قالىڭ قازاق جۇرتى كۇنى كەشە عانا جالپىۇلتتىق «ازا تۇتۋ كۇنىن» وتكەردى. اقتوبەدەگى تەراكتىدەن قازا تاپقان ازاماتتاردى اقتىق ساپارعا شىعاردىق. وكىنىشكە قاراي، قان قۇيلى قاتىگەزدىككە بارعان ازاماتتاردىڭ ءبىرسىپاراسى سىتىلىپ كەتتى.

تەرروريزم ماسەلەسى سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە ناقتى قاۋىپ توندىرەتىندەي دارەجەدە ەمەس، ىقتيمال قاۋىپ-قاتەر رەتىندە عانا قاراستىرىلىپ كەلدى. قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشىلار دا تەرروريزم پروبلەماسى قازاقستانعا ءتونىپ تۇرعان ناقتى قاۋىپ ەمەس دەگەندى ايتىپ ءجۇردى (اسىرەسە، 1999 جىلعى اقپانداعى تاشكەنتتەگى تەراكتىدەن جانە 1999-2000 جىلدارى قىرعىزستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى باتكەن وقيعاسىنان كەيىن). قوعامدىق پىكىردە دە تەرروريزم قازاقستاندا نەگىزىنەن سىرتقى قاۋىپ-قاتەر رەتىندە قابىلداندى.

وسى تۇستا تاعى ءبىر وكىنىشتىسى سىرتاعى قاۋىپ بىردىندەپ ىشكە ەنىپ جاتتى. قازاقستانداعى ءدىني ەكسترەميزم قاتەرى  بار ەكەنىن الماتىدا، اقتوبەدە، استانادا، اتىراۋدا، تارازدا بولعان وقيعالار كورسەتكەن ەدى. قۇزىرلى بيلىك بۇل جولى دا قىڭق ەتپەستەن، قازاقستانعا تونەتىن قاۋىپتەر لەگىنە مىنالاردى جاتقىزدى: ايتالىق ەتنوسارالىق شيەلەنىس، ەسىرتكى تاسىمالىنىڭ جولىن كەسۋ، زاڭسىز ميگراتسيا سياقتى قاۋىپ-قاتەرلەر. وسى تەكتەس جاعدايلارعا ەلىمىزدىڭ قۇزىرلى ورگاندارى (قر ءىىم، ۇقك، باس پروكۋراتۋرا) جوعارىداعى قاۋىپتەرگە توتەپ بەرۋگە بەيىمدەلگەن ەدى. ال ەكستريميزم قاۋىپى جىلدار ساناپ، ەلىمىزدىڭ ىشىندە، اسىرەسە باتىس وبلىستاردا ىندەپ تۇرعان ەدى.

راس، ءبىزدىڭ قۇزىرلى ورگاندار جاعدايدىڭ سەبەبىن ىزدەمەي، سالدارىمەن كۇرەسۋگە بەيىمدەلگەن. ايتپەسە، 2011-2012 جىلدارداعى دۇركىن-دۇركىن تەررورلىق شابۋىلداردان ساباق الماس پا ەدى...

جۇرت جۇمىلىپ، «جەردى ساتۋعا جانە شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋگە» نارازىلىق تانىتىپ، ەل ىشىندە دۇمپۋلەر بوي كوتەرگەندە، قۇزىرلى بيلىك بەيبىت شەرۋگە شىققان حالىقتان قىلمىسكەر جاساۋعا نيەتتەنىپ جاتتى. ءدال وسى تۇستا ءىىم، ۇقك ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرىندە  بۇعىپ جۇرگەن ءداستۇرلى ەمەس ءدىني توپتار ماسساسىن باقىلاۋدان شىعارىپ السا كەرەك. بۇعىپ جۇرگەندەر ءجۇز كورسەتتى. بەيبىت ادامدار قازا تاپتى.

وسى تۇستا قر ءىىم مەن ۇقك-نىڭ مۇنداي جاعدايلارعا دايىن ەمەس ەكەندىگىنە تاعى ءبىر مارتە كوز جەتكىزدىك.

اۋەلدە قر ءىىم-ءنىڭ مالىمدەمەسىن ۇقك تەرىسكە شىعارسا، ارتىنشا ۇقك تاراتقان اقپاراتتى ءىىم جوققا شىعاردى. سوندا ەل مەن ەلباسى قۇزىرلى ورگاننىڭ قايسىسىنا سەنۋى ءتيىس ەدى؟!

ءىىم اتىس جاساعان ازاماتتارعا ىزدەۋ جاريالادى. تەمىر تورعا توعىتىلۋى ءتيىس تەرورشىلاردىڭ باق پەن الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالانعان سۋرەتتەرىنە قاتىستى دا شيكىلىك از بولماي شىقتى.

اۋەلى، اقتوبە وبلىسى، مۇعالجار اۋدانى، جاعابۇلاق اۋىلىنىڭ تۇرعىنى سامات قوجانيازوۆ تەررورشىلار قاتارىندا جاريالاندى.  اتالعان وقيعا كۇنى ول ءوزىنىڭ اۋىلداعى ۇيىندە بولعانىن ايتىپ اقتالدى. ءىىم تاراتقان سۋرەتتەر ىشىندە ءوزىنىڭ جۇرگەنىنە تاڭ قالدى ول. ونى كورگەن اۋىلداستارى دا ساماتتى قولداپ وتىر. ازىرگە ءىىم بۇل تۋرالى ء«لام-ميم» دەپ جاق اشقان جوق.

قازاق تىلىنە قىرىن قارايتىن مينيسترلىكتىڭ (قر ءىىم) رەسمي پورتالىنا كىرسەڭىز, اقتوبەدەگى تەراكتى تۋرالى دەنى ءتۇزۋ دەرەك تابا المايتىنىڭىز جاسىرىن ەمەس. قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ ۇلكەن تەراكتى جاسالعان قاندى وقيعاعا قاتىستى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە بار بولعانى 3 سويلەمنەن تۇراتىن شاعىن اقپارات جاريالانىپ، «قازاقپارات» سايتىنىڭ 7 سويلەمنەن تۇراتىن جاڭالىعىنا سىلتەمە كورسەتىلگەن.

ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى وزدەرىنىڭ ەڭ نەگىزگى ماقساتتارىنان اداسىپ قالعان سەكىلدى. ءوزىنىڭ ەلىن، جەرىن ساقتاپ قالامىز دەپ، بەيبىت شەرۋرگە شىققان ازاماتتاردى شەتىنەن قاماپ، شىن قىلمىسكەرلەردى باقىلاۋدان شىعارىپ الۋى ۇلكەن اعاتتىق. ازاماتتاردى قورعاۋدىڭ ورنىنا، قورلاپ جۇرگەن كەزىندە ەكستريميستىك باعىتتاعى قوزعالىستار نازاردان تىس قالىپتى. وسىدان تۋاتىن سۇراق قوي: اياق استىنان ءبارى دە بولۋى ىقتيمال مىناۋ شايقالعان دۇنيەدە ءبىزدىڭ ءىىم (ۆەدمۆوستاعا قارايتىن بارلىق كۇشتىك قۇرىلىمدار) ەكستەرميستىك شابۋىلدارعا دايىن ەمەس پە؟

نۇرزات توعجان

Abai.kz