كەشە ءبىر ەلدەس اعام اۋىلعا بارىپ قايتقان ساپارى جايلى اڭگىمەلەدى.

جەرلەستەرىنىڭ قۇرمەت كورسەتكەنى عوي، قالالىق اعامدى قۇر اتۋعا الىپ شىعىپتى. اعامنىڭ اڭشىلىققا اۋەستىگى جوق، ونىڭ ۇستىنە تىشقان مۇرنىن قاناتپايتىن مەيىربان ادام ەدى. «تال باسىندا ءتىزىلىپ وتىرعان قۇرلاردى اياپ، مىلتىعىمدى اسپانعا قاراي اتىپ، وعىمدى دالاعا قاراي جىبەرۋمەن بولدىم»، – دەيدى، – بىراق قۇرلار قىزىق «حالىق» ەكەن، اتىپ جاتسا ۇشپايدى، قاشان وزىنە وق ءتيىپ قۇلاعانشا اينالاسىنا بەيعام قاراپ وتىرا بەرەدى ەكەن». اعام وسىلاي دەگەندە «قازاقفيلدە» كەشە باستالعان «قازاق – قالماق» سوعىسىنىڭ اسەرىنەن ءالى ايىعا قويماعان الاڭ كوڭىلىم ءتىپتى الاي-دۇلەي بوپ كەتتى. كەزىندە مەن دە اتىپ ەدىم بۇل بايعۇس قۇستى. قۇر اتۋدىڭ وزىندىك ءتاسىلى بار. قۇرلاردىڭ اعاش باسىنا قوناقتايتىن ۋاعى بولادى. سول كەزدە كولىكپەن جاقىن كەلىپ، ەڭ تومەندە قوناقتاعان قۇردان باستاپ جوعارىدا وتىرعاندارىنا قاراي اتا باستايسىڭ. قۇرعا اسا مەرگەن بوپ كەرەگى جوق، تەك جاڭاعى ءتارتىپتى ساقتاساڭ ياعني تومەننەن جوعارى قاراي اتساڭ بولدى – توپىرلاتىپ تۇسىرە بەرەسىڭ. وسىلاي اتقان كەزدە بيىكتە وتىرعان قۇرلار تومەندەگى قۇرلار نەگە قۇلاپ جاتىر دەگەندەي، ەتەككە ۇڭىلە ءبىر قاراپ قويىپ جايباراقات وتىرا بەرەدى. وسىلاي وزىنە وق تيگەنشە.

تەمىر كولىك پايدا بولعالى ءبىر عاسىرداي ۋاقىت ءوتتى. وسى ۋاقىت ىشىندە قۇردان باسقا اڭ، قۇس اتاۋلى ماشينادان ۇركۋدى، ول الىستان كورىنسە قاشىپ كەتۋدى ۇيرەندى. ويتكەنى تەمىر كولىكتىڭ ىشىندە اجال وعىن سەبەتىن ەكى اياقتى «جانۋارلار» وتىراتىنىن ولار دا ءبىلىپ العان. ال ساڭىراۋ قۇرلار – جوق، كوكجيەكتەن كولىك كورىنسە ەش نازار اۋدارماي وتىرا بەرەدى. تاياپ كەلىپ قول سوزىم جەردەن اتىپ جاتسا دا سەلت ەتپەيدى، «مىنالار جىندى ما، نەگە شىرق ءۇيىرىلىپ قۇلاپ جاتىر» دەگەندەي تومەنگە ءبىر ءۇڭىلىپ قويىپ وتىرا بەرەدى.

بۇل جاعىنان مەنى قازاق پەن ساڭىراۋ قۇردىڭ ۇقساستىعى قايران قالدىردى. راسىندا سولاي، تومەندەگى حالىق شىرىلداپ جاتقاندا، جوعارىداعىلار ءمىز باقپاي قاراپ وتىرا بەرەدى عوي بىزدە. ءسويتىپ وتىرعاندا وزدەرىنىڭ قالاي «اتىلىپ» قالعانىن ءبىلىپ ۇلگەرمەي قالادى. ءبىزدىڭ كەيىنگى ءۇش ءجۇز جىلعى تاريحىمىز – وسى ساڭىراۋ قۇر سيندرومىنا ۇقسايدى. بيىكتەگى بيلىك تومەندەگى حالقى قىرىلىپ جاتسا دا وتىرا بەرەدى. سوڭىنان وزدەرى دە قۇربان بولادى. تۇبىندە قازاقتىڭ تاعدىرى وسىعان كەلە جاتىر. وسىلاي كەتە بەرسە ونسىز دا كەتەۋى كەتكەن مىنا حالىق كوپ ۇزاماي توبىرعا اينالىپ ازىپ-توزىپ بىتپەك. ويتكەنى وتىز بەس جىلعا سوزىلعان رۋحاني دەگراداتسيا ءوزىنىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتتى. ەل ىشىندە باس كوتەرەر ازاماتتار قالماۋعا اينالدى. جۇرتتتىڭ پەيىلى فانەرششيكتەر مەن سايقىمازاقتاردىڭ سوسىن نادان مولدالاردىڭ ۇستىندە. ەستى ەرلەرىن سول سارتتاردىڭ جولىنا قۇرباندىق قىلىپ شالۋدا.

قۇندىلىق بىتكەننىڭ تۇك قۇنى قالمادى. جىلانداي جورعالاپ جوعارىعا جەتىپ العان بىلىكسىزدەر مەن بىلىمسىزدەر، وجدانسىزدار مەن ارسىزدار ءبارىنىڭ تۇبىنە جەتىپ بولدى. مىنا تۇرىمەن كەتە بەرسە ەرتەڭ ەل-جەردى كىم قورعايدى؟ حالىقتىڭ رۋحاني ساپاسى مەيلىنشە ءتۇسىپ بارادى. وسىلايشا رۋحاني تۇرعىدان ازعىندالعان حالىق ءوزىن ءوزى ساقتاۋ ينستينگىنەن ايىرىلۋدا. ەكى اياقتى «حايۋاندار» وق جاۋدىرىپ قىرىپ جاتسا دا ءبىزدى ءولتىرىپ جاتىر دەپ ويلامايتىن ساڭىراۋ قۇرلار سياقتى.

«قازاقفيلمدە» كەشەگى جاھاندى جارىپ ەستىلگەن جانۇشىرا شىرقىراعان جانايقاي وسىعان كەلەدى. كەشە ءبىر توپ كينوگەر بىرنەشە جىلدان بەرى قورقاۋلار تالاۋىنا ءتۇسىپ، جاننان كەشىپ جاتقان ۇلتتىق كينونىڭ ءولىم اۋزىنداعى جانايقايىن ەستىرتەم دەپ شىرقىراي شىرىلدادى. بىراق قازاق قوعامى تاپ ءبىر تال باسىنداعى ساڭىراۋ قۇر سياقتى – ەستىمەدى. ءوزىن سىرت كوز ۇستاعان بوپ، بىراق قىزىقتاپ قاراپ وتىر كوزىنىڭ استىمەن. ەڭ سۇمدىعى – كەزەك وزىنە دە كەلەتىنىن ەش سەزبەيدى...

ەرلان تولەۋتاي

Abai.kz