استانا. 4 مامىر. قازاقپارات - كەشە، 3 مامىردا  مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «جاڭا ونجىلدىق: قاۋىپ-قاتەرلەر مەن پەرسپەكتيۆالار» اتتى تاقىرىپقا ارنالعان IV استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جۇمىسىنا قاتىسىپ ءسوز سويلەدى.

- قادىرلى قوناقتار! قۇرمەتتى فورۋمعا قاتىسۋشىلار! ەڭ اۋەلى قۇرمەتتى مەيماندارعا، وسى فورۋمعا قاتىسۋشىلارعا قوناقجاي قازاقستان جەرىنە باسقان قادامدارىڭىز قۇتتى بولسىن دەپ ايتقىم كەلەدى!، - دەپ باستادى ءسوزىن قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى ەۋرازيا جۇرەگىندەگى ەلوردامىزدا استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمى وسىمەن ءتورتىنشى جىل ءوتىپ وتىرعاندىعىن جەتكىزىپ، حالىقارالىق ىرگەلى شاراعا قاتىسۋشىلار قاتارى جىل سايىن ءوسىپ كەلە جاتقاندىعىن، وسىدان فورۋمعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق بار ەكەنى بارىمىزگە بايقالىپ وتىرعاندىعىن اتاپ كورسەتتى.

- بۇگىندە الەمدىك قوعامداستىق جاڭا ونجىلدىققا قادام باستى.

قازىرگى ۇردىستەر دۇنيە دامۋىنىڭ جاڭا قارساڭىندا تۇرعانىن بىلدىرەدى.

سوندىقتان داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە «جاڭا قاعيداتتار قانداي بولادى، قانداي جاڭا ءتارتىپ ورنايدى» دەگەن ساۋال بارشانى تولعاندىرادى.

مەن مۇنداي ورتاق قاعيداتتاردى بارلىق ەلدەردىڭ كۇش-جىگەرىمەن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك دەپ سانايمىن.

سوندا عانا الەمدىك قۇرىلىمنىڭ جاڭا جۇيەسى بارشانىڭ جانە ارقايسىمىزدىڭ مۇددەمىزگە ساي بولادى.

استانا. 4 مامىر. قازاقپارات - كەشە، 3 مامىردا  مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «جاڭا ونجىلدىق: قاۋىپ-قاتەرلەر مەن پەرسپەكتيۆالار» اتتى تاقىرىپقا ارنالعان IV استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جۇمىسىنا قاتىسىپ ءسوز سويلەدى.

- قادىرلى قوناقتار! قۇرمەتتى فورۋمعا قاتىسۋشىلار! ەڭ اۋەلى قۇرمەتتى مەيماندارعا، وسى فورۋمعا قاتىسۋشىلارعا قوناقجاي قازاقستان جەرىنە باسقان قادامدارىڭىز قۇتتى بولسىن دەپ ايتقىم كەلەدى!، - دەپ باستادى ءسوزىن قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى ەۋرازيا جۇرەگىندەگى ەلوردامىزدا استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمى وسىمەن ءتورتىنشى جىل ءوتىپ وتىرعاندىعىن جەتكىزىپ، حالىقارالىق ىرگەلى شاراعا قاتىسۋشىلار قاتارى جىل سايىن ءوسىپ كەلە جاتقاندىعىن، وسىدان فورۋمعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق بار ەكەنى بارىمىزگە بايقالىپ وتىرعاندىعىن اتاپ كورسەتتى.

- بۇگىندە الەمدىك قوعامداستىق جاڭا ونجىلدىققا قادام باستى.

قازىرگى ۇردىستەر دۇنيە دامۋىنىڭ جاڭا قارساڭىندا تۇرعانىن بىلدىرەدى.

سوندىقتان داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە «جاڭا قاعيداتتار قانداي بولادى، قانداي جاڭا ءتارتىپ ورنايدى» دەگەن ساۋال بارشانى تولعاندىرادى.

مەن مۇنداي ورتاق قاعيداتتاردى بارلىق ەلدەردىڭ كۇش-جىگەرىمەن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك دەپ سانايمىن.

سوندا عانا الەمدىك قۇرىلىمنىڭ جاڭا جۇيەسى بارشانىڭ جانە ارقايسىمىزدىڭ مۇددەمىزگە ساي بولادى.

قازاقستان الەمدىك قوعامداستىقتىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرۋدە بەلسەندى ءرول اتقارۋعا ۇمتىلىپ كەلەدى. ونى ءبارىڭىز بىلەسىزدەر.

بۇل ورايدا ءبىزدىڭ تاجىريبەمىزدىڭ مول ەكەنىن وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر.

قازاقستاننىڭ وسى ءرولىن ايقىنداۋعا وتكەن جىلعى ەقىۇ-عا تابىستى توراعالىعى جانە ءسامميتتىڭ ءوتۋى دالەل بولا الادى دەپ سانايمىن، - دەدى ن. نازارباەۆ.

مەملەكەت باسشىسى قازاقستان - قازىرگى كۇنى الەم­دەگى قارقىندى دامىپ كەلە جات­قان مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى ەكەندىگىنە توقتالىپ، ەلىمىز ءبىر­قاتار داعدارىستاردى ءساتتى ەڭسەرە بىلگەندىگىن اتاپ كورسەتتى. «سونىڭ ەڭ ۇلكەنى كەڭەس ودا­عىنىڭ تاراۋى بولدى. بۇل وتان­دىق ەكونوميكانى تولىق تۇقىر­تىپ كەتتى. مۇنان كەيىن وڭتۇستىك-شىعىس داعدارىسى، ەڭ سوڭىندا الەم ەلدەرىنە ءالى كۇنگە دەيىن اۋىر سالماعىن سەزدىرىپ وتىرعان الەمدىك داعدارىس. وسىنىڭ بار­لىعىن قازاقستان ويداعىداي ەڭ­سەرۋ ۇستىندە. مەنىڭ ويىمشا، ءبىز 7 پايىزدىق دەڭگەيدەگى، جوعارى قارقىندى تۇراقتى ەكونوميكالىق ءوسۋ تراەكتورياسىنا شىقتىق»، - دەدى پرەزيدەنت.

ن. نازارباەۆ تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى ىشىندە حالقىمىز مەملەكەتىمىزدى قۇرىپ قانا قويماي، 12 جىل­دىڭ ىشىندە جاڭا استانانىڭ سا­لىنىپ ۇلگەرگەندىگىن، مۇنىڭ ءوزى قازاقستان دامۋىنىڭ كورنەكتى كور­سەتكىشى ءارى بولاشاعىنىڭ بە­رىكتى­گى­نىڭ بەلگىسى ەكەندىگىن اتاپ كور­سەتتى.

مەملەكەت باسشىسى بىلتىردان باستاپ، قازاق ەلىنىڭ داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدەگى - 2020 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەندىگىن ايتتى. ال ول بويىنشا الداعى ونجىلدىقتاعى باستى مىندەت - ەل ەكونوميكاسى جاڭا دەڭگەيگە كوشىرۋ بولماق.

- ءبىز 2016 جىلعا قاراي ىشكى جال­پى ءونىمنىڭ جان باسىنا شاق­قان­داعى كولەمىن 15 مىڭ دول­لار­عا جەتكىزە وتىرىپ، جوعارعى كىرىس دەڭگەيىندەگى ەلدەر توبىنا قو­سىل­ۋ­دى ماقسات ەتىپ وتىرمىز. ەگەر 1994 جىلى جان باسىنا شاق­قان­داعى ءىجو كولەمى 700 دول­لار­دى قۇراسا، ۇستىمىزدەگى جىلى 10 مىڭ دوللارعا دەيىن جەتىپ، سا­ناۋ­لى جىل­داردىڭ ىشىندە ەل ەكونو­مي­كاسى 13 ەسە ءوستى. بۇل ماقساتقا جە­تۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى ەلدىڭ ۇدە­مە­لى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيا­لىق دامۋ باعدارلاماسى بولىپ تا­بىلادى. ول ءبىزدىڭ ەكونومي­كا­مىز­دى بولاشاق داعدارىستاردان قاۋىپسىزدەندىرۋى ءتيىس، - دەدى پرەزيدەنت.

ن. نازارباەۆتىڭ پايىمداۋىنشا، الايدا جاھاندانعان الەم­دە­گى ءبىر ەلدە بولعان وقيعالار باس­قا ەلدەردىڭ دامۋىنا دا ىقپال ەتپەي تۇرمايدى. ءبىز ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ جاع­دايىمىزعا تاۋەلدىمىز. بۇگىنگى فو­رۋم - وسىنداي حالىقارالىق دەڭ­گەيدەگى ۇلكەن ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن ىزدەستىرەتىن تانىمال ءۇن­قا­تى­سۋ الاڭدارىنىڭ ءبىرى. وسىعان وراي، قازاقستان كوشباسشىسى قا­زىرگى داعدارىستاردىڭ ساباعىنان تۋىندايتىن الداعى جاڭا ونجىل­دىق­تىڭ پەرسپەكتيۆالى ماسەلەلە­رى تۋرالى ءوز كوزقاراسىن جەتكىزدى.

سوڭعى كەزدەرى كەرى اسەرلەردى ەڭسەرۋدىڭ بەلگىلەرى پايدا بولا باستاعانىنا قاراماستان، سوڭعى 70 جىلداعى ەكونوميكالىق كاتا­كليزم­­نىڭ ەڭ ءىرىسى بولىپ تابى­لاتىن داع­دارىستىڭ تەرەڭ پروبلەمالارىن شەشۋ ماسەلەسى ءالى ايقىندالعان جوق. قازىرگى داعدارىس الەمگە بەرگەن ساباقتاردى وبەكتيۆتى جانە جان-جاقتى تالداۋ قاجەت. ونىڭ باستى ساباعى - ەكونوميكالىق ساياساتتا تەڭگەرىمسىزدىكتەرگە جول بەرمەۋ. وسى رەتتە اۋىر بولسا دا با­قىلاۋسىز بەتىمەن كەتكەن قار­جى رىنوكتارىن توتەنشە قىسىم­دا ۇستاۋدىڭ ماڭىزى مەن پايداسى زور. رەتتەلمەگەن قارجى سەكتو­رىنا ۇيلەستىرىلگەن اشىق كاپيتال - بۇل باياۋ جارىلاتىن بومبامەن تەڭ. ول بۇكىل الەم بويىنشا ءبىر رەت جارىلدى، ءالى دە تالاي جارىلۋى مۇمكىن.

داعدارىستىڭ ەكىنشى ساباعى اسىرەسە، دامۋشى ەلدەر ءۇشىن ين­دۋستريالىق جانە يننوۆاتسيالىق ساياساتتىڭ ماڭىزىنىڭ ارتۋى بولدى. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى جاھاندىق باسەكەلەستىككە يننوۆاتسيالار، جاڭا تەحنولوگيالار مەن وزىندىك كورپوراتيۆتىك چەمپيون­دا­رىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى قو­سىلۋعا ارەكەت ەتۋدە. دەگەنمەن، قازىرگى تاڭداعى قارجى سەكتورى مەن ناقتى ەكونوميكانىڭ ارا­سىن­داعى ايىرماشىلىقتار بار­عان سايىن كوزگە ءتۇسىپ، ىرگەلى سي­پاتقا يە بولدى. جۋىقتا «فوربس» جۋرنالى «گلوبال-2000» كەزەكتى رەيتينگىن جاريالادى. مۇندا الەمنىڭ 2000 ءىرى ترانسۇلتتىق كومپانياسىنىڭ جيىنتىق ءتۇسىمى 30 تريلليون دوللار، تازا پاي­داسى - 1,5 تريلليون دول­لارعا جۋىق، اكتيۆتەرى 125 تريل­ليون دوللار بولعاندىعى كورسەتىلگەن. ولاردى شارتتى تۇردە «يندۋس­تريالىق» جانە «قارجىلىق» دەپ ەكى توپقا جاتقىزۋعا بولادى. كا­پيتالدىڭ ناقتى سەكتورىنداعى 1700-گە جۋىق قاتىسۋشىلار سا­نىنىڭ قارجى كاپيتالىنا قارا­عان­دا ەكى ەسە ارتىق بولعان­دى­عىنا قاراماستان، ولاردىڭ الەم­دىك دا­مۋ­داعى ءرولى سالىستىرۋعا كەلمەيتىن دەڭ­گەيدەگىدەي تومەن بولىپ قالىپ وتىرعاندىعى الاڭ تۋدىرماي قوي­مايدى. وسىلاردىڭ اراسىندا ءتيىمدى تەڭگەرىمدىلىك قام­تاماسىز ەتىلگەن جاعدايدا عانا جاھاندىق داعدارىستى اياق­تاۋعا بولار ەدى.

«ەندى قانە، ويلاسايىق!» دەگەن ن.نازارباەۆ ورتاعا ەكونوميكا مەن قارجى سالاسىنىڭ عالىمدارىنا ءبىراز باس قاتىرۋدى، ءتىپتى ۇزاق «ءمۇجۋدى» تالاپ ەتەتىن كوكەيتەستى ساۋال «كەسەگىن» تاستادى: «ەكى توپتىڭ وسىنداي اراقاتىسى تەڭگەرىمدى مە؟ ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ الەمدىك ارەناداعى ءىس-قيمىلدارىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋشىلىق راسىمدەلۋ جانە ۇيلەستىرىلۋ دەڭگەيى مەن دارەجەسى قانداي؟»
- الەمدىك كاپيتالدىڭ وسىناۋ ەكى تابيعي بايلانىستى بولشەكتەرى اراسىندا ۇتىمدى تەڭگەرىم قامتاماسىز ەتىلگەندە عانا جاھاندىق داعدارىس شىنداپ اياقتالاتىن بولادى! - دەدى ەلباسى.

ەلباسىنىڭ پىكىرىنشە، داعدارىستىڭ ءۇشىنشى ساباعى جەتكىلىكتى دارەجەدەگى الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ قاجەت ەكەندىگىنە ءتۇ­سى­نىك­تىڭ ارتقاندىعىمەن ەرەكشەلەنىپ وتىر. سوڭعى كەزدەرى ونىڭ ءرولى نەگىزسىز تومەندەتىلگەن بو­لا­تىن. اراب ەلدەرىندە، سونىڭ ىشىندە دامىعان بىرقاتار ەلدەردەگى بەل­گىلى وقيعالار حالىقتىڭ الەۋ­مەتتىك جاعدايىن تۇراقتى نازاردا ۇستاۋدىڭ وتكىرلىگىن كورسەتىپ بەردى. وكىنىشكە قاراي، نارىقتىق كۇش­تەر جۇمىسپەن جانە ازىق-تۇلىكپەن، الەۋمەتتىك قورعاۋمەن جانە تۇراقتىلىقپەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ سايما-ساي مىندەتتەرىن بارلىق جەردە بىردەي شەشە العان جوق. وسىنىڭ سالدارىنان دامى­عان جانە دامۋشى ەكونوميكا­لار­دىڭ اراسىندا ايىرماشىلىق ۇل­عايىپ، ساۋدا داۋلارى، ۆاليۋتالىق كيكىلجىڭدەر، مەملەكەتتىك قارىز­دار كوبەيىپ، جۇمىسسىزدار مەن از قامتىلعان حالىق سانى ءوستى. الەم­دە ءبىرىنشى رەت بۇتىندەي مەم­لەكەتتەردىڭ بانكروتتىق جاع­دايعا تاپ بولۋى پايدا بولدى.

- داعدارىستىڭ ورىن العان سالدارىن مويىنداي وتىرىپ جانە ودان ساباق الىپ، ءبىز  XXI عاسىردىڭ ەكىنشى ونجىلدىعىندا الەمدىك ەكونوميكاداعى قاۋىپ-قاتەرلەر مەن پەرسپەكتيۆالىق مىندەتتەردى قاراستىرۋعا كىرىسۋىمىىز قاجەت، - دەپ اتاپ ءوتتى پرەزيدەنت.

ەلباسى وسىنداي جاعدايلارعا توقتالا كەلە، الەمدىك ەكونومي­كانىڭ الدىندا ونىڭ قارجىلىق، يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق جانە رەسۋرستىق-ازىق-تۇلىكتىك سەكىلدى ءۇش نەگىزگى سەكتورىندا جا­ھان­دىق سىناقتار تۇرعاندىعىن اتاپ كورسەتتى. الەمدىك قارجى سەك­تورىنىڭ داعدارىستى جاعدايى الەمدىك قارجى جۇيەسىنىڭ اقاۋ­لىعىندا جانە ونىڭ نەگىزگى قۇ­رام­داس بولىگى الەمدىك رەزەرۆتىك ۆاليۋتادا تۇرعاندىعىن، قازىرگى قولدانىستاعى ۆاليۋتالىق-قارجى­لىق جۇيە زاڭدىلىق پەن دەمو­كراتيالىق قاعيداتتارعا جاۋاپ بەرە المايتىندىعىن، ماكروەكو­نو­ميكالىق قاعيداتتاردى بۇرما­لاپ، پايدا بولعان جاھاندىق پروب­لەمالاردى شەشۋگە كەدەرگى كەلتىرەتىندىگىن جەتكىزدى. بۇل احۋالدى جويۋ ءۇشىن وسى ۋاقىتقا دەيىن قولعا الىنباعان تۇبەگەيلى شارالار قا­راس­تىرىلۋى قاجەت.

ەلباسىنىڭ پايمىداۋىنشا، وسى جاعدايعا بايلانىستى الەم­نىڭ بىرقاتار ەلدەرى بالامالى ۆاليۋتانى قاراس­تى­رۋعا ءماجبۇر بولۋدا. اقىر اياعىن­دا الەمنىڭ بار­لىق ەكونوميكالارى ۇلتۇستىلىك ەسەپ-تولەم بىرلىگىن قۇرۋ جانە ەنگىزۋ، ال مۇنان كەيىن جاڭا قاعيداتتى جاھاندىق ۆا­ليۋتانى قۇ­رۋعا كەلەتىن بولادى.

«مەن بۇل جايىندا بۇدان ءبىر جىل بۇرىن بولعان استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمدا وسى مىنبەدەن ايتقان بولاتىنمىن. يندۋسترالدىق-يننوۆاتسيالىق قاۋىپ-قاتەرلەر ءادىل ساۋدانى جانە ەكونوميكانىڭ ونەركاسىپتىك دامۋىن تەڭەستىرۋ قاجەتتىگىنەن تۋىندايدى. ازىق-تۇلىك-رەسۋرستىق قاۋىپ-قاتەرلەر الەمدىك ەنەرگەتيكالىق جانە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋمەن تۇسىندىرىلەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

پرەزيدەنتتىڭ سوزىنشە، ال قازىرگى جاعدايدا الەمدە ەكونوميكالىق قاتىناستاردا دا­مى­عان جانە دامۋشى ەلدەر ارا­سىندا ەكونوميكالىق تەڭسىزدىك قا­لىپ­تا­سىپ وتىر. ونىڭ ءوزى ءۇل­كەن پروب­لە­ما­لاردى كولدەنەڭ تارتۋدا. بۇكىل­الەم­دىك بانكتىڭ مالىمەتتەرى بوي­ىنشا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىنان بەرى ازىق-تۇلىك باعاسى 36 پايىزعا كوتەرىلگەن.

وسىنىڭ سالدارىنان كىرىسى تومەن جانە ازىق-تۇلىگى تاپشى ەلدەر ازىق-تۇلىك يمپورتىن قارجى­لان­دى­رۋ پروبلەماسىنا تاپ بولدى. وتكەن جىلدىڭ ماۋسىم ايىنان بەرى كەدەيلىك شەگىنەن تومەن ادام­داردىڭ سانى 44 ميلليونعا دەيىن ءوستى. ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ كوتە­رىلۋى جاعدايىندا بۇل سان­نىڭ ودان ءارى ارتا بەرەتىندىگى انىق.

ەلباسىنىڭ پىكىرىنشە، ازىق-تۇلىك داعدارىسىڭ سالدارى بۇكىل الەمدەگى الەۋمەتتىك جانە ساياسي جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنان كورىنىس بەرىپ وتىر. مۇنداي جاعدايدا وڭىرلىك جانە جاھاندىق دەڭگەيدە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قولداۋ قاجەت. بۇل رەتتە ەلدەر اراسىنداعى ۇيلەستىرۋ مەن كەلىسىلگەن جانە وركەنيەتتى ءىس-قيمىلدار اسا ماڭىزدى بولىپ تابىلادى.

«قازاقستان جوعارى ساپالى ازىقتىق استىقتى ءداستۇرلى ەكسپورتتاۋشى بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار بىرەگەي تابيعي جاعدايى  ءمۇيىزدى ءىرى قارانىڭ ەكولوگيالىق تازا ەتىن ەكسپورتتاۋعا باعىتتالعان باعدارلامانى ازىرلەۋگە جانە ونى 2020 جىلعا قاراي 180 مىڭ تونناعا جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. بۇل وتە سالماقتى ءارى ءورشىل باعدارلاما. مەنىڭ ويىمشا، ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىزدە بارلىق العىشارت بار. ءبىز شەتەلدىك ينۆەستورلاردى كورشى ەلدەردەگى سەنىمدى تۇتىنۋ نارىق جانە جاقسى بيزنەس-احۋال تۇرىندەگى  مىعىم نەگىزى بار جوبالارعا قاتىسۋعا شاقىرامىز»، - دەدى ن.نازارباەۆ.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە،  قازىرگى تاڭدا بىردە-ءبىر ەل «قازىر دامي بەر، ال ەكولوگيامەن سودان كەيىن اينالىسامىز» فورمۋلاسى بويىنشا ءومىر سۇرە المايدى. ادامزاتقا عالامشاردىڭ ەنەرگو-ەكولوگيالىق جاعدايىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن جۇزەگە اسىرىلاتىن ستسەناريى وتە-موتە قاجەت. ول قازىردە، بولاشاقتا دا بار بارلىق ەلدەرگە ءتيىمدى بولۋى كەرەك. مول تابيعي رەسۋرستارعا يە ەل رەتىندە قازاقستان الەمدىك ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن تۇسىنەدى. ەنەرگيا ۇنەمدەۋشى تەحنولوگيالاردى، «جاسىل ەكونوميكا» تەتىكتەرىن ەنگىزۋ - بۇل تاياۋ ونجىلدىقتاعى ەلىمىزدىڭ يندۋستريالىق ساياساتىنىڭ باستى قۇرامداۋىشتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا جاھاندىق جىلىنۋ پروبلەمالارىن شەشۋگە قاتىسۋ ءۇشىن قازاقستان ەنەرگەتيكانى تەحنولوگيالىق جاڭعىرتۋدى جىلدامداتاتىن جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى دامىتاتىن بولادى.

ن. نازارباەۆ 2007 جىلعى بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 62-ءشى سەسسيا­سىن­دا ءوزىنىڭ قازىرگى قالىپتاسىپ وتىرعان جالپىادامزاتتىق پروب­لەما­لارعا سايكەس «جاھاندىق ەنەر­گوەكولوگيالىق ستراتەگيانى» ازىرلەۋ يدەياسىن ۇسىنعاندىعىن جەتكىزدى. ونى تالقىلاۋ برازيليا­دا 2012 جىلى وتەتىن بۇۇ-نىڭ «ريو+20» تۇراقتى دامۋ كون­فەرەنتسياسىنا ۇسىنىلىپ وتىر. وسى ورايدا پرەزيدەنت بۇل وسى فورۋم اياسىندا تالقىلاناتىنىنا جانە قولداۋ تاباتىندىعىنا ءۇمىت ارتتى.

ەلباسىنىڭ پىكىرىنشە، قازىرگى كۇنى مەملەكەتتەردىڭ بىرىگىپ كۇش-جىگەر جۇمساۋى جاع­دايىندا عانا پروبلەمالاردى شەشۋگە بولادى. وسىعان وراي پرەزيدەنت جالپى الەمدىك ساياسات مى­نانداي ماسەلەلەرگە نازار اۋدا­رۋى ورىندى ەكەندىگىن ايتتى.

بىرىنشىدەن، ماكروەكونوميكا­لىق باسقارۋدىڭ ۇيلەستىرىلگەن جۇيەسىن جاساقتاۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، شيكىزاتتان قارجى سەكتو­رى­نا دەيىنگى رىنوكتاردى جاھاندىق تۇرعىدان رەتتەۋ. ۇشىنشىدەن، ءتيىمدى ۆاليۋتا-قارجى جۇيەسىن نەگىزگە الۋ. ءبىرىنشى باعىت ءۇشىن ۇلكەن جيىرمالىقتىڭ قارجى مينيسترلەرى ۇلتتىق ەكونوميكالار جاع­دايىن باعالاۋدىڭ امبەباپ يندي­كاتورلارىنىڭ ءتىزىمىن ايقىنداۋى قاجەت. قازىرگى كۇنى الەمدىك رى­نوك­تاردى رەتتەۋ جۇيەسىن قۇرۋ تۋ­رالى كوپ ايتىلۋدا. بىراق ءۇي­لەس­تىرىلگەن شەشىم ءالى ازىرلەنگەن جوق.

بيرجالىق تاۋارلارداعى، ءاسى­رە­سە، ەنەرگورەسۋرستار مەن شيكىزات جونىندەگى، سونداي-اق ازىق-تۇلىك تاۋارلارى رىنوگىنداعى با­عا­لاردى قاجەتىنشە باسقارۋدىڭ حالىقارالىق ۇيلەستىرىلىمىن قام­تاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزى زور. قار­جى رىنوكتارىن جاھاندىق باس­قارۋ بولىگىندە شىعارىلاتىن با­عا­لى قاعازدار رىنوگىنا ەكپىن تۇسىرگەن ورىندى بولار ەدى. سوڭ­عى داعدارىس الدىندا دەريۆاتيۆتەر رىنوگىنىڭ اينالىمى بۇكىل پلانەتانىڭ جيىنتىق ءىجو-سىنەن 8 ەسە اسىپ تۇسكەنى بەلگىلى. ەڭ اقىرىندا جاڭا الەمدىك رەزەرۆتىك ۆاليۋتانى قۇرۋ ءمولدىر جانە بار­شاعا تۇسىنىكتى جاھاندىق ۆاليۋتا­لىق-قارجىلىق جۇيەنى قالىپتاس­تىرۋ مۇمكىندىگىن بەرگەن بولار ەدى. مۇنداي جاعدايدا ەلدەردىڭ رە­زەرۆتەرى نەعۇرلىم تۇراقتى بو­لىپ، بولاشاق ەكونوميكالىق پەرس­پەكتي­ۆالاردى نىعايتاتىندىعى انىق. ەلباسى وسىنداي ۇسىنىستا­رىن بىلدىرە كەلە، مەملەكەت باسشىسى حالىقارالىق ۇيلەستىرۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن بارلىق ەلدىڭ جاھاندىق رەتتەۋ تۋرالى پاكتىگە قوسىلۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى قاۋىپ-قاتەرلەردى شەشۋ جولدارىن تالقىلاۋداعى جوعارىدا ايتىلعان كوزقاراستار اتالعان قۇجاتتا كورىنىس تابۋى كەرەك. بۇل پاكتى حالىقارالىق ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرىن كەلىسۋ ءۇشىن ناقتى قۇرال بولا الادى.

- مەن ءبىزدىڭ فورۋمنىڭ حالىقارالىق ۆاليۋتا-قارجى جۇيەسىن تۇراقتاندىرۋعا وڭ ىقپال ەتەتىنىنە كامىل سەنەمىن.

اتاپ ايتقاندا، دۇنيەجۇزىلىك جاڭا ۆاليۋتاعا ءوتۋى بويىنشا جول كارتاسىن ازىرلەۋگە بولادى.

ارينە، بۇل ءبىر كۇندە نەمەسە ءبىر فورۋمدا شەشىمىن تاباتىن قادام ەمەس ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز.

سوندىقتان بۇل ءىستى وسى فورۋمدا باستاپ، تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن فورۋمنىڭ ۆيرتۋالدىق سايتى ارقىلى جالعاستىرىپ، كەلەسى جىلى وتەتىن بەسىنشى فورۋمدا قابىلداۋ مۋمكىنشىلىگىنە قول جەتكىزۋگە بولادى دەپ سەنەمىن.

بارشاڭىز بىلەسىزدەر، استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ ماڭىزى جىلدان-جىلعا ارتا تۇسۋدە.

سوندىقتان كەلەسى جىلدان باستاپ ول تۇراقتى تۇردە مامىر ايىندا وتكىزىلەتىن بولادى.

بارشاڭىزدى كەلەسى جىلدىڭ 23-24 مامىرىندا وتەتىن بەسىنشى استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جۇمىسىنا قاتىسۋعا شاقىرامىن.

ءسوز سوڭىندا تابىستى جۇمىس تىلەيمىن-, دەدى ن. نازارباەۆ.