ءتىل مەن  مادەنيەت – ءاربىر حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعىنىڭ ىرگەسىن قۇرايتىن رۋحاني قۇندىلىقتار جۇيەسىن قۇرايدى. 

سوندىقتان، وسى ەكى ىرگەنىڭ ءبىر جاعى ءالسىز بولىپ جاتسا، ول مىندەتتى تۇردە ەكىنشىسىنە اسەر ەتەدى. قازاقستانداعى ۇلتارالىق كۇردەلى احۋال وسىعان قاتتى اسەرىن تيگىزۋدە. ويتكەنى، وسى عاسىردان باستاپ قازاق حالقى الەمنىڭ بارلىق ەلدەرىمەن، ءارتۇرلى مادەنيەتتەرمەن تىكەلەي تىعىز ارالاسا باستادى. ونىڭ ۇستىنە، قازاقستاننىڭ ءوزى دا حالىقارالىق ميگراتسيالىق پوتسەستەردىڭ اۋماعىنا ەنىپ كەتتى. ارينە، ونىڭ قارقىنى ازىرگە باياۋ وتۋدە. الايدا، قازاقستان بەيبىتشىلىكتى ۇستانعان مەملەكەت، ال، قازاق حالقى ءوزىنىڭ تابيعاتىنان وزگە ۇلتتار مەن حالىقتارعا تولەرانتتى حالىق بولعاندىقتان – بولاشاقتا حالقىنىڭ سانى مول، جۇمىسسىزدىق باسىم ينديا، پاكىستان، اۋعانستان سياقتى ازيا ەلدەرىنەن، حالقىنىڭ تۇرمىس جاعدايى وتە تومەن كوپتەگەن افريكا ەلدەرىنەن، الەمدەگى سوعىس وشاقتارى پايدا بولعان وزگە ەلدەردەن قازاقستانعا قاراي ميگراتسيالىق كوشتىڭ لەگى ارتا تۇسەدى.  قازىر ول كۇندەلىكتى بايقالىپ جاتقان جوق. بىراق، وسى ءۇردىس وسى قارقىنمەن جالعاسا بەرەتىن بولسا، ءبىز كوپ ۇزاماي ونىڭ انىق بەلگىلەرىن بايقاي باستايتىن بولامىز...

ەڭ قيىنى، بۇل پروتسەسس ەلىمىزدە قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ تولىق ۇستەمدىككە قول جەتكىزىپ، حالىقتىڭ ءوزىن‑وزى يدەنتيفيكاتسيالاۋ دەڭگەيى ونىڭ ۇلتتىق دامۋىمەن تەڭەسكەنگە دەيىن باستالىپ جاتىر. ونىڭ كورىنىسى مەن زارداپتارى كۇندەلىكتى بايقالۋدا. مىسالى، ەلىمىزگە كەلەتىن شەتەلدىكتەردىڭ كوپشىلىگى الەمدەگى ۋنيتارلى ء(بىر ۇلتتى) مەملەكەتتەردىڭ قالىبىنا ساي، قازاقستانعا كەلەردە «قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ» نيەتىمەن كەلەدى. ولار باستاپقى «سالەمەتسىز بە؟»، «كەشىرىڭىز»، «سىزگە راحمەت»، «قالاي؟»، «قايدا؟» جانە ت.ت. سوزدەردى ۇيرەنىپ كەلەدى. بىراق، ولار قازاقستانعا كەلگەن سوڭ، ولار ءۇشىن جاعداي كۇرت وزگەرەدى – بىزدەگى حالىقتىڭ كوبى ولارمەن تەك ورىس تىلىندە، تىپتەن، كەيدە تازا اعىلشىن تىلىندە سويلەسۋگە بەيىم تۇرادى. سودان كەيىن، ولار تاڭدانىسىن جاسىرا الماسا دا، وزدەرى دە ورىس تىلىندە ۇيرەنە باستايدى...

مىنە، ءسويتىپ، ولاردىڭ قازاقتىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىنە دەگەن باستاپقى قۇرمەتى، ونى ۇيرەنۋگە دەگەن باستاپقى ىنتا‑جىگەرى (ەنتۋزيازم)  ساپ تيىلادى. سوڭىنان، وسى تۋرالى ولاردىڭ ەلىنە «كەرى اقپاراتتار» جەتىپ، كوپ ەلدەردە  كوبىنە «قازاقستان جۇمىس ىستەپ اقشا تاباتىن»، نە بولماسا، «ءبىرشاما جاقسى جاعدايدا ءومىر سۇرۋگە قولايلى مەملەكەت» دەگەن عانا تۇسىنىك قالىپتاسا باستادى. بۇل – قازاقستاندى تاريحي تۇرعىداعى ۋنيتارلى مەملەكەتكە ەمەس (قازاق مەملەكەتىنە), الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن جانە ءار ۇلتتاردان شوعىرلانعان ادامدار مەكەندەيتىن «ازاماتتىق مەملەكەتكە» باستايتىن قۇبىلىسقا اينالىپ كەلەدى...

ەگەر، ءبىزدىڭ مەملەكەت وسى ءۇردىستىڭ الدىن الىپ، ونى قازىرگى قازاق ۇلتىنىڭ قازىرگى مادەني دامۋى دەڭگەيىمەن جانە ونىڭ الەمگە تانىلۋى دەڭگەيىمەن ۇيلەستىرۋگە كۇش سالماسا – بۇل ميگراتسيالىق پروتسەستىڭ سوڭى قازاق ۇلتىن «ارتەكتىلىككە» اپارادى. ءسويتىپ، ءبىز الەمدىك ساياسي الاڭدا «ۋنيتارلى مەملەكەت» دەپ مويىندالعان قازاقستاننىڭ بەت‑بەينەسىن بىرتىندەپ جوعالتا باستايتىنىمىز انىق. بۇل، ءالى دە ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني تۇرعىدا ىرگەسى بەكي قويماعان قازاقستان ءۇشىن اسا قاۋىپتى قۇبىلىس.

ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz