ءحىح عاسىرعا ءتان ارحيتەكتۋرالىق ەسكەرتكىش. تۇركىستان اتىرابىنداعى شوباناق ەلدى مەكەنىندە ورنالاسقان. ەسكى قورىمنىڭ توبەشىگىندەگى مەشىت قابىرعاسى قام كەسەكتەن تۇرعىزىلعان. پورتالدى كۇمبەزى ءداستۇرلى ورتاعاسىرلىق ارحيتەكتۋرالىق مەكتەبىنە ءتان — نەگىزىنەن وڭتۇستىك قازاقستان وڭىرىندە كوپتەپ كەزدەسەدى. مەشىت كونە ۇلگىدە  سالىنىپ، كەيىنىرەك قوسىمشا شىلدەحانا بولمەسى قوسىلعان. مەشىتتىڭ ارحيتەكتۋرالىق قۇندىلىعى كوركەم. قۇرىلىستىڭ جوباسى ءتورتبۇرىشتى، كۇمبەزى كونۋس تۇرىندە جاسالعان. مەشىتتىڭ شىلدەحانا بولمەسى ءدىني ادەت-عۇرىپ جاساۋىنا ىڭعايلانىستىرىپ جاسالعان.

اڭىز، ءاپسانالاردا يمام مارعۇزي قوجا احمەت ياساۋيمەن ءىلىم تالاستىرىپ ايتىسۋ ءۇشىن باعداتتان ارنايى كەلىپ، قىرىق كۇن، قىرىق ءتۇن پىكىر تالاسادى. سوڭىندا جەڭىلىسكە ۇشىرايتىندىعى ايتىلعان. اڭىز-ءاپسانالار جيناقتاۋشى سادىق ساپابەكۇلىنىڭ جازبالارىندا: «ماعريب تاماندا يمام مارعۇزي اتتى ءبىر يشان[نىڭ] وزىندە ءۇش دارەجەسى بار ەدى. ءبىرى – پاتشا بالاسى، ەكىنشىسى – حانزادا ەدى، ءۇشىنشىسى – عالىم بولاتىن. شاكىرتى كوپ ەدى. ازىرەت سۇلتاننىڭ شاراپاتىن ەستىپ، تۇركىستاندا شايىق بولا ما، الدە جالعان دۇعا قىلا ما دەپ، توقسان توعىز قاشىرعا كىتاپ ارتىپ، سەكسەن سەگىز مىڭ قولمەن بۇل جاحرشىنى  كورەيىن دەپ جولعا شىقتى. بۇل حاباردى قوجا احمەت ياساۋي ەستىدى. حازىرەتتىڭ ەكى حاليفاسى بار ەدى. ءبىرىنىڭ اتى – سۇلەيمەن، ەكىنشىسىنىڭ اتى – سوپى مۇحاممەد دانىشپان-دى.

بۇل ەكى عازيزدىڭ ءبىرى ايتتى: «مەن ونىڭ اۋزىنداعى (ويىنداعى) ءسوزىن، نە ويلانىپ ايتايىن دەگەندەرىنىڭ ءبارىن دە توناپ الىپ، قالتامنىڭ تۇبىنە سالىپ قويايىن، سوندا ول نە ويلاپ تابار ەكەن»، - دەيدى.

ەكىنشىسى: «مەن ونىڭ توقسان توعىز قاشىرعا ارتقان كىتاپتىڭ جازۋىن تالاپ الىپ، كورىنبەيتىن، وقىلمايتىن ەتىپ قويايىن، وندا وقيمىن دەگەندە – وقي الماي، اتا-اناسىنىڭ ارتىنا تىعىلعانداي دال قىلىپ، شوقيتىپ قويايىن دەستى. كىتابىن وقي الماي اۋزىن اشىپ، دال بولىپ قالسىن»، - دەيدى.

يمام مارعۇزي تۇران جەرىنە تابان تىرەپ، قالا ءىشى ادامعا تولى، جاقسى-جامان تۇگەل جيىلدى، بۇل ۇلكەن جيىلىس بولدى. يمام مارعۇزي قانشا ادامدارىمەن كەلىپ وتىردى. سويلەيىن دەسە – اۋزىنا ءبىر دە ءسوز تۇسپەدى، ەشتەڭە ايتا الماي، ساسقانىنان كىتابىن الىپ كەلدى. ءبارىن دە قاراسا، ەشبىر جازۋ، تاڭباسى جوق، تازا قاعاز بەتى بولىپ شىقتى. سۋعا تۇسپەگەن، ەسكىرىپ، ءارىپ تۇسپەگەن، باسقان شاڭ دا جوق. اڭ-تاڭ بولىپ، نە قىلارىن بىلمەي ساسقانىنان: «قورامساعىم تەسىلىپ بىتكەن، ءبارى دە ءتۇسىپ قاپتى – نەلەردى ايتايىن»، - دەپتى. حازىرەتتىڭ اياعىن قۇشىپ جىلادى. ءسويتىپ ىلىمنەن جەڭىلگەن يمام مارعۇزي، حازىرەتكە ءمۇريت بولادى.

ارادا كوپ ۋاقىتتان كەيىن يمام مارعۇزي ۇستازى قوجا احمەت ياساۋيدەن باعدات شاھارىنا قايتۋعا رۇقسات سۇرايدى. سول ۋاقىت بەسىن مەزگىلى ەدى. حازىرەت شاكىرتتەرىمەن مەشىتكە جينالىپ ناماز وقىدى. ءوزى يمامدىقتا تۇردى. بەسىن نامازىن ادا قىلىپ، وڭعا سالەم بەرگەندە – توقسان مىڭ كىسى اۋليەلىك دارەجەگە جەتتى، سولعا سالەم بەرگەندە – توعىز مىڭ كىسى اۋليە دارەجەسىنە جەتتى. توقسان توعىز مىڭ ماشايىقتار وسى سۇحباتتا بولعاندار ەدى»، - دەپ جازىپ قالدىرعان.

عۇلاما  ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ۇستازى قوجا احمەت ياساۋيگە قىزمەت ەتەدى. ءوزى دە مەدرەسەلەردە كوپتەگەن شاكىرت تاربيەلەيدى. اڭىز بويىنشا يمام مارعۇزي ۇستىنە كىلەڭ كوك ءتۇستى كيىم كيىپ جۇرگەندىكتەن كوكتوندى-اتا دەپ اتالعان ەكەن. قوجا احمەت ياساۋي دۇنيەدەن وتەرىندە: «كوكتوندى اۋليەم، سەن ەلگە كەلگەن جوتەلدى ايداۋشى بول، مەنىڭ شىعىس جاعىمنان ورىن ال»،- دەپ باتاسىن بەرىپتى. كوكجوتەلمەن اۋىرعان نارسەتەلەردى ەمدەپتى.

يمام مارعۇزي دۇنيەدەن وتكەن سوڭ  شاكىرتتەرى سۇيەگىن ارۋلاپ، شوباناقتاعى ەسكى قورىمعا جەرلەپتى.

بەرىك قىستاۋبايۇلى، قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz