بۇگىن الماتى قالاسىنداعى بوستاندىق اۋداندىق سوتىندا ديانا پەرەگۋدا دەيتىن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ زاڭدى رەزيدەنتىن قر زاڭنامالارىن بۇزىپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلككە تارتىلعانى ءۇشىن ەلدەن الاستاۋ (دەپورتاتسيالاۋ) ءىسى قارالدى.

سويتكەن سوتقا ءبىز دە باردىق. سوت وتىرىسىنا قاتىسىپ، تاراپتاردىڭ تالاپ-ارىزدارىن، اقتالۋ سوزدەرىن تىڭداپ قايتتىق. اۋەلى بۇگىنگى سوتتىڭ نەگىزگى فيگۋرانتتارى جايلى از-كەم اقپار بەرەيىك.

سوتتى جۇرگىزگەن سۋديا – مەزگىلباەۆا گايدە ەرمەكقىزى. بوستاندىق اۋداندىق سوتىنىڭ سۋدياسى.

سوت وتىرىسىنىڭ حاتشىسى – ەرنىس الماس ەركىنۇلى.  بوستاندىق اۋداندىق سوتىنىڭ قىزمەتكەرى.

جاۋاپكەر – ديانا پەرەگۋدا. پەرەگۋدا – فەدەراتسياسىنىڭ ازاماتى. قازاقستاندا تۋىپ-وسكەن ەكەن. ازاماتتىق نەكەدەن ءبىر بالاسى بار. بالاسى –قر ازاماتى. ال ءوزىنىڭ تۋعان شەشەسى – رف ازاماتى.  قازاقستاندا ءجۇرىپ-تۇرۋعا رۇقساتى بار (ۆيد نا جيتەلستۆو).

بيىلعى جىلدىڭ 13-ءساۋىرى كۇنى بوستاندىق اۋداندىق سوتىندا ديانا پەرەگۋدانىڭ ءىسى قارالىپ، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن، قازاق ءتىلىن كەمسىتكەنى ءۇشىن، قازاق تىلىندە سويلەيتىن ادامداردى «مامبەتى» دەپ بالاعاتاپ، قازاق قىزى اسەل نازارباەۆانى قازاقشا سويلەگەنى ءۇشىن اياۋسىز سوققىعا جىعىپ، تەپكىنىڭ استىنا العانى ءۇشىن ايىپتى دەپ تانىلعان. ول كەزدە ءىستى كۆان ەلەنا روبەرتوۆنا دەيتىن كىسى جۇرگىزگەن ەدى.

ديانا پەرەگۋدانىڭ جاساعان قىلمىسى جايلى ەگجەي-تەگجەيلى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا 2018 جىلدىڭ 5-ءساۋىرى كۇنى جاريا بولعان «قازاقتار قازاقشا سويلەگەنى ءۇشىن... قازاق قىزى سوققىعا جىعىلعان» اتتى ماقالادان جانە 13-ءساۋىر كۇنى جاريالانعان «اسەلدىڭ جەڭىسى – قازاق ءتىلىنىڭ جەڭىسى!» اتتى ماقالالاردان وقىپ، بىلە الاسىزدار.

قورعاۋشى – سماعۇلوۆا جانار. جانار حانىم اسەل نازارباەۆانىڭ ارىزى بويىنشا پەرەگۋدانى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ىسىندە دە ونىڭ قورعاۋشىسى بولعان. ايتپاقشى، كەزەكتى ءبىر سوت وتىرىسىندا ول: «مامبەتى» دەگەن بالاعات ءسوز ەمەس، ول مۇحاممەد پايعامباردىڭ ەسىمى»، –دەپ سويلەگەن ەدى.

ارىز بەرۋشى – الماتى قالالىق ءىىد. بۇگىنگى سوتقا الماتى قالالىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ وكىلى، كاپيتان شەندى سۋرانشەۆ (اتى-ءجونى انىق ەستىلگەن جوق) دەيتىن ادام كەلىپ قاتىستى. بۇدان بولەك سوتقا قوسىمشا قامقورلىق ورگانىنىڭ وكىلى دە قاتىستى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، بۇل –ديانا پەرەگۋدانى قازاقستاننان الاستاۋ ءىسى بويىنشا وتكەن العاشقى سوت وتىرىسى ەمەس. بۇعان دەيىن 24-جەلتوقساندا العاشقى سوت بولعان. ول وتىرىس بۇگىنگى كۇنگە شەگەرىلگەن. وعان ديانا پەرەگۋدا كەلمەگەن. ول تۋرالى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا جاريالانعان «قازاقتى دەپورتاتسيالاۋعا قۇمار سوتتىڭ قاۋقارى پەرەگۋداعا جەتپەي وتىر» اتتى ماقالادا ءۇتىر-نۇكتەسىنە دەيىن باياندالدى.

سوت قالاي ءوتتى؟

سوت وتىرىس قالاي ءوتتى، قانداي شەشىم شىعارىلدى؟ ەندى سول تۋرالى جازايىق:

بۇگىنگى سوت وتىرىسى اينالاسى 30-40 مينۋتتىڭ ىشىندە ءوتتى. ءىس ورىس تىلىندە جۇرگىزىلدى. سەبەبى، الماتى قالالىق ءىىد-ءنىڭ ارىزى ورىس تىلىندە بەرىلگەن.

سوتقا اسەل نازارباەۆا باستاپ، ءبىز قوستاپ، بار-جوعى جەتى ادام باردىق. جەتەتۋىمىز دە سوت زالىنا كىردىك. سوت وتىرىسى اشىق بولعاندىقتان، ءبىز تىڭداۋشى رەتىندە قاتىستىق.

سوت وتىرىسىنا ديانا دا، ونىڭ قورعاۋشىسى دا ءوز ۋاقىتىندا كەلدى. پروتسەسس باستالماي جاتىپ، ءتىپتى سۋديا زالعا كىرەر-كىرمەستەن پەرەگۋدا مەن ونىڭ ادۆوكاتى بىزگە داۋىس كوتەرىپ، وزدەرىن سۋرەتكە تۇسىرۋگە قارسى ەكەندىكتەرىن جانە سۋرەتكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن اۋەلى سۋديادان رۇقسات الۋىمىز كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. ءبىز سوت وتىرىسى ءالى باستالماعانىن العا تارتتىق.

ءسويتىپ، وتىرعاندا قۋىقتاي عانا سوت زالىنا سۋديا مەزگىلباەۆا كىرىپ كەلدى. ءسويتىپ وتىرىس باستالىپ كەتتى.

«سوزگە شەشەن» سۋرانشەۆتىڭ دەگەندەرى:

اۋەلى، ارىز يەسى، الماتى قالالىق ءىىد-ءنىڭ وكىلى سويلەدى. سويلەدى دەگەندە قالاي، الدىن الا جازىپ كەلگەن ەكى-ءۇش بەتتىك بايانداماسىن باس الماي وقىپ بەردى. ءوز جانىنان الىپ-قوسقانى بولعان جوق. تۇسىنگەنىمىز – الماتى قالالىق ءىىد رف ازاماتى ديانا پەرەگۋدانى ەلدەن قۋدىڭ نەگىزگى سەبەبى رەتىندە – ميگراتسيالىق ءتارتىپتى بۇزعانىن العا تارتىپتى.

سوندا قالاي؟ قازاقستان زاڭنامالارىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە مارتە بۇزعان، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلككە تارتىلعان. سوتتالعان. ايىبى سوت ارقىلى دالەلدەنگەن. جازاسىن وتەگەن. وتەماقىسىن تولەگەن. ءوزى بوتەن ەلدىڭ ازاماتى بولا تۇرا، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن ءھام ونىڭ زاڭدى ازاماتتارىن بالاعاتتاپ، كۇش قولدانعان، قوعامعا زالال-قاۋىپ كەلتىرگەن ادامدى وسى جاساعان قىلمىستارى ءۇشىن ەمەس، كوشى-قون تارتىپتەرىن بۇزعانى ءۇشىن عانا ايىپتاۋ قانشالىقتى ادىلەتتى؟

بۇل رەتتە "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭنامالارىن ورەسكەل بۇزىپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان شەتەل ازاماتى اۆتوماتتى تۇردە قازاقستان اۋماعىنان شىعارىلادى" دەگەن قر 2014 جىلعى 3-شىلدەسىندەگى № 226-V قرز قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 40-بابى، 3-تارماعى، 51-بابىنىڭ 1-تارماعى، 2-تارماعى ەسكەرىلمەگەنى قالاي؟

اتالعان باپتاردا: (قر 2014 جىلعى 3-شىلدەدەگى قىلمىستىق كودەكسىنىڭ «جازا تۇرلەرى» دەپ اتالاتىن 40-بابىنىڭ 3 تارماعىندا «قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تانىلعان ادامعا نەگىزگى جازامەن قاتار مىناداي قوسىمشا جازالار:

-شەتەلدىكتى نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگiنەن تىسقارى جەرگە شىعارىپ جiبەرۋ قولدانىلۋى مۇمكىن»، دەپ،

ال «شەتەلدىكتى نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدى قر شەگىنەن تىسقارى جەرگە شىعارىپ جىبەرۋ» دەپ اتالاتىن 51-باپتىڭ 1-تارماعىندا: «شەتەلدىكتى نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگiنەن شىعارىپ جىبەرۋ وسى ادامنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنا كىرۋىنە بەس جىل مەرزىمگە تىيىم سالۋ بەلگىلەنە وتىرىپ، ماجبۇرلەۋ تارتىبىمەن ورىندالادى»، 2-تارماعىندا: «شەتەلدىكتى نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگىنەن تىس جەرگە شىعارىپ جىبەرۋ جازانىڭ قوسىمشا ءتۇرى رەتىندە تاعايىندالۋى مۇمكىن جانە جازانىڭ نەگىزگى ءتۇرى وتەلگەننەن كەيىن ورىندالادى»، دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي انىق جازىلعان).

ءجا، جاڭاعى كاپيتان سۋرانشەۆ بەس مينۋتتىق بايانداماسىن وقىپ بولىسىمەن، ورنىنا جايعاستى. ودان كەيىن اۋزىنان ءسوزى، قوينىنان ءبوزى ءتۇسىپ، وتىردى دا قويدى.

پروتسەسس ورتاسىندا سۋديا مەزگىلباەۆا كاپيتان سۋرانشەۆتى قايتا تۇرعىزىپ، ەگەر پەرەگۋدانى دەپورتاتسيالايتىن بولسا، قىلمىستىق سوت ۇكىمى بويىنشا بەلگىلەنىپ بەرگەن قوسمىشا 100 ساعاتتىق جۇمىسقا جەگۋ جازاسىن قالاي وتەيتىنىن سۇراعان ەدى. سۋرانشەۆ مىرزا ءتىلىن جۇتقان ادامداي، «ا-ا-ا، ە-ە-ە» دەگەننەن باسقا دەنى ساۋ ءسوز ايتا العان جوق. ءوستىپ تۇرعاندا، سۋرانشەۆ تۇرعان تريبۋنانىڭ تاپ قاسىندا وتىرعان اسەل نازارباەۆا: «ونىڭ بارلىق جازاسى امنيستياعا ءىلىندى» دەپ سىبىرلادى. سودان كەيىن عانا كاپيتان سۋرانشەۆ: «ونىڭ بارلىق جازاسى امتيستياعا ىلىنگەن» دەدى. وسىدان كەيىن كاپيتان سۋرانشەۆ مۇلدە سويلەگەن جوق. تەك ارا-تۇرا: «قارسىلىق جوق» دەگەندى ايتىپ قانا وتىردى.

ادۆوكاتتىڭ اقتاۋ ءسوزى:

سودان كەيىن ءسوز تىزگىنى پەرەگۋدانىڭ قورعاۋشىسى جانار سماعۇلوۆاعا ءتيدى. ول ءوز كەزەگىندە توسىلىپ قالعان جوق. ديانانىڭ وزىنە تاعىلعان بارلىق جازانى ورىنداعانىن، ونىڭ كامەلەتكە تولماعان كىشكەنە بالاسى بارىن، ديانانىڭ قازاقستاندا تۋىپ-وسكەنىن، تۋعان-تۋىستارىنىڭ قازاقستاندا تۇراتىنىن، رەسەيدە ەشكىمى جوعىن العا تارتىپ، اقتاپ سويلەدى.

ايتپاقشى، ادۆوكات سمۋعۇلوۆا مەمتىلگە جۇيرىك دەمەسەك تە، سويلەي الادى ەكەن. ءسوز اراسىندا زالدا وتىرعان تىڭداۋشىلارمەن دە تىلگە كەلىپ، قازاق تىلىندە ءسوز جارىستىرىپ وتىردى. سماعۇلوۆانىڭ ءسوزسايىسى تۋرالى كەيىنىرەك جازا جاتارمىز...

ادۆوكاتتىڭ اقتاۋ سوزدەرىن ەستىپ بولعان سوڭ، سۋديا مەزگىلباەۆا تاراپتاردان «قوسىمشا سۇراقتارىڭىز بار ما؟» دەپ سۇرادى. جاڭاعى كاپيتان دا، ادۆوكات تا سۇراق قويمادى.

ديانا پەرەگۋدانىڭ سوتتا ايتقاندارى:

سودان كەيىن سۋديا مەزگىلباەۆا ديانا پەرەگۋدانى تۇرعىزىپ، ءوزى سۇراق قويدى. پەرەگۋداعا ءسوز بەردى.

اۋەلدە سوتقا كەلگەن بىزگە كىجىرەيە قاراپ، كەكىرەيىپ وتىرعان پەرەگۋدانىڭ مىنەز-قۇلقى ءاپ-ساتتە وزگەردى. بالاسى قازاقستان ازاماتى ەكەنىن، رەسەيدە ەشكىمى جوق ەكەنىن ايتىپ اعىل-تەگىل اقتارىلعان پەرەگۋدا ءبىرازدان سوڭ ەبىل-دەبىلى شىعىپ جىلادى. ەڭىرەگەندە ەتەگى جاسقا تولدى. ءوزىن بالاسىنان ايىرماۋىن سۇرادى.

سۋديا پەرەگۋدانىڭ قايدا تۋعانىن سۇرادى. پەرەگۋدا بقو، ورالدا تۋعانىن ايتتى. ونان سوڭ، رەسەيدەن كوشىپ كەلگەلى بەرى قانشا ۋاقىت بولعانىن سۇرادى. ديانا 9 جاسقا تولعاندا اتا-اناسىنىڭ جۇمىس اۋىستىرۋىنا بايلانىستى، رەسەيدىڭ كەمەر وبلىسىنا كوشكەن ەكەن. ءسويتىپ، سول جاقتان رەسەي ازاماتتىعىن العان. بىراق، ول جاقتا اينالاسى 3-3,5 جىلداي عانا تۇرىپ، قازاقستانعا قايتا كەلگەن.

ءارى قاراي، مەزگىلباەۆا ديانانىڭ قازىر قايدا تۇرىپ جاتقانىن سۇرادى. پەرەگۋدا قازىر الماتىدا، شەشىسىنىڭ اتىنا جازىلعان پاتەردە تۇرىپ جاتقانىن ايتتى.

سۋديا: «ءسىزدىڭ اناڭىز قر ازاماتى ما؟» دەپ سۇرادى. سويتسە، ديانانىڭ اناسى دا كۇنى بۇگىنگە دەيىن رەسەي ازاماتى ەكەن.

سۋديا: «ءسىزدىڭ اكەڭىز قر ازاماتى ما؟» دەپ سۇرادى. ديانا: «ءيا، ول ازاماتتىق الدى» دەپ جاۋاپ بەردى.

سۋديا مەزگىلباەۆا وسى ۋاقىتقا دەيىن نە سەبەپتى قر ازاماتتىعىن الماعانىن سۇراعان ەدى. پەرەگۋدا بۇل سۇراققا ماڭدىتىپ جاۋاپ بەرە المادى. «مەن قازاقستان ازاماتتىعىن العىم كەلەدى. مىنا سوت اياقتالعان سوڭ، ءسال دەمالىپ الىپ، قاڭتاردان باستاپ ازاماتتىق الۋعا جۇرەمىن» دەدى.

ەندى ەسەپتەپ كورەيىكشى، ديانا پەرەگۋدا 1987 جىلى تۋعان. قازىر جاسى 31-دە. ول 9 جاسىندا رەسەيگە كەتكەن. 3,5 جىلدان سوڭ قازاقستانعا قايتىپ كەلگەن. دەمەك، قازاقستانعا قايتىپ كەلگەن جىلى ديانا 12 جاستا بولعان. ەگەر ءوزى ايتقانداي، قازاقستان ازاماتتىعىن الۋدى ارمانداپ جۇرسە، وسى 19 جىلدا پەرەگۋداعا پاسپورت اۋىستىرۋعا نە كەدەرگى بولدى؟

ودان كەيىن، قر زاڭنامالارى بويىنشا، قر قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ، سوتتى بولعان شەتەل ازاماتى قر ازاماتتىعىن ەمىن-ەركىن الا الا ما؟ جوق.

«قر ازاماتتىعى تۋرالى» قر 1991 جىلعى 20-جەلتوقسانداعى № 1017-ءححى زاڭى بار. ول زاڭعا جاڭا رەكداتسيا 11.07.2017 جىلى № 91-VI زاڭىمەن ەنگىزىلگەن.

اتالعان زاڭنىڭ «قر ازاماتتىعىنا قابىلداۋدان جانە قر ازاماتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋدەن باس تارتۋ نەگىزدەرى» دەپ اتالاتىن 17-بابىندا بىلاي دەپ جازىلعان:

ەگەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ءوتiنiش بىلدىرگەن ادام:

1) ادامزاتقا قارسى حالىقارالىق قۇقىقتا كوزدەلگەن قىلمىس جاساسا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەگەمەندiگi مەن تاۋەلسiزدiگiنە ادەيi قارسى شىقسا;

2) قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىنىڭ بiرلiگi مەن تۇتاستىعىن بۇزۋعا شاقىرسا;

3) ۇلتتىق قاۋiپسiزدiككە، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا نۇقسان كەلتiرەتiن قۇقىققا قارسى ارەكەتتى جۇزەگە اسىرسا;

4) ۇلتارالىق، كونفەسسياارالىق جانە دiني ارازدىقتى قوزدىراتىن بولسا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتiك تiلiنiڭ قولدانىلۋىنا قارسى ارەكەت جاساسا;

7) باسقا مەملەكەتتiڭ ازاماتى بولسا;

9) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا نەمەسە ونىڭ شەگىنەن تىس جەرلەردە قاساقانا قىلمىس جاساعانى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىمەن سولاي دەپ تانىلعان، سوتتىلىعى الىنباعان نەمەسە وتەلمەگەن بولسا;

10-1) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ نەمەسە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەنگە دەيىنگى بەس جىل ىشىندە بىرنەشە رەت قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقتىڭ كوشى-قونى سالاسىنداعى زاڭناماسىن بۇزسا، ول ادامعا ازاماتتىق بەرىلمەيدى دەپ جازىلعان.

ءارى قاراي، سۋديا تاراپتاردىڭ ءبىر-بىرىنە سۇراعى بار-جوعىن سۇرادى. كاپيتان سۋرانشەۆ تە، ادۆوكات سماعۇلوۆا دا سۇراق قويمادى.

ودان كەيىن، سۋديا قامقورلىق ورگانى وكىلىنە ءسوز بەرىپ، پەرەگۋدانى ەلدەن قۋعا قاتىستى پىكىرىن ءبىلدى. ەگدە جاستاعى ءنامى ورىس كەمپىر بالاسى ءۇشىن ونى قازاقستاندا قالدىرۋدى سۇرادى. «ول امتيستياعا ىلىنگەندىكتەن، ول كىناسىز. كىناسىز ادامدى قالاي ەلدەن شىعارىپ جىبەرۋگە بولادى؟»، دەدى "قامقور" اپاي.

سوت وتىرىسى كەزىندە ديانا پەرەگۋدا ءوزىنىڭ بالاسى تۋرالى ايتىپ، كوزىنە جاس الدى. بالاسى نەكەسىز تۋعان ەكەن. بالاسى تۋىلاردا «كۇيەۋىنىڭ» تۋىسى قايتىس بولىپ، بۇلار زاڭدى نەكەگە تۇرا الماعان. ءسويتىپ جۇرگەندە ايىرىلىسىپ كەتكەن. دەگەنمەن بالاسىنىڭ قۇجاتىندا ونىڭ اكەسى كىم ەكەنى انىق جازىلعان. قازىر دە ماتەريالدىق كومەك كورسەتىپ تۇرادى ەكەن.

«بالامنىڭ اكەسى مەنىڭ ونى رەسەيگە الىپ كەتۋىمە جول بەرمەيدى. ماعان ءوزى ايتقان. «ديانا، الدا-جالدا بىردەڭە بولا قالسا، بالانى ساعان بەرمەيمىن» دەگەن. مەنىڭ بالام  – بارىم. مەنى بالامنان ايىرماۋىڭىزدى سۇرايمىن، قۇرمەتتى سۋديا. قازىر مەنى انالىق قۇقىمنان ايىرۋدى سۇراپ وتىر. وعان جول بەرمەڭىز»،  – دەدى پەرەگۋدا. پەرەگۋدانىڭ ورىس تىلىندە ايتقاندارىن سوزبە-ءسوز اۋدارمادىق. مازمۇنى وسى بولدى.

ودان كەيىن اسەل نازارباەۆاعا قاراپ: «اسەل، مەن سەنەن كەشىرىم سۇرايمىن. وسى ەكى جىلدىڭ ىشىندە مەن مىنا سوتتان ابدەن شارشادىم. جاڭا جىلدىڭ قارساڭىندا وسىعان نۇكتە قويايىق»، – دەپ تاعى جىلادى.

ايتپاقشى، پەرەگۋدا بالاسىن وسىندا وقىتقىسى كەلەتىنىن دە ايتتى. «مەنىڭ بالام قازاقستاننىڭ مەكتەبىنە بارعانىن قالايمىن»، – دەدى.

بۇعان قوسا پەرەگۋدا ءوزىنىڭ رەسەيمەن ەش بايلانىسى جوق ەكەنىن العا تارتتى. «مەنى نەگە ورىس دەيتىنىن تۇسىنبەيمىن. مەنىڭ ەشبىر قۇجاتىمدا ۇلتىم "ورىس" دەپ جازىلماعان. مەنىڭ تەگىمدە تاتاردىڭ، ۇيعىردىڭ، قازاقتىڭ قانى بار. مەنىڭ وسىنداي قانىم بولا تۇرا، ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋىم مۇمكىن بە؟ مەنىڭ بالامنىڭ دا ءتۇر-ءتۇسى ازياتتىق سيپاتتا. مەنىڭ رەسەيمەن ەش بايلانىسىم جوق. مەنىڭ وندا ەشكىمىم جوق. بارلىق تۋىستارىم وسىندا، قازاقستاندا»،  – دەدى جانە دە.

وسى كەزدە سوت زالىندا وتىرعان بەلسەندى مارعۇلان بورانباي سوزگە ارالاسىپ، «بالاڭ «مامبەت» پە؟» دەپ سۇرادى. كوزىنەن سوراسى اعىپ تۇرعان ديانا دا، ونىڭ ادۆوكاتى دا دەرەۋ وزگەرىپ سالا بەردى.

ادۆوكات سماعۇلوۆا: «قۇرمەتتى سۋديا، مىنا كىسى ءبىزدى بالاعاتتاپ تۇر» دەپ، شاعىمداندى. سوت زالىندا وتىرعان ءبىز، مارعۇلان بورانبايدىڭ ەشقانداي دا بالاعات ءسوز ايتپاعانىن، تەك پەرەگۋدانىڭ ءوز ءسوزىن قايتالاپ تۇرعانىن ايتتىق.

ولاي دەيتىنىمىز، وسىعان دەيىنگى پەرەگۋدانى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ءىسى قارالعان سوتقا ءدال وسى ادۆوكات جانار سماعۇلوۆا كولدەي ماقالا كوتەرىپ كەلگەن. ءسويتىپ، ديانا ايتقان «مامبەتى» دەگەن ءسوزدىڭ ەشقانداي بالاعات ەمەس، مۇحاممەد پايعامباردىڭ ەسىمى ەكەنىن ايتقان.

سوندا ديانا پەرەگۋدا اسەلدى سوققىعا جىعىپ جاتىپ، قازاقشا سويلەگەن ساتۋشىلارعا «مامبەتى» دەگەندە، ول ءسوز پايعامباردىڭ ەسىمىن ۇلىقتاۋ بولادى ەكەن دە، بۇگىن مارعۇلان بورانباي ايتسا، بالاعات بولا ما ەكەن؟ پارادوكس.

وسى ءبىر از-كەم ايتىستان سوڭ، سۋديا سماعۇلوۆا بىزگە ەسكەرتۋ جاساپ، ءبىزدىڭ سوزگە ارالاسا المايتىنىمىزدى، تەك تىڭداۋعا قۇقىمىز بارىن ايتتى. ەندىگىدە سوت زالىنان قۋىلاتىنىمىزدى جانە ەسكەرتتى.

ءسويتىپ، پەرەگۋدا 19 جىلدان بەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوزى پاسپورتىن ۇستاپ جۇرگەن رەسەيىنەن باس تارتتى. ءوزىن ورىس ەمەسپىن دەپ سويلەدى. ازياتتىق ادام ەكەن. ءوزى دە، بالاسى دا. بۇنىڭ بارلىعىن ديانانىڭ ءوزى بۇگىنگى سوتتا ايتتى.

تاراپتاردى ەگجەي-تەگجەيلى تىڭداپ بولعان سۋديا مەزگىلباەۆا، شەشىم شىعارۋعا ءۇزىلىس جاريالادى. بۇل كەزدە سوت زالىنان ەشكىم سىرتقا شىققان جوق. اينالاسى 10 مينۋتتا سۋديا مەزگىلباەۆا سوت زالىنا قايتا ورالدى. ورالدى دا سوت ۇكىمىن وقىدى.

الماتى قالالىق ءىىد ارىزى بويىنشا ديانا پەرەگۋدانى قازاقستاننان دەپورتاتسيالاۋ تۋرالى تالاپ-ارىزدى قاناعاتتاندىرعان جوق. ديانا پەرەگۋدانىڭ كامەلەت جاسقا تولماعان بالاسى بارىن ەسكەرە وتىرىپ، ونى قازاقستاندا قالدىرۋ تۋرالى ۇكىم شىعاردى.

ۇكىمگە 1 اي ىشىندە شاعىمدانۋعا، اپپەلياتسياعا بەرۋگە بولاتىنىن ەسكەرتتى. وسىدان كەيىن، ديانا پەرەگۋدا مەن ونىڭ ادۆوكاتى جانە قامقورلىق ورگانىنىڭ وكىلى بوپ كەلگەن ادام بار، ۇشەۋى سىرتقا شىعىپ كەتتى.

ءبىز الماتى قالالىق ءىىد وكىلى، كاپيتان سۋرانشەۆتەن: «قايتا شاعىمداناسىزدار ما؟» دەپ سۇرادىق. ول بۇل ىسپەن الماتى قالالىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ ادىلەت باسقارماسى اينالىساتىنىن ايتتى. ارينە، ەگەر اينالىساتىن بولسا... بۇل دا سول سۋرانشەۆتىڭ ءسوزى.

ءتۇيىن. بۇگىنگى سوت وسىلاي ءتامامدالدى. اياعى اۋىر جايناگۇلدى اكىمشىلىك ءتارتىپ بۇزعانى ءۇشىن ەلدەن دەپورتاتسيالاعاندا ەكى جاسار بالاسىنا قاراماعان، ەكى بالاسى ءۇشىن ەلگە كەلگەن سايراگۇلدى سۇيرەلەي الىپ، شەكارا اسىرماق بولعاندا ءمىز باقپاعان ءبىزدىڭ زاڭ، ءبىزدىڭ قۇزىرلى ورگاندار پەرەگۋدانىڭ بالاسىنا كەلگەندە ادامگەرشىلىكتى زاڭنان بيىك قويدى.

سۋديانىڭ ءوزى «كامەلەت جاسقا تولماعان بالاسى بارىن ەسكەرىپ» سويلەدى. مەزگىلباەۆانىڭ مەيىرىمى توگىلىپ، قازاقستاننىڭ ءبىر ەمەس، بىرنەشە زاڭىن ورەسكەل بۇزعان پەرەگۋدا قازاقستاندا قالدىرىلدى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz