ءاپاريننىڭ استام پيعىلىنىڭ ورەسىنىڭ تارلىعى مەن ساۋاتىنىڭ تايازدىعى بىردەن بايقالادى. ايتالىق، ادامزات بويىنداعى ادەپتىلىك، ساۋاتتىلىق، بىلىكتىلىك كاتەگوريالارىنىڭ ءبارىنىڭ باسىندا ەڭ الدىمەن، ىشكى مادەنيەت تۇراتىندىعىن دالەلدەپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ءيا، ءبىز ەكى تىلدەن بىردەي سۋسىنداعان جانە ونىڭ ءبىرىن ەكىنشىسىنەن جوعارى قويىپ، تومەندەتۋدەن بويىمىزدى دا، ويىمىزدى دا اۋلاق ۇستايتىن حالىقتىڭ پەرزەنتتەرىمىز. ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان جىلداردان بەرى عانا، شۇكىر دەلىك، حالقىنىڭ بارىن بارلاپ، جوعىن جوقتاپ، تالاي تاريحي قياناتتاردىڭ اقتاڭداقتارىنان ءوزىنىڭ ۇلتتىق كەلبەتىن ارشىپ الىپ، ايشىقتاپ كەلە جاتقان ۇلتپىز. ارينە، ءبىر عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بويى ءوزىنىڭ بۇكىل تاريحى مەن بولمىسىن، ءتىلى مەن مادەنيەتىن «ورىس ولشەمىمەن» ولشەپ كەلە جاتقان حالىقتىڭ 15-20 جىل ىشىندە عانا وتارلىق پيعىلدىڭ قامىتىنان بىردەن ارىلىپ كەتە قويۋى، ارينە، وڭاي شارۋا ەمەس. سوندىقتان ورىس ءتىلىنىڭ ەكسپانسياسى ءبىزدىڭ ۇلتتىق يدەولوگيامىزعا، اسىرەسە، مەرزىمدى باسىلىمدارعا ءالى كۇنگە تىرناعىن باتىرىپ كەلە جاتقانى قۇپيا ەمەس. ءاپاريننىڭ «قازاقستانداعى مەرزىمدى باسىلىمنىڭ 25-30 پايىزى عانا مەملەكەتتىك تىلدە جارىق كورەدى» دەۋىنىڭ استارىندا ءبىزدىڭ ءباسپاسوز نارىعىن رەسەي باسىلىمدارىنىڭ جاۋلاپ الىپ جاتقاندىعى تاعى دا جالعان ەمەس.

ءاپاريننىڭ استام پيعىلىنىڭ ورەسىنىڭ تارلىعى مەن ساۋاتىنىڭ تايازدىعى بىردەن بايقالادى. ايتالىق، ادامزات بويىنداعى ادەپتىلىك، ساۋاتتىلىق، بىلىكتىلىك كاتەگوريالارىنىڭ ءبارىنىڭ باسىندا ەڭ الدىمەن، ىشكى مادەنيەت تۇراتىندىعىن دالەلدەپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ءيا، ءبىز ەكى تىلدەن بىردەي سۋسىنداعان جانە ونىڭ ءبىرىن ەكىنشىسىنەن جوعارى قويىپ، تومەندەتۋدەن بويىمىزدى دا، ويىمىزدى دا اۋلاق ۇستايتىن حالىقتىڭ پەرزەنتتەرىمىز. ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان جىلداردان بەرى عانا، شۇكىر دەلىك، حالقىنىڭ بارىن بارلاپ، جوعىن جوقتاپ، تالاي تاريحي قياناتتاردىڭ اقتاڭداقتارىنان ءوزىنىڭ ۇلتتىق كەلبەتىن ارشىپ الىپ، ايشىقتاپ كەلە جاتقان ۇلتپىز. ارينە، ءبىر عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بويى ءوزىنىڭ بۇكىل تاريحى مەن بولمىسىن، ءتىلى مەن مادەنيەتىن «ورىس ولشەمىمەن» ولشەپ كەلە جاتقان حالىقتىڭ 15-20 جىل ىشىندە عانا وتارلىق پيعىلدىڭ قامىتىنان بىردەن ارىلىپ كەتە قويۋى، ارينە، وڭاي شارۋا ەمەس. سوندىقتان ورىس ءتىلىنىڭ ەكسپانسياسى ءبىزدىڭ ۇلتتىق يدەولوگيامىزعا، اسىرەسە، مەرزىمدى باسىلىمدارعا ءالى كۇنگە تىرناعىن باتىرىپ كەلە جاتقانى قۇپيا ەمەس. ءاپاريننىڭ «قازاقستانداعى مەرزىمدى باسىلىمنىڭ 25-30 پايىزى عانا مەملەكەتتىك تىلدە جارىق كورەدى» دەۋىنىڭ استارىندا ءبىزدىڭ ءباسپاسوز نارىعىن رەسەي باسىلىمدارىنىڭ جاۋلاپ الىپ جاتقاندىعى تاعى دا جالعان ەمەس. بىراق، ۇلتتىڭ ۇلاعاتىن ۇلىقتاپ، بۇكىل تاريحىن سارالاپ جاتقان زامانداعى باسىلىمداردىڭ كاسىبي دەڭگەيى تومەن دەپ ءتۇيۋى ءاپاريننىڭ مۇرنىنىڭ استىنان ارىنى كورمەيتىن كەلتە پايىمدىلىعى مەن وزگەنىڭ وسكەنىن بايىپتامايتىن ورەسىزدىگى. ەكونوميكادا، ساياسات پەن ماتەريالدىق يگىلىك الەمىندە ين­تەگراتسيالىق ۇدەرىستەر ءوزىن-ءوزى اقتايتىنى ءسوزسىز. بىراق، يدەولوگيالىق، اسىرەسە، ۇلتتىق قارىم-قاتىناستا، ارينە، قا-

زاق باسىلىمدارىنىڭ باسقالاردان وق بويى الدا كەلە جاتقانىنا ەشكىمنىڭ دە كۇمانى بولماسا كەرەك. ال، اپارين سياقتى جالاڭ ءۋاجدى جۋرناليستەر ءبىزدىڭ ۇلتتىق، حالىقتىق بىرلىگىمىزگە كۇمان كەل­تىرمەسىن. ويتكەنى، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ساناسىنا باعا بەرۋگە ول سياقتىلاردىڭ وي ورەسى جەتپەيدى. مۇندايلاردىڭ سول كۇيىن كۇيتتەپ وتىرعان ءوز ۇلتىن دا وڭتايلى ءساتى كەلگەندە اتتان اۋدارىپ جۇرە بەرەتىن مىنەز تانىتاتىنىن تالاي تاريح دالەلدەگەن دە بولاتىن.

قۇرمەتتى (وسى ءسوزدى باسىلىمنىڭ ادەبىن ساقتاعاننان عانا امالسىز جازىپ وتىرمىن) اپارين مىرزا، ءسىزدى قازاقشا بىلەدى دەپ ەستىدىك. ولاي بولسا، قازاق تىلىندەگى باسىلىمداردى تاعى ءبىر شولىپ، تەرەڭدەي بويلاپ كورىڭىز. سوندا، ءسىز وسى تىلدە جازاتىن ءوز ارىپتەستەرىڭىزدىڭ وزىڭىزدەن وق بويى الدا تۇرعانىنا كوز جەتكىزەتىندىگىڭىزگە ءشۇبا كەلتىرمەيمىن. وعان قوسا، قازاق گازەتتەرىنىڭ «...ەتنيكاارالىق ارازدىققا شاقىرادى» دەگەن ءوزىڭىزدىڭ ورىنسىز بايبالامىڭىزدىڭ ەشقانداي ناقتى دالەلى جوق ەكەندىگىنە كوزىڭىز جەتەدى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ مەملەكەت - باسقا كەز كەلگەن مەملەكەتپەن سالىستىرعاندا، ۇلتتاردىڭ جا­راسىمدى ورتاق ۇيىنە اينالعان، ولاردىڭ بىرلىگىمەن ءھام تاتۋلىعىمەن ماقتانا الاتىن مەملەكەت. بۇل ەلدىڭ اتا زاڭىندا دا اپ-انىق جازىلعان. ولاي بولسا، جوعارىداعى «...يز-زا سۆوەي وچەۆيدنوي گلۋپوستي، كوتورايا نە يدەت دالشە پريزىۆوۆ ك مەجەتنيچەسكوي ۆراجدە» دەگەن رەاكتسيالىق پيعىلداعى سوزدەرىڭىز ءۇشىن، بالكىم، ءسىزدىڭ دە زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋىڭىزگە تۋرا كەلەر.

ەسبەرگەن الاۋحانوۆ،

زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور: ورىس يمپەرياسىنىڭ وزىمشىلدىكپەن ءبىزدى مويىنداعىسى كەلمەيتىن سيپاتتارى، وسىنداي جۋرناليستسىماقتاردىڭ سوزىنەن كورىنىپ تۇر. ءالى دە بولسا، ءبىزدى مەنسىنبەي، شەتتەتكىسى كەلەدى. مۇنداي مەنسىنبەۋشىلىككە قازاق حالقى كونبەيدى. ويتكەنى، قازاق عاسىرلار بويعى تاريحى، مادەنيەتى، ادەبيەتى بار حالىق. شىن مانىندە قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ءبارى تالانتتى. نەبىر مىقتى باسىلىمدارىمىز بار. تمد ەلدەرىندە بىزدەگىدەي ءباسپاسوز اشىقتىعى جوق. اپارين سەكىلدىلەردى جالا جاپقانى ءۇشىن

سوتقا بەرۋ كەرەك. ول قازاقتىڭ ساۋاتسىزدىعىن دالەلدەسىن. «ارامىزداعى از حالىق» دەپ ەركەلەتكەن سايىن كەيبىر ورىستار ءبىز تۋرالى تەرىس پىكىرلەر تاراتىپ ءجۇر. مۇنىڭ استارىندا تەرىس يدەولوگيا جاتقان سياقتى. وسىنى انىقتاپ، تويتارىس بەرۋىمىز كەرەك.

مارات توقاشباەۆ،

«پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى: ءاپاريننىڭ بۇل ءسوزىن ءوز باسىم ارانداتۋ دەپ ەسەپتەيمىن. ول قازاق باسىلىمدارىنىڭ ءوزىنىڭ ۇلتىن، وتانىن قورعاعانىن اقىماقتىق، ارتتا قالۋشىلىق دەپ باعالايتىن ءتارىزدى. سوندىقتان، مۇنداي ماتەريالداردى جازباس بۇرىن ساراپتاپ، قا­زاق جۋرناليستەرى نە سۇرايدى دەگەن اڭگىمەگە نازار اۋدارعانى دۇرىس. جالپى ەلىمىزدەگى قازاق جۋرناليستيكاسى مەن ورىس جۋرناليستيكاسىنىڭ ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي. قازاق جۋرناليستيكاسى ۇلتتىق مەملەكەت، ازاماتتىق قوعام فورمۋلاسىمەن جۇمىس ىستەسە، ورىس ءتىلدى جۋرناليستەردىڭ كوبىسى قازاقستاندى ازاماتتىق مەملەكەت، ازاماتتىق قوعام فورمۋلاسىندا كورگىسى كەلەدى. بۇل ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيامىز بويىنشا دا وسى ەلگە ات بەرىپ وتىرعان، وسى ەلدىڭ تۇتقاسى - قازاق حالقىنىڭ مۇددەسىمەن ساناسپاۋشىلىق. گەرمانيادا نەمىس تىلىنەن، ال، فرانتسيادا فرانتسۋز تىلىنەن ۇستەم ءتىل جوق. وتارشىلدىق احۋالدان بوساپ شىققانىمىزعا جيىرما جىلداي بولدى. وتارسىزدانۋ تۋرالى دەكلاراتسيا بىزدە قابىلدانعان جوق. بارلىق وتار ەلدەردەن شىققان مەملەكەتتەردە حالىقارالىق دەكلاراتسيا نەگىزىندە وتارسىزدانۋ شارالارى جۇرگىزىلەدى. سول شارا بىزدە ىسكە اسقاندا بۇرىنعى ۇستەم بولعان جايتتاردىڭ ءبارى جويىلادى. ورىس ءتىلدى باسىلىمداردىڭ ارى كەتسە جيىرما جىلدا قازاقستانداعى احۋالى تۇبەگەيلى وزگەرەدى.

سول كەزدە سەرگەي اپاريندەر قازاق حالقىنىڭ بەتىنە قالاي قارايدى؟ وسى جەردىڭ

اۋاسىن جۇتادى، سۋىن ىشەدى، قازاق حالقىنىڭ نانىن جەپ وتىرىپ  قازاق تۋرالى وسىنداي پىكىر ايتۋلارى قازاق جۋرناليستەرىن عانا ەمەس، بۇكىل قازاق حالقىن اشىندىرادى. ەرتەڭگى كۇنى قازاق  جەرىن قالاي باسىپ جۇرەدى ولار. قازاق حالقى مومىن، جۋاس بىراق تا ونىڭ موينىنا مىنە بەرۋگە بولمايدى. ويتكەنى قازاق جىلقىداي اساۋ، ەرتەڭگى كۇنى لاقتىرىپ كەتۋى مۇمكىن. كىم بولسا دا وسىنى ەستەن شىعارماسىن.

سوۆەتحان ساكەنۇلى،

قازاقستان رەسپۋبليكاسى اسكەري سوتىنىڭ سۋدياسى: قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ءجۇز پايىزى دەمەسەك تە 80-90 پايىزى ساۋاتتى. ويتكەنى، بۇل ونىڭ قازاق جۋرناليستەرىنىڭ قانىندا بار. وزدەرىنىڭ ۇلتى، جەرى، ەلى ءۇشىن ەڭىرەپ تۇرىپ جازۋدا. احمەت بايتۇرسىنوۆ «ءوزى جوعالعان ەلدىڭ ءسوزى دە جوعالادى» دەيدى عوي. بۇل ءسوزىمىزدى جوعالتپاۋ ماقساتىندا جانتالاسىپ جۇرگەن جۋرناليستەرگە، مەملەكەتىمىزگە قارسى با­عىتتالعان ماقالا دەپ ويلايمىن. مەملەكەتىمىزدى ىشتەن ءىرىتىپ، ءشىرىتۋدى ويلاعاندار عانا وسىلاي سويلەيدى. مۇنداي ارانداتۋشىلارعا ءبىز دەر كەزىندە تويتارىس بەرۋگە ءتيىسپىز. رەسەي، مەيلى، قاي مەملەكەتتە بولسىن جاقسى جازاتىندار، جازا المايتىندار دا بار. سوندىقتان، كوپكە توپىراق شاشۋعا بولمايدى.

دابىر نۇرقامىتۇلى، «زاڭ گازەتى» №21, 11 اقپان 2010 جىل