قر قورعانىس مينيسترلىگى رەسەي قارۋلى كۇشتەرىنىڭ نەگىزگى شىركەۋىنىڭ قۇرىلىسىنا قارجى ءبولدى. بۇل تۋرالى سەيسەنبى كۇنى قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى گەنەرال - لەيتەنانت ءمۇسىلىم التىنباەۆ مالىمدەدى.

2019 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا قازاقستان رەسەيگە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان قازاقستاندىقتار تۋرالى اقپارات جىبەرگەن. التىنباەۆ مىرزانىڭ ايتۋىنشا، سول قازاقستاندىقتاردىڭ ەسىمى الگى رەسەيدىڭ باس اسكەري عيباداتحاناسىندا ساقتالاتىن كورىنەدى. الايدا، التىنباەۆ رەسەي شىركەۋىنە قانشا قاراجات بولگەنىن ناقتى ايتپادى.

باق مالىمەتىنشە، رەسەي ارمياسىنىڭ نەگىزگى شىركەۋى رف-داعى ەڭ ءىرى ءدىني عيماراتتاردىڭ ءبىرى بولماق. ونى ماسكەۋدىڭ ماڭىنداعى كۋبينكا قالاسىندا سالۋ جوسپارلانعان. عيباداتحانا 2020 جىلى “جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىنا وراي” اشىلادى. ءسويتىپ، وزىندەگى ەسكى-قۇسقى اسكەري بازانى جابدىقتاي الماي وتىرعان قورعانىس مينيسترلىگى رەسەيدىڭ اسكەري شىركەۋىنە اتىمتايلىق كورسەتتى.

بىرىنشىدەن، سوعىسقا قاتىسقان قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەسىمى رەسەي شىركەۋىندە ماڭگىلىككە ساقتالادى دەگەن قانشالىقتى ابىرويلى ءىس. سەبەبى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ شىندىعى ءالى كۇنگە بەيمالىم. جانە، پۋتين سول سوعىس تۋرالى مۇراعاتتى 2040 جىلعا دەيىن قۇپيا ۇستاۋدى بۇيىردى. ال، وعان دەيىن قانشاما قۇندى مالىمەتتەردىڭ جويىلىپ جاتقانى بەلگىسىز. ەسەسىنە، ءالى كۇنگە  “ۇلى جەڭىس”، “ۇلى وتان سوعىسى” دەگەن جالاڭ ۇراندارمەن سول قىرعىندى ءوزىنىڭ يدەولوگياسىنا پايدالانىپ وتىر.

ەكىنشىدەن، قازاق الىمساقتان مۇسىلمان حالىق. كەڭەستەر وداعى قانشا قىرعىن سالىپ، ءتىلىن تۇرالاتىپ، دىنىنە شەكتەۋ قويسا دا، شوقىنىپ كەتكەن جوق. جانە، سول سوعىستا شەيىت كەتكەن اتالارى ءۇشىن بۇگىنگى ۇرپاعى شىركەۋگە ەمەس، مەشىتكە بارىپ دۇعا جاسايدى. مۇنى ءبىر كەزدەرى ءدىن ىستەرىنە جاۋاپتى بولعان بۇگىنگى قورعانىس ءمينيسترى ەرمەكباەۆ نەگە ەسكەرمەيدى؟

ۇشىنشىدەن، رەسەي زىمىراندارىنىڭ زيانى تۋرالى وسى ۋاقىتقا دەيىن جۇزدەگەن ماقالا جازدىق. (ونىڭ ءبارىن ايعايلاتپاي بىرنەشە سىلتەمە عانا بەرەيىك. قاراڭىز! نارازىلىق: «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىن جالعا بەرۋ ماسەلەسى قايتا قارالىپ، رەسەي پوليگوندارى جابىلسىن! رەسەي پرەزيدەنتى پۋتينگە حات، ءشارىپحان قايسار. رەسەي «بايقوڭىر» تۋراسىندا كۇڭك ەتتى، رەسەي بايقوڭىردان ءبىرجولا كەتپەيدى، ەرمەك قارابالا. زىمىرانداردىڭ اينالاسىنداعى زىميان ساياسات). وسى ماقالالاردا ايتىلعانداي رەسەي بايقوڭىردى جالعا الادى، بىراق كەلىسىلگەن قارجىنى ءبولىپ-جىرىپ تولەگىسى كەلمەيدى. بايقوڭىردى جالعا بەرگەن اقشامىزدى الا الماي وتىرىپ، ولارعا قارجىلاي كومەك بەرگەنىمىز قانشالىقتى قيسىندى؟

تورتىنشىدەن، رەسەي 10 ملن. گا جۋىق قازاق جەرىن سىناق الاڭىنا اينالدىرعان. ول ءۇشىن تولەۋگە ءتيىس 27 ملن.دوللار  دا قۇمعا سىڭگەن ايرانداي جوق بولدى. ال، جەرىمىزگە 32  مارتە قۇلاعان «پروتون» زىمىرانىنىڭ وتەۋى نە بولعانى بەلگىسىز. ونى سۇراعان ەشكىم جوق. كەرىسىنشە، سول كورشىمىزدىڭ كوڭىلى تىنىش بولسىن دەپ 2016 جىلى قوستاناي وبلىسى مەن اقتوبە وبلىسىنان زىمىران قالدىقتارىن قۇلاتۋعا 63 مىڭ گەكتار جەر بەرۋگە تاعى كەلىستىك. ءتىپتى، قازاق عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ  بايقوڭىردان ۇشقانى ءۇشىن رەسەيگە 20 ميلليارد اقشا دا تولەدىك. بۇل قۇدايى كورشىمىزگە ازدىق ەتىپ وتىر ما؟

بەسىنشىدەن، قازاقستان بيلىگى داعدارىسقا بايلانىستى 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتى قىسقارتۋعا ءماجبۇر بولدى.ويتكەنى، ەلىمىزدەگى بيۋدجەت تابىسى 12 پايىز تومەندەگەن. سوعان قاراماستان، قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ كىرىسى شامامەن 25 پايىز ءوسىپتى. ەندى، ەرمەكباەۆ سول “ارتىق اقشانى” ءوز جىرتىعىمىزدى جاماماي رەسەيدەگى شىركەۋدىڭ قۇرىلىسىنا جۇمساپ، ساۋاپ الماق پا؟

ال، شىن مانىندە ەلىمىزدەگى اسكەري-تەحنيكا مەن قورعانىستىڭ قاۋقارى قانداي؟

بىزدەگى بازانىڭ باسىم كوپشىلىگى ەسكى. ساتىپ العانى ساپاسىز. ناتيجەسىندە، جىل سايىن اسكەري ۇشاق قۇلايدى. ماسەلەن، 2012 جىلى 25 جەلتوقساندا، قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنىڭ سايرام اۋدانىندا استانا - شىمكەنت باعىتىنداعى  ان-72 اسكەري ۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. ونىڭ بورتىندا 20 اسكەري ادام بولسا، جەتەۋى ەكيپاج مۇشەلەرى. اپاتتان قر ۇقك شەكارا قىزمەتىنىڭ جەتەكشىلەرى تۇگەلگە جۋىق قازا تاپتى.

سودان باستالدى، بىزدە ۇشاق قۇلاۋ ادەتكە اينالدى. ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا قانشاما اسكەري سوعىسسىز شەيىت كەتتى؟  ەرمەكباەۆ وسىنداي شەتىن وقيعالاردى بولدىرماۋدىڭ قامىنا كىرىسۋدىڭ ورنىنا شىركەۋگە قول ۇشىن سوزىپ جاتقانى قالاي؟

ەرمەكباەۆ قورعانىس مينيسترلىگىنە 2018 جىلدىڭ 7-تامىزىندا تاعايىندالدى. الايدا، ول كەلگەننەن قورعانىس سالاسىندا تىڭ سەرپىن بايقالمادى. كەرىسىنشە، تاعى دا سول ەسكى تەحنيكانىڭ كەسىرىنەن بولاتىن اپات قايتالاندى. ناتيجەسىندە 13 ازامات قازا تاپتى. ايتپاقشى، قورعانىس مينيسترلىگىنە كىرىسكەن سوڭ، قازاقتىڭ 120 ساربازىن تاياۋ شىعىسقا اتتاندى.

ءتۇيىن

قوش! ەكى جىل بۇرىن ءدىن ىستەرىنە جاۋاپتى بولعان مينيستر ەرمەكباەۆ ەندى رەسەيدەگى اسكەري شىركەۋگە قارجى ءبولىپ، ءپۋتيننىڭ دارگەيىنە جاقپاق. ال، ول پۋتين ءساۋىر ايىندا عانا قازاقستانعا اەس سالۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتتى. ءتىپتى ول ءۇشىن الماتى وبلىسىنان جەر دە تاڭداپ قويىلعانى انىق بولدى. قوعام جاپپاي قارسىلىق تانىتقانىنا قاراماستان، ءپۋتيننىڭ ۇسىنىسى ءالى كۇشىندە تۇر. ەرمەكباەۆ سول اەس ىستەن شىقسا، وپات بولۋى مۇمكىن ازاماتتاردىڭ ەسىمىن دە الگى شىركەۋگە التىن ارىپپەن ارلەپ جازۋ قاجەت ەكەنىن رەسەي بيلىگىنە بەكىتىپ السا بولعانى... باسقا ايتارىمىز جوق!

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz