مەن ادەبيەتتەن باسقا نارسە ەمەسپىن

الەم ادەبيەتى تۋرالى پىكىر ايتقاندا كافكانى اينالىپ وتە المايسىڭ. كافكا ادەبيەت الەمىنە مودەرنيستىك اعىممەن كەلگەن جانە ونىڭ نەگىزىن قالاعانداردىڭ ەڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇرعان قالامگەر. ول ەشكىمگە ۇقسامايتىن جازۋ مانەرىمەن ادەبيەتكە زور سىلكىنىس جاساپ، حح عاسىر ادەبيەت تاريحىنا وشپەس ەڭبەكتەر قالدىردى. بيىل كافكانىڭ دۇنيەدەن وزعانىنا 100 جىل، ال ادەبيەت الەمىنە كەلگەنىنە 120 جىل تولىپ وتىر.  

مەنىڭ سانامدا ءبىر كەڭ، شەكسىز الەم بار

وسىدان 120 جىل بۇرىن، سۇگۇرتا كومپانياسىنىڭ قىزمەتكەرى كافكا ءار كۇنى جۇمىستان ءتۇسىپ ۇيىنە كەلگەن سوڭ ەستەلىك داپتەرىنە قۇددى ءتۇس سەكىلدى اڭگىمەلەرىن جازاتىن.

كافكا كۇندەگى ادەتىنشە كەشكى ساعات 11 دەن باستاپ جازۋ ۇستەلىنە وتىرىپ، ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن جالعاستىراتىن. كەي كۇندەرى تاڭ اعارىپ اتىپ كەتەتىن. سوندا دا ول جۇمىسىنان قالىپ، نە كەشىگىپ كورگەن ەمەس. بالكىم سولكەزدەگى ونىڭ  جازۋعا دەگەن قىزۋ ماحابباتى مەن قايتپاس جىگەرىن ەشكىم دە تۇسىنە الماعان بولار.

كافكا ەستەلىك داپتەرىنىڭ بەتىنە بىلاي دەپ جازاتىن:

مەنىڭ سانامدا ءبىر كەڭ، شەكسىز الەم بار، ونى ادەبيەت ارقىلى بەينەلەي الماسام، ول ماڭگى ارمان بولىپ كەتەدى.

مەن ادەبيەتتەن باسقا نارسە ەمەسپىن، باسقا نارسە بولمايمىن جانە بولعىم دا جوق.

كىتاپ ءسوزسىز ادامنىڭ ساناسىنداعى مۇز قۇرسانعان تەڭىزدەن جارىق (ساڭىلاۋ) اشاتىن بالتا (بۇرعى) بولۋى كەرەك.

قالام – جازۋشىنىڭ قارۋى عانا ەمەس، بالكىم دەنەسىنىڭ ءبىر بولشەگى بولار.

ۇيقتاۋ مەن ويانۋ، ويانۋ مەن ۇيقتاۋ ونىسىز دا ۇنەمى قايتالانا بەرەتىن ءبىر قالىپتى ءومىر...

ءسۇيىنۋ ء(سۇيۋ) دەگەن نە؟ بۇل – ادەتتە ايتۋعا وڭاي وتە قاراپايىم ءسوز. الايدا ءومىرىمىزدى قالىپتاستىراتىن، شىڭدايتىن، قيىنشىلىعىن جەڭىلدەتەتىن جانە سانامىزدى بايىتاتىن نارسەلەردىڭ ءبارى ءسۇيىنۋ. تىم بيىكتىك پەن اسا تەرەڭدىكتى جالعايتىن، وعان دانەكەر بولاتىن نارسەلەر دە ءدال ءسۇيۋ.

ارينە، كافكانىڭ كۇندەلىكتەرىنە جازىلعان بۇل دۇنيەلەر سول ءداۋىردىڭ سانا-سەزىم، تۇيسىگىنەن القىپ كەتكەن. بىراق كافكا شىعارمالارىن ادەتتە ءدال وسىلاي ادىسپەن جازاتىن جانە وتە از جاريالايتىن. ول كوپتەگەن كەيىپكەرلەرىنە ءجونى ءتۇزۋ ات (ەسىم دە) تا قويمايتىن. ءتىپتى باس كەيىپكەرلەردىڭ وزىنە كوڭىلسىز، ءجونسالاۋ «ك» دەپ ات قويا سالاتىن-دى. كافكانىڭ جاسامپازدىعىندا، كۇندەلىك جازۋ مەن جاسىرىن سالەم حات جازۋ 20 جىلدان ارتىق، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاسقان. مىنە، وسىنداي ءبىر جازۋشىنىڭ «فورما وزگەرتۋ ەستەلىگى» اتتى پوۆەستى مودرنزيم ادەبيەتىنىڭ باستالۋ كەزەڭى دەپ سانالادى.

كافكا ادەبيەتكە قايتا قان جۇگىرتۋگە سەبەپكەر بولعان جازۋشى. مودەرنيزم ادەبيەتىنىڭ كوش باستاۋشىلارىنىڭ ءبىرى. قيال جانە سيمۆوليزم ادەبيەتىن بارلىققا كەلتىرۋشى. حح عاسىردا وتە سيرەك كەزدەسەتىن تالانتتى جازۋشىلاردىڭ ءبىرى. سيمۆول قاشاندا جالپىلىق سيپات الادى، ونىڭ ءمانىن انىق ءتۇسىندىم دەگەنىڭىزبەن، شىعارما اۆتورى ونى يشارلاپ قانا كەتەدى. ونى سوزبە-ءسوز ءتۇسىنۋ مۇمكىن ەمەس. ودان سىرت، سيۆولدىق تۋىندىنى تۇسىنۋدەن وتكەن قيىن نارسە جوق. سوندىقتان ونى جىكتەپ-جىلىكتەپ، كومەسكى ءمانىن قۋارلاعاننان گورى، شىعارمانى وزىمىزگە اسەر ەتۋگە تالپىنساق، ونى ءتۇسىنۋدىڭ سەنىمدى جولىن تاپقان بولار ەدىك.

كافكا ءوز ومىرىندە ءۇش رومان، وننان ارتىق پوۆەست، 120 عا تارتا اڭگىمە (ەڭ قىسقا اڭگىمەسى جارتى بەت، ەڭ ۇزىن اڭگىمەسى 20 بەت كولەمىندە), ءۇش توم كۇندەلىك ەستەلىك، ءۇش توم سالەم حات، «سەگىز دانا سەگىز فورماتتىق ەستەلىك داپتەر» قاتارلىلاردى جازعان. ۋاكىلدىك شىعارمالارىنان «قامال» (رومان), «فورما وزگەرتۋ ەستەلىگى» (پوۆەست), «اشىققان ونەرپاز» (اڭگىمە), «ۇڭگىر» (پوۆەست), «يت حاقىندا زەرتتەۋ» (پوۆەست), «داۋ» رومان («سوت» دەپ تە اتالادى), «عايىپ بولۋشى» رومان («امەريكا» دەپ تە اتالادى), «اكامەدياعا دوكلات» (اڭگىمە), «زاڭنىڭ قاقپاسى الدىندا» (اڭگىمە), «شەلەككە ءمىنىپ كەلگەن ادام» (اڭگىمە), «ۇيگە قايتۋ» (اڭگىمە), «سيرەنالاردىڭ سوكەتى» (اڭگىمە) قاتارلىلار بار.

كافكانىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى

كافكا 1883 جىلى 3 شىلدەدە پراگادا قالاسىنىڭ ماڭىنداعى شاعىن ەلدىمەكەندە تۋعان. اكەسى كەيىن وتباسىن پراگاعا كوشىرىپ اكەلگەن. ونىڭ شىققان تەگى ەۆرەي بولعانىمەن، اتا-اناسى يديش ءتىلىنىڭ ىقپالىنا ۇشىراعان نەمىس تىلىندە سويلەيتىن. بىراق سول كەزدەگى قوعامدىق، الەۋمەتتىك جاعدايلارعا بايلانىستى اتا-اناسى بالالارىن ورتاق نەمىس تىلىندە تاربيەلەگەن. بالالارىنىڭ ۇلكەنى كافكا بولاتىن.

كافكانىڭ اكەسى شاعىن ءمالىش دۇكەنى بار ساۋداگەر ەدى. مىنەزى قارادۇرسىندەۋ، بالالارىنا وتە قاتال كىسى بولاتىن. اكەسىنىڭ وسى قاتال مىنەزى بالاسى كافكانىڭ پسيحولوگياسىنا كەرى ىقپال ەتكەن. كەيىن كافكا «اكەمە حات» دەگەن ۇزىن-سونار حاتىن جازادى. ول حاتىنا: «سەنىڭ كەسىرىڭنەن مەن وزىمە دەگەن سەنىمىمدى جوعالتتىم. تەك ءوزىمدى ءومىر بويى كىنالاپ، جازعىرۋمەن وتەتىن شىعارمىن» دەپ جازادى. دەمەك، كافكانىڭ بالالىق شاعى جالعىزدىقتا وتكەن. ال اناسى بولسا جۋاس، اق كوڭىل ايەل بولعان. كەيبىر دەرەكتەردە ايتىلۋىنشا، اناسى اكەسىنە قاراعاندا ءبىلىمدى، ازداپ جازۋشىلىقپەن اينالىساتىن ونەرى بار كورىنەدى. دەمەك، كافكانىڭ جازۋشى بولۋى – اناسىنىڭ قانىنمەن كەلگەن، دارىعان قاسيەت بولسا كەرەك.

1889-1893 جىلدارى، بولاشاق جازۋشى باستاۋىش مەكتەپتە وقيدى.

1893 جىلدان 1901 جىلعا دەيىن پراگادا نەمىس تىلىندەگى جوعارى قوعامدىق عىلىمدار گيمنازياسىندا ءبىلىم الادى. ول گيمنازيانىڭ سوڭعى وقۋ جىلدارىندا ماتەرياليستىك، پانتەيستىك كوزقاراستاعى فيلوسوف بەنەديكت سپينوزا، ايگىلى اعىلشىن عالىمى، تابيعات زەرتتەۋشىسى، بيولوگيالىق ەۆوليۋتسيانىڭ نەگىزىن سالۋشى چالز دارۋين جانە ايگىلى نەمىس فيلوسوفى جانە فيلولوگى فريدريح نيتسە قاتاردلىلاردىڭ ەڭبەكتەرىنە جولىعىپ، ونىمەن تانىسادى. وسى كەزدەن باستاپ كافكا ادەبيەتكە بولعان قىزۋشىلىعىن ءوزىنىڭ ورتاسىنا  بايقاتا باستايدى.

1901-1906 جىلدارى كافكا پراگادا نەمىس تىلىندە وقىپ جۇرگەندە، العاشقى ەكى ماۋسىمىندا گەرمانيا ابەبيەتىن وقىپ ۇيرەنگەن. كەيىن ول زاڭ ماماندىعىنا اۋىسقان.

1903 جىلى كافكا ءوزىن جازۋشىلىققا ارىناپ، ولەڭ جانە اڭگىمە جازۋدى ەپتەپ قولعا الا باستايدى. بىراق كافكانىڭ ادەبيەتكە بولعان قىزىعۋشىلىعىن ەلەپ-ەسكەرگەن اكە بولعان جوق. كەرىسىنشە اكەسى ونى زاڭ فاكۋلتەتىنە (قۇقىقتانۋ ماندىعى بويىنشا) وقۋعا تۇسۋگە ماجبۇرلەيدى.  سونىمەن كافكا سول جىلى زاڭ ماماندىعىنا ەرىكسىز ەمتيقان تاپسىرىپ، وقۋعا تۇسەدى. ستۋدەنت كەزىندە جاس جازۋشى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مادەني-رۋحاني ءىس-شارالارىنا قاتىسىپ، تەاتر قويىمدارىن ۇيىداستىرىپ جۇرەدى.

1904 جىلى نەمىس اقىنى، ويشىلى، تابيعاتتانۋشى ي.ۆ.گەتە، فرانتسۋزدىڭ رەاليست جازۋشىسى گ.فلوبەر، ورىس جازۋشىسى ف.م.دوستوەۆسكيدىڭ شىعارمالارىن وقۋعا ىنتاسى اۋىپ قالادى. جازۋشىلىق جاعىندا نەمىس جازۋشىسى گوفماننىڭ  ىلتيپاتىنا يە بولعان. 1904 جىلدان 1905 جىلعا دەيىن تۇڭعىش تۋىندىسى «الىسۋ اسەرىن» (پوۆەست) جازادى.

1906 جىلى كافكا «زاڭ دوكتورى»  اتاعىن العانان كەيىن، سول جىلى قازان ايىنان باستاپ پراگا سوت مەكەمەسىندە پراكتيكادا بولادى. وسى كەزدە «كۇزەتۋ» جيناعىنا ەنگەن «باس تارتۋ» قاتارلى اڭگىمەلەرىن جازعان.

1907 جىلى، ءامباباپ «سۇگۇرتا» كومپانياسىندا قاراپايىم قىزمەتكەر بولىپ جۇمىس ىستەگەن. بۇل كەزدە «اۋىل تويلارى» (پوۆەست) قاتارلى تۋىندىلارىن جازادى.

1908 جىلى شىلدە ايىنان باستاپ، جۇمىسشىلاردىڭ جۇمىس ۇستىندە جازاتايىم وقيعالارىنان جاراقات العانداردىڭ ءىسىن قاراۋدى سۇگۇرتا كومپانياسىنا تاپسىرادى. وسى ىستەردى زاڭمەن رەتتەۋ قىزمەتىن كومپانيا كافكاعا جۇكتەيدى. ءار كۇنى قايتالانا بەرەتىن قىزمەت وتەلىمى مەن قايعى جۇتىپ، الدىنا كەلگەن ادامداردى قابىلداۋ ونىسىز دا تۇڭىلۋگە بەيىم كافكانىڭ جان دۇنيەسىن ودان ارى ازاپقا سالادى. بىراق ول بار جان تىنىشتىعىن شىعارماشىلىقتان ىزدەگەن. ويكەنى، شىعارماشىلىق ول ءۇشىن «قۇدايعا سيىنۋدىڭ باسقا ءبىر جولى» بولعان، كافكا ءوز كۇندەلىگىندە سولاي دەپ جازعان. وسى جۇمىستا ءجۇرىپ ول «كۇزەتۋ» جيناعىنا ەنگىزىلگەن سەگىز شىعارماسىن جازىپ، ونى جاريالايدى.

1909 جىلى كافكا يتاليانىڭ روۋاسىنا بارىپ دەمالعان. وسى كەزدە برازىليادا اەروپۋالاندى ۇشىرۋ سىناعىن تاماشالاعان ساتتىنەن كەيىن ول «برازيليادا اەروپۋلان كۇزەتۋ» اتتى شىعارماسىن جازىپ شىعادى.

1910 جىلى ول «بوحيميا» جۋرنالىندا بەس اڭگىمەسىن جاريادانعان. سول جىلى مامىر ايىنان باستاپ، كۇندەلىك جازۋدى باستاعان. ەستەلىك جازۋدى 1923 جىلعا دەيىن جالعاستىرعان. «كافكانىڭ كۇدەلىك ەستەلىگىن» ءۇش كىتاپقا توپتاستىرىپ باستىرعان. ودان باسقا كوك تىستى اڭگىمە داپتەرى بار بولىپ، ونى «سەگىز پارشا سەگىز فوماتتىق ەستەلىك داپتەر» اتىمەن باسپادان شىعارعان.

1911 جىلى يتالياعا بارىپ دەمالعان جانە پارج، تسيۋريح قاتارلى جەرلەرگە ساياحات جاساعان. «كۇزەتۋ» جيناعىنا ەنگىزىلگەن بىرنەشە شىعارماسىن سوندا جازعان.

1912 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا «عايىپ بولۋشى» اتتى رومانىنىڭ ءبىرىنشى تاراۋى «وت جاعۋشىنىڭ» («وت جاعۋشى» سول كەزدە ءوز الدىنا اڭگىمە بولىپ جاريالانعان) العاشقى نۇسقاسىن جازادى. كافكا گەرمانيانىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ وشاعى سانالاتىن، گەتە مەن شيللەردىڭ تۋعان جەرى ۆيمارعا بارىپ ساياحاتتاعان. تامىز ايىندا تۇعىش اڭگىمەلەر جيناعى «كۇزەتۋ» كىتابىن قۇراستىرىپ، جەلتوقسان ايىندا باسپادان شىعارادى. تامىز ايىنىڭ 13-كۇنى، فيليتسيا باۋەر  حانىممەن تانىسادى. وسى ايدىڭ 20-كۇنى وعان العاشقى ماحاببات حاتىن جازىپ ۇلگىرەدى. ەكى كۇننەن كەيىن تۇنىمەن «ۇكىمدى» جازىپ بولىپ، فەليتسياعا سىيعا تارتۋ ەتكەن. سول جىلى قىركۇيەكتەن باستاپ، 1913 جىلى قاڭتار ايىنا دەيىن، «عايىپ بولۋشىنىڭ» العاشقى جەتى تاراۋىن جازىپ بىتىرگەن. قازان ايىنان باستاپ، فيليتسياعا ارنايى سالەم حات جازۋدى باستاعان. قاراشا ايىنىڭ ورتاسىنان جەلتوقسان ايىنىڭ باسىنا دەيىن «فورما وزگەرتۋ ەستەلىگىن» (اتاقتى پوۆەستى) جازىپ بولادى. جەلتوقسان ايىندا تۇڭعىش رەت پراگادا وتكىزىلگەن اشىق ديكلاماتسيا فەستيۆالىنا قاتىناسىپ، جاڭا تۋىندىسى «ۇكىمدى» ءوزى ديكلاماتسيا جاساعان.

1913 جىلى بەرلينگە بارىپ فيليتسيامەن تاعى جولىققان. ءساۋىر ايىندا تروياعا بارىپ ءبىر ايدان اسا ۋاقىت باعبانشىلىقپەن اينالىسادى. مامىر ايىندا، ەكىنشى رەت بەريلينگە بارىپ، «عايىپ بولۋشىنىڭ» ءبىرىنشى تاراۋى، «وت جاعۋشى» (اڭگىمە ۇلگىسىندە) جانە «اكامەديادا»، «ۇكىمدى» جاريالاعان. ماۋسىم ايىندا فيليتسياعا ۇيلەنۋ تۋرالى ءسوز سالادى. قىركۇيەك ايىندا ۆەنا، ۆەنەتسيا، رۋۆاعا بارعان.

1914 جىلى ول تاعى بەرلينگە بارادى. ماۋسىم ايىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى فيليتسيامەن ۇيلەنۋ تويىن جاساۋعا ۋاعدالاسادى. الايدا كافكا شىلدەنىڭ 21 كۇنى ۇيلەنۋ تويىن توقتاتىپ، جالعىز ءوزى بالتىق تەڭىزى جاعاسىنا ساياحاتتاپ كەتەدى. وسى ايدىڭ 28 كۇنى ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ وتى تۇتانىپ كەتەدى. تامىز ايىنىڭ باسىندا «داۋعا» («سوت») قالام تەربەۋدى قولعا الادى. بيلاك كوشەسىنەن ءۇي جالداپ العان كافكا قازان ايىندا «سۋرگۋنگاحتا» اتتى پوۆەستىن جانە «عايىپ بولۋشىنىڭ» ەڭ سوڭعى تاراۋىن جازىپ بىتىرەدى. جىل سوڭىندا «اۋىل مۇعالىمى»، «ءتۇس» قاتارلى شاعىن اڭگىمەلەرىن جازدى. وسى جىلى گريت بيلوح حانىممەن تانىسادى.

1915 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا، فيليتسيامەن تاعى كەزدەسەدى. اقپان ايىنان باستاپ، «كارى بويداق» اتتى شىعارماسىن جازعان. قازان ايىندا «فونتانا» سىيلىعىن ەنشىلەيدى. گەرمانيادا شىعاتىن ادەبي ايلىق جۋرنالىننا «فورما وزگەرتۋ ەستەلىگىن» جاريالاعان، كەيىنگى جىلدارى ونى ارنايى جيناق ەتىپ باستىرعان.

1916 جىلدان باستاپ كافكا اۋرۋ مەن ۇيقىسىزدىق دەرتىن قاتار تارتا باستايدى. مامىر ايىندا ءۇش اپتا دەمالىپ، فيليتسيا مەن مالينبادقا بارىپ دەمالا ءجۇرىپ ەمدەلگەن. قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىندا، «ۇكىم» جەكە كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىعادى. قاراشا ايىندا ميۋنحەندە وتكىزىلگەن اشىق دەكلاماتتسيا فەستيۆالىنا ەكىنشى رەت قاتىناسىپ، «سۋرگۋنگاحتا» تۋىندىسىن ديكەلاماتسيا جاساعان. «اۋىل دارىگەرى» جانە كەيىن سول اتتاس جيناققا كىرگىزىلگەن «كورشى اۋىل»، «ون ءبىر ۇل»، «اعاسىنا قاستىق» قاتارلى شىعارمالارىن جازعان.

1917 جىلى «اۋىل دارىگەرى» اتتى جيناعىن قۇراستىرىپ بىتىرگەن. شىلدە ايىندا فيليتسيامەن جانە كەزدەسكەن. كافكا ۇنەمى سوزىلمالى جانە پسيحولوگيالىق اۋرۋلاردان ءجيى زارداپ شەگەدى. قىركۇيەك ايىندا دارىگەر كافكادان  تۋبەركۋلەز اۋرۋىنىڭ تاياقشاسىن انىقتايدى. وسىدان كەيىن ول ءۇشىنشى قارىنداسى وتتيليەنىڭ جانىنا قايتىپ بارعان. جەلتوقسان ايىندا، فيليتسيامەن ۇيلەنۋ تويىنان تاعى باس تارتقان. ونىڭ ەڭ سۇيىكتى فيلوسوفى – دانيالىق فيلوسوف جانە تەولوگ، اقىن، الەۋمەتتىك سىنشى سەرەن كەركەگور بولعان. كافكا كەركەگوردىڭ ەڭبەكتەرىمەن تانىسىپ، ونى زەرتتەي باستاعان. ويتكەنى، «ۇمىتسىزدىك – ومىرلىك دەرت» دەگەن ناقىلدى ايتقان كەركەگور بولاتىن.

كافكا 1920 جىلى «ول»-دى جازعان. كەيىن «كافكا حاقىندا اڭگىمەنىڭ» اۆتورى گوستات يانۋشپەن تانىسقان. ءساۋىر ايىنانان باستاپ يتاليانىڭ ميلان قالاسىنا بارىپ ەمدەلگەن. العاشقى شىعارمالارىنىڭ چەك تىلىنە اۋدارعان ميرينا يشنسكامەن سالەم-حات جازىسىپ ءجۇرىپ، ونىمەن جىلدام ماحابباتتاسادى.  تىپتى وعان ولەردەي عاشىق بولادى. كافكانىڭ كوزى تىرىسىندە شىعارمالارىن جاقسى باعالاعانداردىڭ قاتارىندا وسى تالانتتى جۋرناليست ميرينا دا بار ەدى. بىراق ميلانا وتباسىلى ايەل بولعاندىقتان، ول اۋقاتتى بانكەر كۇيەۋىنەن اجىراسۋعا ونشا اسىقپايدى.

وسى جىلى «اۋىل دارىگەرى» جاريالادى.  جانە كافكا «كوللەكتيۆ»، «ءتۇن»، «زاڭ ماسەلەسى تۋرالى»، «سىناق»، «اسكەرگە الۋ»، «قۇماي» (بۇركىت), «ءرولشى»، «قىسقا مىسال»، «نۇر» (زىرىلداۋىق), «ۇيگە قايتۋ» قاتارلى تۋىندىلارىن جازعان. الايدا ونىڭ بۇل شىعارمالارى ءوزىنىڭ ءتىرى كەزىندە جاريالانباي قالعان.

1921 جىلى ميرينا قايتىس بولادى. وسى جىلدىڭ كۇزىندە كافكا پراگاعا قايتىپ كەلىپ، «جولعا شىعۋ»، «اقتاۋشى»، «العاشقى ازاپ» قاتارلى قىسقا شىعارمالارىن جازادى.

1922 جىلى اقپان ايىندا كافكا ارنايى دەمالىس الىپ ەمدەلگەن. شىلدە ايىندا دەنساۋلىعىنا بايلانىستى مەرزىمنەن بۇرىن امالسىز زەينەت دەمالىسىنا شىعادى. ماۋسىم ايىنىڭ سوڭىنان قىركۇيەكتىڭ ورتاسىنا دەيىن ءۇشىنشى قارىنداسىنىڭ ۇيىندە تۇرعان. قاڭتار ايىنان قىركۇيەككە دەيىن «قامالدى» جازعان، سول جىلى جاز ايىندا، «اشىققان ونەرپاز» بەن «يت تۋرالى زەرتتەۋدى» جازعان. جانە «ەرلى-زايىپتى»، «يستينارا تۋرالى» قاتارلى شاعىن اڭگىمەلەرىن جازعان.

1923 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا، بالتىق تەڭىزى جاعالاۋىنا بارىپ دەمالۋدى جالعاستىرعان. شىلدە ايىندا دورا ديامانت حانىشايىممەن تانىسادى. دورا اۋقاكتتى، تەكتى اۋلەتتەن شىققان قىز بولاتىن. جازۋشى دورا ديامەتپەن بىرگە بەرلينگە بارۋدى جوساپارلايدى. بىراق وسى كەزدە كافكانىڭ دەنساۋلىعى جار بەرمەگەندىكتەن بۇل جوسپارى ورىندالماي قالادى. وسى جىلدىڭ قىسىندا كافكا اتاقتى پوۆەستى «ۇڭگىردى» جازادى.

كافكا ومىرىندە  فەليتسيا باۋەرمەن ەكى رەت جانە يۋليا ۆوحرىششەكپەن نەكەلەسكەن.  ول سۇيە بىلگەن، سۇيىكتى دە بولا بىلگەن. بىراق نەكەسىن قيىپ، ۇيلەنۋ تويىن جاسار كەزدە سىتىلىپ قاشىپ كەتە بەرگەن. ونىڭ سەبەبتەرى، كافكانىڭ كۇندەلىكتەرىندە جازىلعان

1924 جىلى كافكانىڭ دەنساۋلىعى وتە قاتتى ناشارلاپ كەتەدى. ناۋرىز ايىندا ول تۋعان جەرى پراگاگا قايتىپ كەلەدى. ەڭ سوڭعى اڭگىمەسى «ايەل ءانشى يوسيفون نەمەسە تىشقانشا تىڭ تىداۋشى» – نى جازادى. ءساۋىر ايىندا دارىگەر كافكادان كەڭىردەك (قىزىل وڭەش) قاتەرلى ىسىگى بارىن انىقتايدى. اۋرۋ توسەدىگىندە جاتقان ول «اشىققان ونەرپاز» اتتى شاعىن شىعارماسىن ناقىشىنا كەلتىرىپ وقىپ، كوز جاسىن كولدەتە، كەڭكىلدەپ ۇزاق جىلايدى. ماۋسىم ايىنىڭ 3-كۇنى كوز جۇمىپ، و دۇنيەگە اتتانادى. ول قايتىس بولعاننان كەيىن ۇزاق وتپەي «اشىققان ونەرپاز» اتتى اڭگىمەلەر جيناعى باسىلىپ شىعادى.

1925 جىلى «ۇكىم» اتتى رومانى، 1926 جىلى «قامال» اتتى رومانى، ال 1927 جىلى «عايىپ بولۋشى» اتتى رومانى جارىق كورەدى. كافكانىڭ بۇل شىعارمالارى قوعامدا كۇشتى ءدۇمپۋ تۋدىرىپ،  وعان ۇلكەن ابىروي، داڭق اكەلدى.

1936 جىلى «كافكا شىعارمالارى» جيناعى وقىرمانىمەن جۇزددەسەدى.

تاستى دا اڭگىمەگە اينالدىراتىن كافكا

كافكا قايتىس بولارىنىڭ الدىندا جاقىن دوسى ماكس برودقا ءبىر پارشا وسيەتحاتىن جازىپ قالدىرادى. وسيەت حاتتا: «بارلىق جازبامدى ورتەپ جىبەر، وسىنى سەنەن وتىنەمىن!» دەلىنگەن. بىراق بۇل وسيەتحاتتا جازىلعانداردىڭ  كوبىن كافكا الدە قاشان ءوزى ورىنداپ قويعان بولاتىن. ونىڭ ۇيىنەن كولەمى جاعىنان ون قالىڭ ەستەلىك داپتەردىڭ مۇقاباسى عانا تابىلعان. ونىڭ ىشكى بەتتەرىن تۇگەل جوعالعان. ودان باسقا دا بىرنەشە ەستەلىك داپتەرى ورتەلگەن. الايدا، دوسى ونىڭ وسيەتىن ورىنداۋدىڭ ورنىنا، كەرىسىنشە قالعان قولجازبالارىن تۇگەل رەتتەپ باسپادان شىعارادى. وسى كەزدەن باستاپ كافكانىڭ شىعارمالارى ادامداردى ارت-ارتىنان زىلزالاعا سالىپ، تاڭعالدىرۋمەن بولادى. الىگەدەيىن تاڭعالدىرۋمەن كەلەدى.

ويتكەنى، ونىڭ ۇزاق جانە سانسىز قاراڭعى تۇندە، بالاۋىز شامنىڭ تۇبىندە وتىرىپ جاسىرىن جازعان تۋىندىلارى ءدال وسىنداي ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسقان رۋحاني ەسكەرتكىش بولىپ قالا بەردى. سول سەبەپتى، دوسى برودتىڭ كافكاعا جاساعان بىردەن ءبىر «وپاسىزدىعى» الەم ادەبيەتى تاريحىنىڭ اسپانىندا ماڭگى جارقىراپ تۇراتىن جۇلدىزدى بارلىققا كەلتىردى.

كافكا شىعارمالارى حح جانە ءححى عاسىرداعى كوپتەگەن جازۋشىلارعا، سىنشىلارعا، ونەر يەلەرىنە جانە فيلوسوفتارعا زور اسەر ەتتى. ولاردىڭ بىردە-بىرەۋى كافكادان اتتاپ نەمەسە ايلانىپ وتە الماعان. ماسىلەن، ارگەنتينكالىق جازۋشى، اقىن جانە پۋبليتسيت حورحە لۋيس بورحەس، فرانتسۋز فيلوسوفى، پۋبليتسيست، رومانيست جانە دراماتۋرگ جان.پول سارتر، فرانتسۋز جازۋشىسى، ەستەتيك جانە دراماتۋرگ البرت كاميۋ، كولۋمبيالىق جازۋشى، جۋرناليست، نومەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەتى گارسيا ماركەس، ورىس جانە اميركان جازۋشىسى، سىنشى ۆلاديمير نابوكوۆ، امەريكالىق جازۋشى، نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى ۋيليام فولكنەر، امەريكالىق جازۋشى جۋرناليست، نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى ەرنەست حەيمينگۋەي، چەك جازۋشىسى، دراماتۋرگ، سىنشى ميلان كۋندەرا، تۇرىك جازۋشىسى، نوبەل سىيلىعىن يەگەرى ورحان پامۋك، اتاقتى جاپون جازۋشىسى جانە اۋدارماشى حارۋكي مۋراكامي، الان رۋبين، امەريكالىق جازۋشى، رومانيست جانە ەسسەشى كۋرت ۆوننەگۋت، قىتاي جازۋشىسى، نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋەارياتى مو يان قاتارلىلاردىڭ بارلىعى كافكانىڭ ىقپالىنا ۇشىراعاندار.

كافكانىڭ ادەبيەتتەگى ورنىنا باعا بەرىپ، ماقالا جازعانداردىڭ شىعارمالارىنان كافكانىڭ كولەڭكەسىن انىق كورۋگە بولادى.

حورحە لۋيس بورحەس كافكانىڭ شىعارمالارىن بەرىلە وقىپ، ونى يسپان تىلىنە اۋدارعان.

گارسيا ماركەس كافكانىڭ شىعارمالارىن العاش وقىعاندا، «اڭگىمەمدى وسىلاي دا جازۋعا بولدادى ەكەن عوي!» دەپ تاڭعالعان.

ميلان كۋندەرا، «كافكانىڭ شىعارمالارىندا حح عاسىر ادامدارىنىڭ اسەرى ەڭ جوعارى مۇمكىنشىلىك ساتىسىنا جەتكەن» دەپتى.

جان.پول، «كافكانىڭ شىعارمالارىندا قيالدان شىن دۇنيە بارلىققا كەلگەن» دەيدى.

البرت كاميۋدىڭ، «كافكانىڭ تۋىندىلارى وقىرمانىن قايتا-قايتا وقۋعا ماجبۇرلەيدى» دەگەن.

روبەرتو بولانو ولەڭىندە: «مەن دۇنيەنى ءتۇسىندىم، ونىڭ قاسىرەتىن كورىپ بىلگەن بىردەن ءبىر ادام ءدال كافكا عانا» دەگەن ەكەن.

ال مو يان: «حيكايا مەن رومانداردى قۇددى تۇسكە ۇقساتىپ  جازالايتىنداردان تەك كافكا عانا بار» دەپ تامسانعان.

قىتايدىڭ تاعى ءبىر تانىمال جازۋشىسى گاۋ شياۋسۇڭ ءسوزىن ازىلگە اينالدىرىپ، «ءبىز ەسەيگەن جىلدارى كافكانى وقىماعان بولساق، قىزداردى قولعا قوندىرا الماس ەدىك» دەپتى.

دۇنيەنى ءبىر ءسات كافكاسىز ەلەستەتۋ قيىن

حح عاسىر ادەبيەتىندە بارلىققا كەلگەن سانا اعىمى، سيموۆوليزم اعىمى جانە باسقا ءارتۇرلى ادەبيەت اعىمدارى كافكانىڭ كۇندەلىك ەستەلىكتەرىنەن باستاۋ الادى. وتكەن عاسىرداعى ادەبيەت الەمىندەگى يرلانديالىق جازۋشى جەيس، انگليالىق جازۋشى ۆيرجينيا ۆۋلف جانە فرانتسۋز جازۋشىسى مارسەل پۋرۋست قاتارلى جازۋشىلارمەن قاتار مودەرنيستىك ادەبيەتتىڭ نەگىزىن قالاعانداردىڭ ءبىرى جانە ءبىر ەگەيى كافكا بولاتىن.

الەم ادەبيەتىندە بەلگىلى ورنى بار، بريتاندىق ادەبيەتشى، فيلوسوف تەرري يگلتون، امەريكالىق تاريحشى، ادەبيەتشى، مەدەنيت تەورەتيگى، سىنشى گارولد بلۋم، امەريكالىق جازۋشى، ادەبيەتشى، ونەر، تەاتر جانە كينو سىنشىسى، فيلوسوف سيۋزان زانتاگ، نەمىس مادەني تەورەتيگى، سىنشى ۆولتەر بەنيامين قاتارلىلار كافكانىڭ الەم ادەبيەتىنندەگى تەڭدەسسىز ورنىن تىكتەدى.

ادەبيەت تەورەتيگى مەن ادەبيەت تاريحشىلارى ءار ۋاقىت مودرنيزيم ادەبيەتىنىڭ  نەگىزىن سالۋشىلار مەن ونى دامىتۋشىلاردى ءسوز ەتكەندە، كافكانى ولاردىڭ ءبارىنىڭ الدىنا قويادى. كافكا تۋرالى انگليالىق تانىمال قالامگەر، «جازۋشى جانە ول جاساعان ءداۋىر تۇرعىسىنان الىپ ايتقاندا كافكانى دانتە، شەكسپير، گەتە سەكىلدى ۇلى كللاسسيكتەرمەن قاتار اتاۋعا بولادى» دەگەن ەكەن.

بۇگىنگى زاماندا ادام اقىلىنا سيمايتىن كەزدەيسوق ىستەر، لوگيكادان القىپ كەتكەن ادىستەر (ستيل), جايشىلىقتا ايتىلاتىن ءارتۇرلى الىپ-قاشپا سوزدەرگە قاراتا ادامدار، «سول باياعى كافكاشا عوي» (دۇنيەنى ءبىر ءسات كافكاسىز ەلەستەتۋ قيىن) دەپ ايتۋدى ادەتكە اينالدىرعان.

اركۇنى كەزەكشىلىك ىستەپ، قىمقۋىت قوعامدىق، الەۋمەتتىك ماسەلەنىڭ تىرلىگىنەن شارشاپ، رۋحاني باسىمدىلىققا تاپ بولعاندا;

تۋىس-تۋعان، دوس-جارانمەن بارىس-كەلىس سيرەپ، ايەل مەن بالانىڭ ارازداسىپ، پىكىرلەسۋ بارعان  سايىن ازايىپ كەتكەندە;

ۇلكەن قالادا كوپ جىل تۇرىپ جانە دە ەشقانداي تاۋەلدى تۇيسىكتى سەزىنە الماعاندا.

كافكا شىعارمالارى ءومىردىڭ ءمانىن تۇسىنۋىمىزگە جانە رۋحاني  اۋىرتپالىعىمىزدى جەڭىلدەتۋىمىزگە كومەكتەسەدى. كافكانى وقىپ، تۇسىنگەندەرگە باسقالارعا قاراعاندا تەرەڭىرەك ويلانۋعا، الدىن بولجاۋعا، ماسەلەلەرگە جان-جاقتىلى قاراۋعا مۇمكىنشىلىك بەرۋدەن دەرەك بەرەدى.

كافكاعا ۇڭلىگەندە، شىعارمالارىن ءتۇسىنىپ وقىعاندا، قيالي مەن رەال دۇنيەنى قاتار ەسكە الامىز. بۇل ءدال كافكانىڭ بىزگە بەرەتىن سەزگىرلىك جانە الدىن الا بولجاۋ تۇيسىگى.

كافكانىڭ وقىرماندارى نە ايتىپ ەدى؟

جان-پول سارتر: «كافكانىڭ پروزالارىندا بەينەلەنگەن دۇنيەلەر قيالعا، مۇڭعا تولى. قىلداي قياناتى جوق، بەرىك جانە شىن دۇنيەلەر. ونىڭ شىعارمالارى ادەپتىلىكتەن ازدىرۋشىلاردى شاڭ قاپتىرىپ، وكىندىرىپ كەتەدى».

ال، البرت كاميۋ: «كافكانىڭ شەبەرلىگى وقىرمانىن قايتالاپ وقۋعا ماجبۇرلەيدى. شىعارمالارىنىڭ قاتتالۋى نەمەسە قاتتالۋىنىڭ شالا قالۋىنىڭ بەلگىلى سەبەپتەرى بار. بىراق بۇل سەبەپتەر شىعارمادا انىق جازىلماعان. وقىرمان لوگيكاعا ۇقساس بۇل اڭگىمەلەردى باسقا قىرىنان قايتالاپ وقۋ ارقىلى ءتۇيسىنۋى كەرەك. كەي اڭگىمەلەرى مۇلدە  ۇقساماعان ەكى ءتۇرلى ادىسپەن شارىقتاۋى مۇمكىن، سوندىقتان ونى وقىرماننىڭ ءۇشىنشى رەت وقۋىنا تۋرا كەلەدى. مىنە بۇل دا اۆتوردىڭ كۇتكەنى بولار. ەگەر بىرەۋ كافكانىڭ شىعارماسىنىڭ استارىن بۇگە-شەگەسىنە دەيىن تۇسىندىرۋگە تىرىسسا، وندا ول قاتەلەسىپ تۇيىققا تىرەلەدى» دەسە، ميلان كۋندەرا:

«كافكانىڭ پروزالارىندا قيال مەن رەالدىق قاتار ۇيا سالعان. ونىڭ شىعارمالارى زاماناۋي الەمگە جۇگىرتىلگەن ەڭ سەرگەك سانا بولۋمەن بىرگە، ەشقانداي شاتىسپاعان، تۇيىلمەگەن اسەر. كافكا الدىمەن ەستەتيكا جاڭالاۋشى، عاجايىپ ونەر تاپقىش. كافكانىڭ ەڭ ۇلكەن ۇلەسى – تاريحتىڭ دامۋىنا جاڭا قادام تاستاۋ ەمەس، ودان دا ماڭىزدىسى – ادامنىڭ اقىلى جەتپەيتىن ءبىر ەسىك اشىپ، پروزا سەكىلدى ءبىر عاجايىپ دۇنيەنى كورسەتۋ. قيال قۇددى تۇستەي ساعىمدانىپ، پروزادان قۇتىلۋ قيىن بولعان شىندىقتان سىتىلىپ شىقتى» دەيدى.

«مەن كافكانىڭ كوشباسشى جازۋشى ەكەنى تۋرالى ىزدەندىم. باسىندا مەن كافكانى ادەبيەت ساحاناسىندا ەجەلدەن بايقالماعان سيرەك تالانت يەسى ساناعانمىن. ونىڭ شىعارمالارىن قانشا كوپ كورگەن سايىن ۇقساماعان ورتا جانە ءار داۋىردەگى سان الۋان شىعارمالاردان وزگەشەلەنىپ تۇرعانىن بايقادىم... كافكا قىمقۋىت جاعداي مەن ۇنەمى جولىعىپ تۇراتىن ىستەردى قيالعا اينالدىرۋ.  ول ءوزىنىڭ تازا ءستيلى ارقىلى شىتىرمان ءتۇستى جازعان... ونىڭ شىعارمالارى ۋاقىتتىق شەكتەۋىنە ۇشىراماعاندىقتان ادەبيتتىڭ جۇلدىزى بولىپ تۇر» دەيدى، حورحە ليۋيس بورحەس.

ال، ۆالتەر بەنيامين: «كافكانىڭ الەمى، دۇنيەنىڭ تەاترى سەكىلدى. ونىڭ ويىنشا، ادام بالاسى دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن كۇننەن باستاپ وسى تەاتردا ءرولىن سومدايدى... كافكا ءوز پروبلامالارىن باسقا قىرىنان كوركەم شىعارماعا ايلالدىراتىن سيرەك تالانت يەسى. بىراق كەز كەلگەن شارىقتاۋ ونىڭ پروبلامالارىن ءتۇسىندىرىپ بەرە المايدى. كەرىسىنشە ول ەڭ تاماشا ادىستەردى قولدانۋ ارقىلى شارىقتاۋ كەڭەستىگىن بوس قالدىرعان ەمەس» دەيدى.

«كافكا، اتاقتى، بالكىم ەڭ اتاقتى قيال-عاجاپتىڭ حاس شەبەرى بولسا كەرەك. مۇنداي ادەبي جانرعا قاراتا ايتقاندا، سىنشىلاردىڭ ءوزى اۋىزىن جابۋعا ءماجبۇر بولدى. كافكا العا باسار ونەر يەسىمىن، ەرەكشە جاراتىلعان اداممىن دەپ ەشقاشان ويلاعان ەمەس. كافكانىڭ مۇمكىندىگى، ونىڭ شىعارمالارىنا بايلانىستى ايتقاندا، كەزدەيسوقتىق. ەگەر كىمدە كىم ءوزىن «ادامگەرشىلىكتەن رۋحتانۋعا قۇمارمىن» دەسە، ول مۇمكىن كافكا بولار ەدى» دەيدى،

«ەگەر كافكانىڭ «فورما وزگەرتۋ ەستەلىگىن» وقىپ بولىپ، ونى قاسىرەتكە تولى جاسامپازدىق قيالدار ەمەس ەكەن دەپ قاراساڭىز، وندا ءسىزدى قۇتتىقتايمىن. ءسىز تاڭداۋلى، ۇلى وقىماندار قاتارىنا كىرەسىز... كافكانىڭ ستيلىنە نازار اۋدارۋ كەرەك: انىق، دۇرىس جانە شىنايى ينتوناتسيا مەن شىعارماداعى شىتىرمان تۇستەي مازمىن مەن فورما كۇمانسىز ۇيلەسىم تابادى. شەبەر ۇقساتۋلار ارقىلى اعى – قاعاز، قاراسى – سيا سياقتى اڭگىمەلەرىن تالداپ، سارالاپ وتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. كافكانىڭ انىق ءستيلى شىعارماسىنداعى قيالعا ءتان بوياۋىن كۇشەيتكەن. سالىستىرۋ جانە سايكەسترۋ، ءادىس جانە مازمۇن، فورما جانە سيۋجەت تىعىز قابىسۋ ساتىسىنا جەتكەن» دەيدى ۆيلاديمير نابوكوۆ.

كافكانىڭ ءاربىر تارتقان ازابى راۋشان گۇل

كافكا ءاربىر باستاعان ءىسىن سوڭىنا الىپ شىعارا الماعان، ءساتسىز جەڭىمپازدار سەكىلدى سەزىنەتىن. حح عاسىردىڭ ۇلى قۇبىلىسى ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرىندە دوسى ماكس بروتقا ءومىربويى جازعان قولجازبالارىن تۇگەل ورتەپ جىبەرۋدى مىندەتتەگەنى تەگىن ەمەس-تۇعىن. كافكانىڭ اكەسىنە جازعان «اكەمە حات» اتتى ۇزىن-سونار حاتىنان-اق ونىڭ جان كۇيزەلىسىن سەزىنۋ قيىن ەمەس. «ولاردىڭ بارلىعى ادەبيەتتى ۇناتا بەرمەيدى. مەن جەك كورەمىن... ماعان ولارعا قوناققا بارۋ قىزىق ەمەس. تۋىستارىمنىڭ قورقىنىشى مەن قۋانىشى دا ماعان شەكسىز كوڭىلسىزدىك سىيلايدى...».

اكەسى جۇمىستان قايتىپ كەلگەندە كافكانى قايداعى ءبىر ءمان-ماعاناسىز ىسپەن اينالىسىپ، ۋاقىتتىڭدى بوسقا وتكىزدىڭ دەپ جازعىرىپ دۇكەنىنە جۇمىسقا جەككەن. سول سەبەپتەن دە ونىڭ (ولاردان) وڭاشە جەردە جاسىرىن شىعارماشىلىقپەن شۇعىلدانۋىنا تۋرا كەلەگەنى انىق. ول: «مەن ءۇشىن بۇل قورقىنىشتى قوس ءومىر. وندا، مۇمكىن، بىرعانا شىعۋ جولى بولسا، ول – ناقۇرىستىق» دەپ جازادى كۇندەلىگىنە. دەمەك، كافكانىڭ ادەبيەتپەن اينالىسۋىنا وتباسى مەن جاقىن تۋىستارىن قولداۋ تاپپاعىن بايقايسىڭ.

بالكىم، كافكانىڭ ومىرىندە ءوزىنىڭ ارمانى بويىنشا ىستەگەن بىردەن-ءبىر ەڭ سۇيىكتى ءىسى – جازۋشىلىقپەن اينالىسىۋ عانا بولسا كەرەك.

كافكا ادەتتە اشىق-جارقىن، سوزمەر، باسقالارعا جاقسىلىق جاساپ، ىلعي كومەكتەسىپ جۇرسە دە، بىراق ەستەلىكتەرىندە ءوزىنىڭ كوڭىلسىزدىگى مەن اۋىر تاعدىرىن جاسىرا الماعان. ونىڭ شىعارمالارىندا ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋ مەن قايتالانا قازىلا بەرگەندىكتەن، باس كەيىپكەرى ۇنەمى مۇڭعا تولى قيالمەن جالعىز جۇرەدى. ءومىرى قانشا كوڭىلسىز بولسا دا، رۋحى تىم سەرگەك، جىگەرلى بولادى. كافكانىڭ «قيالداۋى» جىلىك مايىنا دەيىن جەتكەن بولسا دا، بىراق ءتۇن ورتاسىندا اياق استىنان اشىلعان «راۋشان گۇلىنىڭ» جۇپار يسىنە كوڭىلىن اۋدارۋمەن، سودان ءلاززات تابۋمەن ءومىر سۇرگەن.

ءومىر ءريتيىمىنىڭ بارعانسايىن جىلدامداۋىنا ىلەسىپ، ەستەلىك جازۋ ونىڭ ومىرلىك ەرمەگىنە اينالدى. كافكانىڭ شىعارمالارىن كوڭىل قويىپ وقىپ، ونىمەن سىرلاسۋ وتە قيىن ءىس بولىپ قالادى. عىلىم-تەحنيكانىڭ داماۋى مەن اقپارات مولشەرىنىڭ ارتا ءتۇسۋى ادام مەن ادامنىڭ اراسىن جاقىنداستىرا المادى. كەرىسىنشە  ادامدى قيال مەن رەالدىق سەكىلدى ەكى ارالعا اينالدىرىپ جىبەردى.

سودان بەرى ءبىر عاسىر وتكەن بۇگىنگى كۇندە، كافكانىڭ شىعارمالارىن قايتا وقىساق، جانە دە سول ءتامسىل مەن تارشىلىق تۇيسىگىن ەسكە الامىز. قيالدىڭ كوگىلدىر ەكرانىن ءوشىرىپ كوزدى اشىپ-جۇمعانشا، كافكاعا اينالىپ كەتەمىز. ءومىر باقي ارالدا جالعىز قالىپ قويعانداي سەزىنەمىز.

ادەتتە كافكانىڭ وقىرماندارى بىزگە قىسقا اڭگىمەلەرىنەن باستاپ، كولەمدى شىعارمالارىنا دەيىن وقۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتادى. كافكانىڭ تۋىندىلارىن جالىنداعان جاس كەزىندە ءبىر رەت، ورتا جاس كەزىندە ءبىر رەت، ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرىندە ءبىر رەت وقۋى كەرەك. كافكانى ۇقساماعان جاس كەزىندە وقىساڭىز، ۇقساماعان اسەردە بولاسىز.

كافكا ءوزىن ەشۋاقىتتا جازۋشى ساناماعان. ءتىپتى جازعان دۇنيەلەرىنە كوڭىلى تولماعان. بىراق وعان بولا ول جازۋىن توقتاتقان ەمەس.

ءسوز سوڭىندا، الەمدەگى بارشا قيال رۋحتارىنىڭ ارۋاقىت «شاڭ باسقان» ءجۇز جىلدىق ۇشپۋ حاتتارىن وقىعانىڭدا، كافكانىنىڭ كەزدەسىپ قالۋىن ءۇمىت ەتەمىن.

ءالىمجان ءاشىمۇلى

ماقالادا پايدالانعان كافكا تۋرالى دەرەكتەر قىتايدىڭ ءارتۇرلى ادەۋمەتتىك جەلىسىنەن الىندى.

Abai.kz