان ورىس ءتىلدى» دەپ ايتۋى، ەلىمىزدى ءالى تاۋەلسىزدىك الماعان دەگەنمەن بىردەي. چەرچەسوۆتى شاقىرعان شەنەۋنىكتەر قازاقستاننىڭ 33 جىل بۇرىن تاۋەلسىزدىك العانىن بىلە مە؟ بىلمەسە، ولاردىڭ دا، چەرچەسوۆتىڭ دە ەسىنە سالىپ قويۋ كەرەك وسىلاي! بۇل باياعىدان ايتىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ كەرەكتىگى كۇن ساناپ ءوشىپ بارا جاتقانىن، ەلىمىزدەگى ەڭ باستى ماسەلە ەكەنىن كورسەتەدى. ءبىز وتكەن جولى دا، بۇل جولى دا مەملەكەتتىك ءتىلدى – مەملەكەتتىك مۇددەنى قورعاعان ۇلتشىل جۋرناليست باۋىرلارىمىز نۇرسۇلتان قۇرمان مەن بەكاسىل سەيتحانعا كوپ راحمەت ايتامىز. بۇل بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن جۋرناليستەرگە قاراتا ايتقان: «تاۋەلسىز قازاق ەلىندە كىم بولسا دا، ۇلتىنا قاراماي تەك مەملەكەتتىك تىلدە سۇراق قويۋ كەرەك!» -دەگەن كەڭەسىمىزدىڭ بوسقا كەتپەگەنىن بىلدىرەدى.

بيىل 30 جىلدا العاش رەت ازاماتتىق الۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىل ءبىلۋدى مىندەتتەيتىن زاڭ قابىلدادىق. مىسالى، قاراپايىم دەڭگەيدە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەگەن، ەلىمىزدىڭ تاريحى مەن كونستيتۋتسياسىنىڭ نەگىزدەرىن بىلمەگەن جاعدايدا ازاماتتىق بەرىلمەيدى. ازاماتتىق الۋ ءۇشىن ەمتيحان تاپسىرسىن دەگەن تالاپتى تالاي جىلدان بەرى پارلامەنتتە “اق جول” پارتياسى توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ ەكەۋمىز كوتەرىپ ءجۇرىپ، ەكى جىل بۇرىن زاڭعا مەن ۇسىنىس جاساپ ەنگىزگەن ەدىم. ستانيسلاۆ چەرچەسوۆ كەلگەن رەسەيدە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەسە، ميلليوندارعا شومىلعان فۋتبول شەنەۋنىگى تۇرماق، كوشەدە اۋلا سىپىرۋشى قىزمەتىنە دە المايدى. ال بۇل ءبىزدىڭ ەلگە كەلىپ شالقايادى. ەندى تەك مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ تالابىن تەك ازاماتتىق الۋدا عانا ەمەس، رەسەيدەگىدەي شەتەلدەن كەلگەندەر جۇمىسقا تۇرۋ ءۇشىن دە مىندەتتەۋ قاجەت!

ال ەندى، شەتەلدىك چەرچەسوۆكە قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسى قانشا جالاقى تولەيدى؟ جىلىنا 1 ميلليون 200 مىڭ ەۋرو! رەسەي باسپاسوزىنەن باستاپ، قازاقستانداعى سايتتاردىڭ ءبارى وسىلاي شۋلاپ جازدى. فەدەراتسيا «باس باپكەردىڭ قانشا جالاقى الاتىنى قۇپيا» دەپ جاسىردى. بۇل تۋرالى Ratel.kz سايتى: "ول نەگە قۇپيا؟ فەدەراتسيا چەرچەسوۆتىڭ جالاقىسىن جاسىرىپ وتىر"-دەپ جازدى.

بۇل 1 ميلليون 200 مىڭ ەۋرو ءبىزدىڭ تەڭگەگە شاققاندا كۋرسى قازىر 1 ەۋرو 533 تگ بولىپ تۇرسا، 640 ميلليون تەڭگە بولادى جىلىنا!!! بۇل نە دەگەن اقشا؟! بۇل بارمەنقۇلوۆتىڭ اقشاسى ما؟ سوندا 640 ميلليون تەڭگەنى ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدى تابانعا تاپتاسىن دەپ تولەپ وتىرمىز با، الدە ودان باسقا فۋتبولدى بىلەتىن ادام جوق پا الەمدە؟ گرۋزيا فرانتسيادان مامان شاقىرىپ، ەۋرونىڭ پلەي-وفف كەزەڭىنە شىعىپ جاتقان جوق پا؟ سول سياقتى ءبىز دە بەلگىلى فۋتبول دەرجاۆالارىنان شاقىرمايمىز با اقىر الاپات اقشا تولەپ جاتىر ەكەنبىز؟!

ال 640 ميلليون تەڭگە الاتىن چەرچەسوۆتىڭ فۋتبولىمىزدى ۇشپاققا شىعاراتىنى قايدا؟ چەرچەسوۆ كەلگەلى بەرى ۇلتتىق قۇرامامىز ءار ويىندا الدى 4:0 بولىپ، ويسىراي جەڭىلۋدە. ءبىر رەت قانا ەڭ ءبىرىنشى ويىندا ءوزىمىزدىڭ الماتىدا بولعاسىن نورۆەگيامەن ءولىپ-ءوشىپ زورعا تەڭەستى... ەسەپ 0:0. ودان كەيىن تەك ۇتىلۋ! سلوۆەنيادان 3:0 بولىپ وڭباي جەڭىلدى. اۆستريادان 4:0 بولىپ ويسىراي جەڭىلدى. ەڭ اقىرى كەشە 13 قازاندا ءوز ەلىمىزدە، الماتىدا تاعى دا سلوۆەنيادان 1:0 بولىپ ۇتىلدى. قايتا چەرچەسوۆ كەلگەنگە دەيىن ءبىزدىڭ فۋتبولدىڭ جاعدايىمىز اناعۇرلىم جاقسى ەدى... بۇنداي ماسقارا جەڭىلۋ بۇعان دەيىن باياعىدا، 2012-2013 جىلى الەم چەمپيوناتىنا ىرىكتەۋدە عانا كەزدەسكەن... ودان كەيىن بۇلاي چەرچەسوۆشە شەگىنە جەتكەن قۇلدىراۋ بولماعان! سوندا ءبىزدىڭ فەدەراتسيا الپەشتەپ، اقشاعا كومىپ وتىرعان چەرچەسوۆ باسقاراتىن ۇلتتىق قۇرامانىڭ قاقپاسىنا 4 ايداعى 4 ويىندا 8 گول كىرگەن!؟. قارسىلاستارعا ءبىر دە ءبىر گول سالماعان! سوندا 640 ميلليون تەڭگەنى چەرچەسوۆكە ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇراماعا قاپتاعان گول سالدىرىپ، ويسىراي ۇتىلعانىمىز ءۇشىن تولەپ وتىرمىز با؟ ياعني، ءبىز چەرچەسوۆكە ءبىزدىڭ ۇلتتىق قۇرامانىڭ قاقپاسىنا قارسىلاس كوماندالار سالعان ءار گول ءۇشىن 80 ميلليون تەڭگە تولەپ وتىرمىز جىلدىق جالاقىسىنا شاقساق!؟ قاتەلەسپەڭىز، قارسىلاستارعا سالعان گول ءۇشىن ەمەس. ويتكەنى، وسى ۋاقىتقا دەيىن، قارسىلاستارعا ءبىزدىڭ چەرچەسوۆ باسقاراتىن قۇراما ءبىر دە ءبىر گول سالماعان…

سوندىقتان، بۇرىن پارلامەنتتە ايتىپ، قاناتتى سوزگە اينالىپ كەتكەندەي: «گول سالمايتىن، تەك حالىق قازىناسىنا قول سالاتىن، قول سالعاندا مول سالاتىن فۋتبولعا ميللياردتتاردى بوسقا شاشۋدى توقتاتاتىن ۋاقىت جەتتى!». بۇعان دەيىن 2021 جىلى جاساعان دەپۋتاتتىق ساۋالىمىزدا انىقتالعانداي، سول كەزدە ءبىر جىلدا فۋتبولعا 133 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن. ول سول كەزدەگى باعامەن 100 مەكتەپتىڭ اقشاسى. دالاعا كەتىپ جاتقان حالىقتىڭ اقشاسى!

پۇلىمىزدى ماقتايتىن، ءتىلىمىزدى تاپتايتىن چەرچەسوۆكە شەكتەۋ بولا ما؟ ءبىز چەرچەسوۆكە ميلليونداردى ۇلتتىق قۇرامانىڭ ۇتىلعانى ءۇشىن، ءتىلىمىزدىڭ تۇتىلعانى ءۇشىن تولەپ جاتىرمىز با؟

پرەزيدەنت سپورت سالاسىن تازالاۋعا، ءتارتىپ ورناتىپ، جەتىستىك پەن ناتيجە شىعارۋعا جىبەرگەن ەربول مىرزانىڭ ەرلەيتىن كەزى كەلىپ تۇر. ال مۇنداي يگى ىستە ءبىز ارقاشان قولداۋعا دايىنبىز.

قازىبەك يسا

اقىن، ءماجىلىس دەپۋتاتى

Abai.kz