قازىر قازاق قوعامىن الاڭداتقان باستى ماسەلە – دوللار باعاسىنىڭ ءوسۋى، تەڭگەنىڭ السىرەۋى. 2024 جىلدىڭ سوڭعى ايلارىندا تەڭگە باعامى شاتقاياقتاپ، دولللارعا شاققانداعى قۇنى قۇلدىرادى. وسىعان دەيىن ۇلتتىق بانك بازالىق مولشەرلەمەنى جىلدىق دەڭگەيىندە 15,25% بەلگىلەۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

2024 جىلدىڭ 2 جەلتوقسانىنداعى جاعداي بويىنشا: ايىرباستاۋ ورىندارىندا دوللار باعامى 530 تەڭگەگە جەتتى. شەشىم جاڭارتىلعان بولجامدار مەن ينفلياتسيا تاۋەكەلدەرى بالانسىنىڭ باعالاۋىن ەسكەرە وتىرىپ قابىلدانعان.

قازاقستاندا جىلدىق ينفلياتسيا قازان ايىندا 8,5%-عا دەيىن وسكەنىن حابارلاعان بولاتىن. ال ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ السىرەۋى بىرقاتار ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن بولعانىن ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەتتىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارى ايتۋدا.

سونىمەن، تەڭگەنىڭ تاعدىرى نە بولماق؟ بۇل جاعدايلار حالىق تۇرمىسىنا قالاي اسەر ەتپەك؟ ءبىز ەسىم-سويلارى ەلگە بەلگىلى ەكونوميستەردى سوزگە تارتتىق.

ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق-بيۋدجەتتىك ساياساتىن قايتا قاراۋ كەرەك!

سۋرەت: egemen.kz

قايىربەك ارىستانبەكوۆ، ەكونوميست:

– راس، ۇلتتىق بانك بازالىق مولشەرلەمەنى وزگەرتۋ جونىندە شەشىم قابىلدادى. قازىرگى مولشەرى 15,25% دەپ بەلگىلەندى. وعان سەبەپ، سوڭعى كەزدەگى ۆاليۋتا نارىعىنداعى وزگەرىستەر مەن ىشكى جانە سىرتقا فاكتورلاردىڭ ىقپالىنان بولعان كەيبىر ۇدەرىستەر دەپ بىلەمىن.

ۇلتتىق بانك تۋرالى زاڭعا كەلەتىن بولساق، «رەگۋلياتوردىڭ» باستى ميسسياسى - ەلدە باعا تۇراقتىلىعىن ۇستاپ تۇرۋ. دەمەك، بۇل شەشىم ەڭ الدىمەن ەلدە ىقتيمال ينفلياتسيانى بولدىرماۋ ءۇشىن جاسالعان شارا.

ينفلياتسيامەن تۇبەگەيلى كۇرەستىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، ينفلياتسيا بولعان سايىن حالىقتىڭ جالاقىسى، تۇرمىس دەڭگەيى قيىنداي بەرەدى. سول ءۇشىن دە، الدىمەن باعا تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.

سونىمەن قاتار، پرەزيدەنت جولداۋىندا ايتا كەتتى، بىزدە قازىرگى ۋاقىتتا فيسكالدىق جانە اقشا-نەسيە ساياساتى اراسىندا تەڭگەرىمسىزدىك - ديسباللانس ورىن الىپ وتىر. بىزدە ينفلياتسيانىڭ ءورشۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى – ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق-بيۋدجەتتىك ساياساتىنا بايلانىستى بولىپ وتىر. ياعني، بىزدە مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ شىعىندارى سوڭعى بەس جىلدا شاپشاڭ ءوسىپ، ۇلعايىپ كەتتى. مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىك ەكسپانسيا قۋاتتى بولعاندىقتان باعا وسە بەرەدى. سوندىقتان، ينفلياتسيانى تەجەۋدىڭ جولى – ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق-بيۋدجەتتىك ساياساتىن قايتا قاراۋ كەرەك. بازالىق مولشەرلەمەنى كوتەرۋدىڭ باستى ماقساتى – ينفلياتسيانى ازايتۋ. ياعني، بازالىق مولشەرلەمە جوعارى بولعاندىقتان، كوبىسى نارىقتا ەمەس، دەپوزيتتە ۇستاۋعا مۇددەلى بولادى. بىراق، ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل پروتسەستىڭ تەرىس جاعى دا بار. بازالىق مولشەرلەمە كوبەيگەن سايىن، كورپوراتيۆتىك سەكتوردا نەسيەنىڭ قۇنى قىمباتتاي تۇسەدى. ناتيجەسىندە، ەكونوميكالىق تەجەۋ بولۋى ابدەن مۇمكىن.

ءبىزدىڭ ەكونوميكانىڭ 60%-ى ەكسپورتتان تۇسەتىن قارجىعا تاۋەلدى

سۋرەت: malim.kz

باۋىرجان ىسقاقوۆ، ەكونوميست:

– ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق مولشەرلەمەنى 15,25%-عا دەيىن كوتەرۋى ءماجبۇرلى جاعداي دەپ ايتۋعا بولادى. سەبەبى، سوڭعى ۋاقىتتا دوللاردىڭ تەڭگەگە شاققانداعى قۇنىنىڭ كۇرت وسۋىنە ەلىمىزدەگى ىشكى جانە سىرتقا فاكتورلار تىكەلەي ىقپال ەتىپ جاتىر. بۇل، ءبىرىنشى كەزەكتە، ەل ەكونوميكاسىنىڭ جاعدايىن، ياعني قانشالىقتى سىرتقى فاكتورعا تاۋەلدى ەكەنىمىزدىڭ كورسەتكىشى.

امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قاتاڭ ەكونوميكالىق ساياساتتى ۇستانۋىنىڭ ءوزى، ءبىزدىڭ مەملەكەتكە اسەرىن تيگىزىپ جاتىر. ياعني، اقش پرەزيدەنتى سىرتقى يمپورتقا، قىتايدان كەلەتىن تاۋارلارعا باج سالىعىن 30%-دان 60%-عا دەيىن كوتەرەمىن دەگەن شەشىمى دامۋشى مەملەكەتتەر ءۇشىن تاۋەكەلى جوعارى كورسەتكىشكە اينالدى. سەبەبى، ءبىزدىڭ ەكونوميكانىڭ 60%-ى ەكسپورتقا ساتىلعان تاۋارلاردان تۇسەتىن قارجىعا تاۋەلدى. ياعني، مۇناي، گاز، تەمىر جانە تاعى دا باسقا شيكىزاتتار. مىنە، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ حالىقارالىق ۆاليۋتاعا - دوللاردىڭ باعامىنا تاۋەلدى بولعانىمەن ەسەپ سۇرالىپ وتىر.

ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ دامۋى – تىكەلەي دوللاردىڭ باعامىنا جانە مۇنايدىڭ باررەلىنە شاققانداعى قۇنىنا بايلانىستى بولىپ وتىر. ماسەلەن، 1 باررەل 72-75 دوللار كولەمىندە بەرىلسە، 3 جىلدىڭ بيۋدجەتىندە بۇل باعادان ءتۇسىپ كەتەتىن بولسا، كەي شىعىنداردى ازايتۋ قاجەت بولادى. مىنە، وسى سەبەپتەر نەگىزىندە ءبىزدىڭ تەڭگەنىڭ سىرتقى فاكتورلارعا تىكەلەي تاۋەلدى ەكەنىن كورە الامىز. وسى جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ، ۇلتتىق بانك بازالىق مولشەرلەمەنى 15,25%-عا كوتەردى.

بۇل جاعداي حالىق تۇرمىسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى...

حالىق تۇرمىسىنا قانداي اسەرى بار دەسەڭىزدەر، قازاقستاندا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر تاراپىنان بەرىلەتىن نەسيە مولشەرى كوتەرىلەدى، ياعني نەسيە الۋ قيىندايدى. بۇل حالىقتىڭ ءارتۇرلى تۇتىنۋشىلىق شىعىندارىن تولەۋگە دەگەن مۇمكىندىكتەرىن تومەندەتەدى. جالپى، ەكونوميكادا بەلسەندى ەكونوميكالىق قىزمەت جاسايتىن ورتالىقتاردىڭ كورسەتكىشتەرىنە دە ءوز ىقپالىن تيگىزەدى. سونىمەن قاتار، بيزنەسكە باعىتتالعان نەسيە كولەمى دە ءبىرشاما دەڭگەيدە تومەندەيدى جانە بىزگە كەلەتىن ينۆەستورلاردىڭ دا قارقىنى دا ازايۋى مۇمكىن.

ۇلتتىق بانكتىڭ بۇل شەشىمىن دەۆالۆاتسيانىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان قادام دەپ ويلايمىن. بىراق بۇل پروتسەسس قالىپتى تاجىريبەگە اينالماۋى كەرەك. 1 ملرد دوللاردى ەكونوميكاعا ەمەس، دوللاردىڭ قۇنىن ءتۇسىرۋ ءۇشىن پايدالانۋىمىزدىڭ ءوزى ەكونوميكالىق زاڭدىلىق تۇرعىسىنان اسا قۇپتالمايدى. سول ءۇشىن، ەگەر تەڭگەنىڭ تەڭگەرىمدىلىگىن ارتتىرعىمىز كەلسە، تەڭگەمەن وندىرىلەتىن ونىمدەر سانىن كوبەيتۋ قاجەت. ەكسپورت پەن يمپورتتىڭ اراسىنداعى پايدا سالداسىن، ياعني تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋىمىز كەرەك. بىزدەن شىعاتىن ەكسپورتتىق ونىمدەردىڭ ىشىندەگى دايىن ونىمدەردىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋ ماڭىزدى جانە بىزگە كەلەتىن يمپورتتىق ونىمدەردىڭ ۇلەسىن ازايتىپ، بىزدەن شىعاتىن ونىمدەردى كوبەيتۋىمىز كەرەك. سول سەبەپتى ۇلتتىق بانكتىڭ بۇل شەشىمى ءارتۇرلى ينفلياتسيالىق جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعانىمەن، نەگىزگى تۇجىرىمداماسى ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ قاجەتتىلىگىن كورسەتىپ وتىر دەپ ويلايمىن.

دوللاردىڭ كۇرت ءوسۋى، تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋىنا اكەلىپ سوقتىراتىنى بەلگىلى. بۇل حالىقتىڭ تولەم قابىلەتتىلىگىنە كەرى اسەرىن تيگىزەدى. ءبىزدىڭ تۇتىناتىن تاۋارلارىمىزدىڭ 50%-دان جوعارى مولشەرى سىرت مەملەكەتتەردەن كەلەتىن بولعاندىقتان، ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك بولماسىن دوللار باعاسىمەن ەسەپتەلەتىن بولعاندىقتان، وزىندىك قۇنىنىڭ وسۋىنە، تۇتىنۋشى حالىقتىڭ دا تولەم قابىلەتتىلىگىنە كەرى اسەرىن تيگىزەدى. ياعني، ەكونوميكالىق كەرى سالدارىن دا ەسكەرۋىمىز قاجەت.

ماتەريالدى دايىنداعان ارۋجان بايجان

Abai.kz