جاقىندا گازەت تىگىندىلەرىن اقتارىپ وتىرىپ، ۋكراينانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى لەونيد كراۆچۋكتىڭ گازەت تىلشىسىمەن سۇحباتىن وقىدىم. سوندا ول   قاراپايىم حالىقتىڭ ويلاۋ جۇيەسى بيلىك قانداي ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزسە، سونىڭ ىڭعايىندا بولادى دەيدى. سولاي دەي كەلىپ كەيبىر ەل بيلەۋشىلەرى «توتاليتارلى شەشىم قابىلداۋعا، ماقتاۋعا، اتاق-داڭققا، اقشاعا، حالىقتىڭ قۇندىلىقتارى مەن ۇلتتىڭ بايلىعىن وزدەرى يەمدەنىپ كەتۋگە بەيىم بولادى»-دەيدى. «ەگەر ءسىزدىڭ حالقىڭىز مەنتاليتەتى تۇسىنىكسىز، تاريحي جادى جوق حالىق بولعىسى كەلسە قازاق بولىپ قالعىسى كەلمەسە،وزدەرى ءبىلسىن. ال ەگەر ازاپ شەككەن جانە قازىر دە ازاپ شەگىپ جاتقان ەلىن ويلاعىسى كەلسە، وندا قايداعى ءبىر تۇسىنىكسىز ەل ءۇشىن ەمەس، قازاقستان ءۇشىن كۇرەسەتىن بولادى»– دەيدى تاعى دا ل. كراۆچۋك. ناعىز كورەگەن، ناعىز ۇلت باسشىسى ءارى ۇلكەن ويشىل دا ساياساتكەر ەكەنى كورىنىپ تۇرعان جوق پا؟! ارينە، ەل باسقارىپ وتىرعان ادامدار ساياساتتا، ءتىپتى، ءار سويلەگەن سوزىندە ساقتىقپەن سويلەگەنى ءلازىم. دەگەنمەن، تاس توبەسىندە اجال اۋزىن ارانداي اشىپ تۇرعان ساتتە دە ايتىلۋعا ءتيىستى اقيقاتتى ايتاتىن، قۇداي ءوزى بەرگەن جانىن ءوزى الادى، سوندىقتان ۇلتىمنىڭ شىن ازاتتىعى جولىندا جانىم پيدا دەيتىن ساتتەر دە بولادى. مىنە، بۇگىندە قولىندا ازدى-كوپتى بيلىگى بار قاتارداعى اتقامىنەر قازاقتان باستاپ، ءبيلىتىڭ انا-ا-اۋ شىرقاۋ شىڭىندا جۇرگەن ءاربىر قازاق سونداي جانكەشتىلىككە بارماسا بولمايتىن زامان تۋىپ تۇرعانى اقيقات. ەگەر ءبىز كۇنىگە «ەلىمىزدە تىنىشتىق»، «بىرلىگىمىز جاراسقان»، «تاتۋ-ءتاتتى كۇن كەشۋدەمىز» دەگەن سياقتى جاتتاندى ۇرانداردى انا جەردە دە، مىنا جەردە دە ءاتۇستى ايتۋدان جالىقپاي، وسى ەلدىڭ، وسى جەردىڭ اللادان كەيىنگى، ياعني، جەر ۇستىندەگى يەسى–قازاقتىڭ مۇڭ-مۇددەسىن باسا ايتپاي اينالىپ وتە بەرسەك، ونىڭ اقىرى نەمەن بىتەتىنىن ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. ويتكەنى، جەر بەتىندە تۇراتىن جۇزدەگەن ۇلتتىڭ ءبىر عانا مۇددەسى بولۋى ەش مۇمكىن ەمەس.  كرەملدەگى وزدەرىن «ۇلى ورىس حالقى» دەپ اتايتىندار الدە ءىشىپ وتىرىپ، الدە «س پوحمەليا»  ءبىز سوۆەت حالقى دەپ اتالاتىن جاڭا ۇلت  جاسادىق دەگەن دە ولاردىڭ بۇل ساندىراعىنىڭ ارجاعىندا ءبارىڭدى ورىس  قىلامىز دەگەن جىمىسقىلىق جاتتى. كرەمل باسشىلارىنىڭ ء«بارىمىزدىڭ مۇددەمىز–كوممۋنيزم ورناتۋ» دەگەن ۇرانى دا ماس ورىستىڭ ساندىراعىنىڭ ءبىرى بولىپ شىقتى. ويتكەنى، ءتىلى، سالت-ءداستۇرى  الۋان ءتۇرلى حالىقتار تۇرماق، ءبىر اكەنىڭ شالبارىنان (شينەلىنەن ەمەس) شىققان ءبىر ءۇيدىڭ بالالارىنىڭ دا ارقايسىسىنىڭ ءوز ارمانى، ءوز ماقسات-مۇراتى بولادى. جانە ءبىرىنشى كەزەكتەگى،  ماقسات-مۇددە جانە ەكىنشى كەزەكتەگى ماقسات-مۇددە دەگەندەر بولاتىنى تاعىدا ايان. انەبىر جىلى ءبىر ورىس ءجۋرناليسى وزبەكستان پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆكە «وزبەكستاننان ورىستار كوپتەپ كەتۋدە. ءسىز تۋرالى «ول ەڭ اۋەلى وزبەك ۇلتىنىڭ قامىن ويلايدى» دەگەن پىكىر بار. بۇعان نە دەيسىز؟»-دەپ سۇراق قويدى. سوندا ول ءسال ويلانىپ، ۇستەلدى سۇق ساۋساعىمەن تىقىلداتىپ وتىردى دا: ءسىز ماعان سۇراقتى تىكەلەي قويدىڭىز عوي. مەن دە سىزگە تىكەلەي جاۋاپ بەرەيىن. ەگەر مەن وزبەكستان پرەزيدەنتى بولىپ وتىرعاندا ەڭ اۋەلى وسى ەلدىڭ نەگىزگى ۇلتى – وزبەك ۇلتىنىڭ جاعدايىن ويلاماسام ماعان بۇل ورىننىڭ ءبىر كۇنگە دە قاجەتى جوق،-دەپ جاۋاپ بەردى. سول ايتقانداي، بۇگىندە ابايلاماساڭ، جۇتىپ جىبەرۋگە دايار تۇرعان جاھاندانۋ دەگەن جالماۋىز قاعيداسى بار مىنا زاماندا قازاق ەلىندە قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسى ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى كەرەك دەگەندى اشىق ايتاتىن كەز كەلگەلى قاش-ش-ا-ان.

         ءتىپتى، قازاقستاندا 130 ۇلت بار، ولار سۇمدىق تاتۋ-ءتاتتى تۇرادى دەگەنگە  كەلىسە قويعاننىڭ وزىندە ولاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا ءوز مەملەكەتى، ءوز اتامەكەنى، مىسالى ورىستىڭ –رەسەيى، بەلورۋستىڭ –بەلورۋسى، ۋكرايننىڭ–ۋكرايناسى، نەمىستىڭ–گەرمانياسى بار  ەمەس پە؟! سوندىقتان، مىنا زاماندا ءبىز –قازاق  حالقى ەڭ بولماسا جەر بەتىندەگى جالعىز وتانىمىز قازاقستاندا بولاشاققا ەڭ اۋەلى قازاق ۇلتى رەتىندە قادام باسۋىمىز كەرەك. نە اعورقاز دەگەن (اعىلشىنشا، ورىسشا، ازداپ قازاقشا) تىلدە سويلەيتىن، الجاس اماروۆيچشە ايتقاندا ۇلتتىق ماستشتابتا ەمەس،  «وبششەچەلوۆەچەسكي ماسشتابتا» ، «پلانەتارنىي ماسشتابتا» ويلايتىن، دۇنيەجۇزى حالىقتارىنىڭ (اسىرەسە ەۋروپالىقتاردىڭ!) مادەنيەتىن تۇگەل ۇلگى تۇتاتىن، شوشقا دەمەي، يت دەمەي، قۇرباقا دەمەي  جەي بەرەتىن، ساقتالسا قازاق دەگەن اتى ساقتالىپ قالعان، ساقتالماسا ارعى اتالارىمىز قازاق دەپ جۇرەتىن ءدۇبارا، ماڭگۇرت بىرەۋلەرگە اينالۋىمىز كەرەك. قازىر زامان ءبىزدىڭ الدىمىزعا وسى ەكەۋىنىڭ ءبىرىن تاڭداۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. بۇدان بىلاي بۇنى جاسىرۋ بيلىك باسىنداعىلارعا دا، قاراتابان ءجاي قازاققا دا ۇلكەن كۇنا. بۇل اۋرۋ ءبىزدىڭ تانىمىزگە دە، جانىمىزعا دا دەندەپ ەنىپ، ەندى مەڭدەپ بارادى. اسىرەسە، بۇل جاھاندانۋ اۋرۋى ءبىزدىڭ  ەلىمىزدە ەمىن-ەركىن تاراتىلىپ جاتقانى زارەڭدى ۇشىرادى.

         ۇلتتىق اجالعا اينالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن بۇل اۋرۋدان امان قالۋدىڭ ەڭ باستى جولى ەكونوميكا دا، كوپتەپ ينۆەستيتسيا تارتۋ دا، يننوۆاتسيا دا، ءار اتتاعان قادامىڭا ات قويۋ دا  ەمەس. ۇلتتى امان ساقتاۋدىڭ ەڭ باستى  ءدارىسى دە، دارۋمەنى دە –قازاقتىڭ ءتىلىن  ءوز ەلىنىڭ ەڭ باستى تىلىنە اينالدىرۋ. بۇل تالاي ەلدىڭ، تالاي ۇلتتىڭ عۇلامالارى ايتقان اقيقات. جاڭاعى ل. كراۆچۋك بۇنى بۇدان الدەنەشە جىل بۇرىن ۋكراينا پرەزيدەنتى بولىپ تۇرعان كەزدە-اق «ەگەر ۋكراين ءتىلىن تىڭداعىسى كەلمەسە، ءسويتىپ ادامداردى رۋحاني تۇرعىدان قۇلعا اينالدىرسا ونداي مەملەكەتتىڭ قاجەتى قانشا؟»–دەگەن ەكەن. وسى ساۋالدى بۇگىنگى باسشى قازاق تا، قوسشى قازاق تا وزىنە-ءوزى قوياتىن كۇن تۋعالى دا از ۋاقىت وتكەن جوق.

         باسقا وتارشىل مەملەكەتتەردى قايدام، ايتەۋىر پاتشالى رەسەي دە، كەڭەستىك رەسەي دە، بۇگىنگى رەسەي دە ءوز قاراماعىنداعى ۇلتتاردى ەڭ اۋەلى ءتىلى مەن دىنىنەن ايىرۋعا تىرىساتىنىن كورىپ وتىرمىز. مىسالى كسرو كەزىندە بىرنەشە ۇلت مۇلدە جويىلىپ كەتتى، باستاپقىدا 200-گە جۋىق تىلدە سويلەيتىن حالىقتاردىڭ باس-اياعى 10-15 جىلدا 100-دەن استام ءتىلى جويىلىپ  تەك ورىسشا سويلەيتىن بولدى. ال كسرو قۇلاعاننان كەيىنگى رەسەي فەدەراتسياسىندا باس-اياعى 7-8 جىلدىڭ ىشىندە بۇل فەدەراتسيا قۇرامىنداعى وزگە ۇلتتىق مەكتەپتەردىڭ كوپشىلىگىندە ساباق ورىس تىلىندە عانا جۇرگىزىلەتىن بولدى. ماسكەۋ باسقارىپ  تۇرعان سوناۋ جىلدارى قازاقستاندا 700-دەن استام قازاق مەكتەبى جابىلدى. سول كەزدەگى قازاقستان باسشىلارى بۇعان قارسىلىق بىلدىرمەك تۇگىل كرەملگە قوسىلا شاۋىپ جۇرگەندە وزبەكستاندا 700-گە جۋىق قازاق مەكتەبى بولدى. وزبەكستان قازاق مەكتەبىن قىسقارتسا، اركىم ءوز الدىنا وتاۋ تىككەننەن كەيىن ەندى عانا قىسقارتۋدا. ءار ۇلت ءوزىن-ءوزى امان ساقتاۋعا كىرىسكەن بۇ زاماندا ول ءۇشىن وزبەكتى كىنالاي المايسىڭ.

         ءبىزدىڭ قازاق «ورىستان ۇيرەن» دەگەن قاعيدانى وتىرسا دا، تۇرسا دا ۇران قىپ كەلەدى. ەندەشە، سول ورىسقا ياعني، رەسەيگە ەلىكتەپ قازاقستان مەكتەپتەرىندە پاندەردى قازاقشا وقىتۋدى نەگە قولعا المايمىز؟ سوندا ناعىز الگى، ءوزىمىز ايتا بەرەتىن «تىلەگى ءبىر، جۇرەگى ءبىر»، «بىرلىگى جاراسقان ەل» بولمايمىز با؟! ونىڭ ورنىنا بالاباقشاداعى اۋزىنان ەمشەك ءسۇتى كەپپەگەن سابيلەرىمىزدەن باستاپ ءۇش تىلدە سويلەۋگە ماجبۇرلەپ، جوعارعى سىنىپتاردا ساباقتى اعىلشىن تىلىندە وتكىزۋگە مىندەتتەپ جاتقانى نەسى؟ بۇل –ادام حۇقىن، ۇلت حۇقىن ەسكەرمەۋ ەمەس دەي الاسىز با؟ سوندا ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى دەگەن مارتەبە قالا ما ءوزى؟ جوق. ال مەملەكەتتىك ءتىلىن كوككە كوتەرمەيتىن باسشىلارعا ۇلتتىڭ دا، مەملەكەتتىڭ دە قاجەتى بار دەۋ قيىن. قازىر قاي ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى دە حالىق الدىنا شىققاندا تەك ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە سويلەيدى. بىزدە الماتى مەن استانا تۇگىل وبلىس ورتالىقتارىنىڭ اكىمدەرى جينالىستارىن ورىسشا سايراپ وتكىزەدى. فرانتسياعا  قاي پرەزيدەنت كەلسە دە ەڭ اۋەلى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى ءبىرىنشى ورىندا  تۇرۋىن، بارلىق جەردە تەك فرانتسۋز تىلىندە سويلەۋدى تالاپ ەتەدى. وسى فرانتسياداعى فيرمالارعا اعىلشىن-امەريكان اتاۋلارىن قولدانۋعا باياعىدا تىيىم سالىنعان. ءتىپتى، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەگەنىڭ ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتاتىن ەلدەر دە بار. قازىر دۇنيەجۇزى اعىلشىن تىلىنە كوشۋدە ءبىز دە ءسويتۋىمىز كەرەك دەپ قازاقستاندا كوتەرىلگەن ۇران قىپ-قىزىل وتىرىك. بۇكىل ەۋروپا مەملەكەتتەرى دە، قىتاي دا، جاپونيا دا بۇكىل ءىس قاعازدارىن تەك ءوز تىلىندە جۇرگىزەدى. ال ءالسىن-ءالسىن بىرەسە «قوس ءتىل –قوس قاناتىڭ»، بىرەسە ء«ۇش ءتىلىڭ–ۇش تۇعىرىڭ» دەگەن ۇران تاستالىپ وتىراتىنىنا قاراپ، كەيدە  قازاقتىڭ قايتكەندە دە ۇلتتىق ساناسىن وياتپاۋ ءۇشىن الدە رەسەيدىڭ، الدە وزىمىزدەگى ءبىر ۇيىمنىڭ ۇزاق جىلدارعا بەلگىلەنگەن ءبىر جاسىرىن جوسپارى بار ما دەپ تە قورقامىز. بۇل اشەيىن ءبىر كۇدىگىمىز عوي. بىراق تاۋەلسىزدىك الدىق دەپ توي تويلاعان 25 جىل شيرەك عاسىر بوپ قالعان قازاقستانداعى قازاقتىڭ جاس ۇرپاعى ءۇشىن

                                ورىسشا سويلەۋ ءالى «مودا»

 بولىپ، ءتىپتى، قازاق تىلىنە مۇرنىن ءشۇيىرىپ قارايتىن جاستار ءالى دە كوپ ەكەنىنە وسى ءبىر «قوستىلدىلىك»، «ۇشتىلدىلىك» دەگەن ۇرانداردىڭ سەبەپ بوپ تۇرعانى راس. جانە قازاقستاننان باسقا بىردە-ءبىر ەلدە قايتا-قايتا مۇنداي ۇران تاستالمايدى. بۇل ورايدا جاستاردى كىنالاۋ ورىنسىز ەكەنىنە دە كوزىمىز جەتكەنى بار. جاستار بىلاي دەيدى:

         ەڭ  اۋەلى ءتىلىم قازاقشا شىققان ەدى «باسقا بىردە-ءبىر ءتىل بىلگەن ەمەسپىن. كەيىن  شارباققا، اۋلاعا، كوشەگە شىعىسىمەن كىلەڭ ورىسشا سويلەپ جۇرگەن بالالارمەن وينايتىن بولدىم. تەك ورىستار عانا ەمەس قاپ-قارا قازاق بالالارى دا ءبىر-بىرىمەن ورىسشا سويلەسەتىنىن كورىپ تاڭ قالدىم. كۇنى بويى سولارمەن وينايمىن. اقىرى قازاقشا سويلەۋدى بىرتىندەپ قويا باستادىم. سودان مەنى ورىس مەكتەبىنە بەردى. قازىر ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ورىس ءبولىمىن ءتامامداۋدامىن. ارينە، مەكتەپتە قازاق تىلىنە بولىنگەن ساعات بولدى. بىراق ونى ساباق دەۋگە بولمايدى. مازاق! قازاق ءتىلى ساعاتى كەلگەندە ورىس بالالارى «ۋرا! دوپ وينايمىز!» دەپ قۋانىپ شۋلاي باستايدى. قازىر ماعان ەگدە، قارت ادامدار عانا «قازاقسىڭ عوي! نامىسسىز  بولماي، قازاقشا سويلەسەيشى»-دەيدى. جاستار، قاتارلارىمنىڭ 90 پايىزى ورىسشا سويلەيدى. جانىڭ اشىمايدى ەمەس، اشيدى. ءبىزدىڭ قولىمىزدا نە بار، ەلدىڭ ءتىلىن قازاقىلاندىرامىن، ءبارىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرەمىن دەسە جوعارىداعىلارعا ول تۇك ەمەس. نامىسىڭ جوق پا دەپ بىزگە ەمەس، جوعارىداعىلارعا ايتىڭىزدار، -دەدى 20 جاستاعى ءوزىن ەسىمىم اسەليا دەپ تانىستىرعان قىز.

         –اسەليا ەمەس اسەل شىعار؟

         –نەت، نەت اسەليا! تاك زۆۋچيت مودنەە،-دەپ كۇلەدى. كەلەسى سويلەسكەنىمىز ءوزىن ۋلان، قاسىنداعىسى دياس دەپ تانىستىردى.

         –ۋلان دەگەن جامان ءسوز عوي. ورىسشا «وتراۆيس!» ۇلان دەسەيشى دەسەك كۇلەدى. ال دياسى قازاقشا مۇلدە «قاقپايدى» ەكەن. جاسى 19-دا. «دياس» دەگەن نەنى بىلدىرەدى دەگەن سۇراققا تۇسىنبەگەسىن امالسىز «ا چتو وزناچاەت سلوۆو «دياس»؟-دەسەك ودان دا بەيحابار. وعان بۇل «دياس» دەگەن ەش ءمان-ماعىناسى جوق،  ال شىندىعىنا كەلسەك، كەڭەس زامانىنداعى كەيبىر جاعىمپاز قازاق كوممۋنيستەردىڭ دولورەس يباررۋري، الەندە سالۆادور دەگەن شەتەلدىكتەردىڭ اتى-ءجونىنىڭ باس ارىپتەرىن الىپ ءوز بالالارىنىڭ اتىن قويعانى عوي دەپ ۇزاق تۇسىندىرۋىمىزگە تۋرا كەلدى. ءمان-جايدى ەندى تۇسىنگەن دياس «پاپامدىن پاپاسى ات پاتريس. وعان 60 جاس» دەدى. انا تىلىنەن بەيحابار، ءوزارا ورىسشا سويلەيتىن قوس قۇلىنىما ايتار ءسوزىم تاۋسىلىپ تۇرعاندا ۋلان قازىر اعىلشىن ءتىلىنىڭ كۋرسىنا بارىپ ءجۇرمىز دەدى. مۇنىسى بىزگە «جىلاساڭ تاعى دا ىستەيمىن» دەگەننەن كەم تيگەن جوق. ودان دا قازاقشا ۇيرەنبەيسىڭ بە دەسەم «زاچەم؟»-دەپ قاراپ تۇر.

         ءيا، انەبىر كەزدە قازاقتار «ورقاز» دەگەن، ياعني، «ورىسشا-قازاقشا» دەگەن تىلدە سويلەيدى دەپ كۇلگەنىمىز بار ەدى. بۇگىنگى قازاق «اعورقاز» دەگەن ءۇش ءتىلدى (اعىلشىنشا، ورىسشا، ازداپ قانا قازاقشا) بولدى. بۇنىڭ اقىرى قازاق ءتىلىنىڭ مۇلدە جەر بەتىنەن جويىلاتىنىنا اكەلەرى ءسوزسىز. ال ءتىلى جويىلعان ۇلت –ۇلت ەمەس. قازىر بۇكىل شونجار، استاناداعى مينيسترلىكتە وتىرعاندار مەن شەندى اتاۋلى ءبىر-بىرىمەن ورىسشا نە ورقازشا سويلەسەدى. ءىس قاعازدارى دا سولاي. بۇعان قارسىلىق ءبىلدىرىپ جاتقان قازاق جوق، قايتا ولار دا ءبىر-بىرىنە «برات»، «براتان»، «نورمالنو ما؟»، «قاراشو، قاراشو» دەپ ورىسشا شۇلدىرلەۋدى ۇدەتىپ بارادى. سول استاناعا بارعاندا بىرەۋلەرگە «قازاقشا ايتا بەرسەيشى» دەسەڭىز– «تى كتو، يۋجانين؟»، «چيمكەنتسكي چتو لي?» دەيتىنىن قايتەرسىڭ. وعان قاراپ: «نادان بەيشارا-اي!»-دەيسىڭ ىشتەي. مۇندايلار قازىر شامادان تىس كوبەيىپ بارادى سولاردى كورىپ «بۇل قازاققا ەس كىرمەي، كىم دوس، كىم قاس ەكەنىن ايىرا الماي، وسىلاي ماڭگۇرتتەنىپ كەتە بەرەر مە ەكەن؟» دەيسىڭ تاعى دا.

         ءيا، قازاق بارىنە ءتوزىپ كەلەدى. قازاق ءوز جەرىندەگى استا-توك بايلىقتىڭ ۇستىندە وتىرىپ  جوعارى ءبىلىم ديپلومىمەن جىگىتتەرى ء«دار-ءو-گۋ» دەپ اربا سۇيرەتكەنگە دە، قىز-كەلىنشەكتەرى كۇندىز-ءتۇنى ۆاگون جاعالاپ سۋ مەن سىرا، قىرعىزدار تىككەن ىشكيىم ساتىپ، قالا بەردى ءتانىن ساتىپ تاماق اسىراعانعا دا، كوشە سىپىرۋشىسى بولعانعا دا، بارىنە-بارىنە كونىپ كەلەدى.

          قاراپ وتىرساق، بۇگىنگى قازاققا ءوزىنىڭ شىن تاريحى باياعى قىرىق قۇبىلتىپ، بۇرمالانىپ بەرىلگەن كۇيىنەن كوپ وزگەرتىلمەستەن وقىتىلۋدا. وندا رەسەيدىڭ عاسىرلار بويى قازاققا كورسەتكەن قورلىعى مەن زورلىعى تولىق ايتىلمايدى. ونىڭ ەسەسىنە باستان-اياق «جوڭعارلار»، «جوڭعار شاپقىنشىلىعى» دەگەن سوزدەرگە ءسۇرىنىپ جىعىلىپ وتىراسىڭ. التىنوردا كەزىندە گۇلدەنگەن، قۋاتتى مەملەكەت بولعانىمىز تۋرالى ءلام-ميم جوق. قازىر قازاق جاستارى التىنوردا دەگەن ءبىر بازار عانا دەپ ويلايدى. بۇگىنگى قازاق ۇزاق جىلدار ءوزىن قاي ۇلت، قاي ەل قىرىپ-جويىپ كەلگەنىن تولىق بىلمەيدى.  ال شىن تاريحىن عاسىرلار بويى ءتىلى مەن ءدىنىن، سالت-ءداستۇرىن، ار-نامىسىن قاي ۇلت، قاي ەل قورلاپ، جەر-سۋىن كىمدەر تارتىپ العانىن بىلمەيتىن ۇلتتا ۇلتتىق نامىس، ۇلتتىق سانا-سەزىم دەگەن بولۋى مۇمكىن ەمەس. سونىڭ ءبارى از بولعانداي ءتىلىنىڭ تەڭ جارتىسى شۇبارلانىپ، كۇننەن-كۇنگە قولدانۋ اياسى تارىلىپ تەك وت باسى، وشاق قاسىندا عانا انا ءتىلىن ارالاستىرىپ سويلەيتىن ۇلتتىڭ ەرتەڭى قانداي بولماق؟ ءبىز قازىر سونداي ۇلتقا اينالىپ بولعان جوقپىز با دەپ قورقامىز. بۇگىنگى قازاقتىڭ ۇلت بولىپ امان قالۋى دا، دامىپ العا باسۋى دا  تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن قازاق شەندىلەرى بىلمەي وتىرعان جوق، ءبىلىپ-اق وتىر. قازاق حالقىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى مىناۋ: ءبىزدىڭ قازاق قاشاننان حاندارى مەن بي سۇلتاندارى، اتقامىنەرلەرى نە ايتسا، سونى ورىنداپ قالىپتاسقان. ەندەشە، بۇل ىستە رەسەيگە جالتاقتاۋدى، جاۋىردى جابا توقۋدى توقتاتىپ ۇلكەندى-كىشىلى قىزمەتتەگى جوعارعى بيلىكتەگى ءار قازاق ء وزىنىڭ ۇلتتىق ساناسىن، ۇلتتىق نامىسىن ويلاۋدى باستاماسا، «...ءىستىڭ ءبارى بوس» بولىپ قالا بەرەدى. ونىڭ اقىرى قايتالاپ ايتساق قازاقتىڭ جەر بەتىنەن جويىلىپ، كىم ەكەنى قاي ۇلت ەكەنى بەلگىسىز، ايتەۋىر ءتۇرى ازيالىق تىرشىلىك يەسىنە اينالارى ءسوزسىز. 

Abai.kz