جانسايا سىدىقباي. مەنىڭ ولەڭىم مەن اقىنىم
مەن ءوز اقىنىمدى ىزدەدىم. اقىنىڭدى ىزدەۋ - سەنىڭ جان-دۇنيەڭنىڭ ءاربىر قالتارىس-بۇلتارىسىن ءدوپ باساتىن، سەندەگى مۇڭلىق كوڭىل-كۇيدىڭ شەرىن ءدال شەرتە بىلگەن سۇڭعىلا كۇيشى سياقتى وي-دەرتىڭدى ەمدەپ جۇباتاتىن، سەندەگى قايعى-قاسىرەت، قۋانىش پەن شاتتىقتى جىرلاپ بەرگەن ولەڭ-بولمىسىڭدى ىزدەۋ. ءومىر بىزگە تەك ءومىر ءسۇرىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتارعا جەتۋدى ەمەس، اللا بەرگەن سان سەزىمدەردىڭ قايسىسى دۇرىس، قايسىسى بۇرىس، بۇل نەلىكتەن، نەگە بۇلاي بولدى؟ دەپ ويلانىپ، باس قاتىرۋ ءۇشىن دە بەرىلگەنىن ىشتەي پايىمدايسىڭ. سوندايدا سەن جان شەرىڭدى رەنتگەن ساۋلەسىندەي بۇكىل ساي-سۇيەگىڭە سىنالاي كىرە العان ولەڭ-ءسابيدى ىزدەيسىڭ. سول ولەڭنەن سەن نە ۇقتىڭ؟ ۇققان سوڭ نە ىستەدىڭ؟ تۇزەلدىڭ بە، جوق كۇيزەلدىڭ بە؟ كۇرسىندىڭ بە، جوق قالىڭ ويعا كەتتىڭ بە؟ جوق، اعىل-تەگىل جىلاپ اقىن جازعان ولەڭمەن بىرگە ماڭگىلىكتىڭ ۋىلدەگەن ادامزاتتىق حورىنا قوسىلدىڭ با؟ وسىنىڭ قايسىسىن باستان وتكەرسەڭىز دە ەشقايسىسى جامان ەمەس. قايسىسىن سەزىنسەڭىز دە ءسىز ءۇشىن قۋانىشتىمىن. دەمەك، ءسىز ءالى بارسىز، جاساعانسىز، جاسايسىز دا، ولەڭدى ولتىرمەيسىز. ولەڭدى ولتىرمەۋ - ءوزىڭدى ولتىرمەۋ. اتىڭنان اينالايىن، ولەڭ، ونى جازاتىن جانە وقيتىن ادامزات! ءسىز ءوزىڭىزدىڭ باقىتتى ەكەنىڭىزدى ولەڭ وقىپ وتىرعانىڭىزدان-اق بىلە بەرىڭىزشى. ولەڭ دەگەن سەنىڭ جان-دۇنيەڭنىڭ مۇڭايعان، قۋانعان، جىلاعان شاقتارىن ءالى دە ءسابي كوڭىلىڭىز بەن پاك سەزىمىن جوعالتپاعان جان ەكەنىڭىزدى ەسكە سالاتىن دۇنيە عوي. ولەڭ وقىپ كۇيزەلسەڭىز دە قام جەمەڭىز.
مەن ءوز اقىنىمدى ىزدەدىم. اقىنىڭدى ىزدەۋ - سەنىڭ جان-دۇنيەڭنىڭ ءاربىر قالتارىس-بۇلتارىسىن ءدوپ باساتىن، سەندەگى مۇڭلىق كوڭىل-كۇيدىڭ شەرىن ءدال شەرتە بىلگەن سۇڭعىلا كۇيشى سياقتى وي-دەرتىڭدى ەمدەپ جۇباتاتىن، سەندەگى قايعى-قاسىرەت، قۋانىش پەن شاتتىقتى جىرلاپ بەرگەن ولەڭ-بولمىسىڭدى ىزدەۋ. ءومىر بىزگە تەك ءومىر ءسۇرىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتارعا جەتۋدى ەمەس، اللا بەرگەن سان سەزىمدەردىڭ قايسىسى دۇرىس، قايسىسى بۇرىس، بۇل نەلىكتەن، نەگە بۇلاي بولدى؟ دەپ ويلانىپ، باس قاتىرۋ ءۇشىن دە بەرىلگەنىن ىشتەي پايىمدايسىڭ. سوندايدا سەن جان شەرىڭدى رەنتگەن ساۋلەسىندەي بۇكىل ساي-سۇيەگىڭە سىنالاي كىرە العان ولەڭ-ءسابيدى ىزدەيسىڭ. سول ولەڭنەن سەن نە ۇقتىڭ؟ ۇققان سوڭ نە ىستەدىڭ؟ تۇزەلدىڭ بە، جوق كۇيزەلدىڭ بە؟ كۇرسىندىڭ بە، جوق قالىڭ ويعا كەتتىڭ بە؟ جوق، اعىل-تەگىل جىلاپ اقىن جازعان ولەڭمەن بىرگە ماڭگىلىكتىڭ ۋىلدەگەن ادامزاتتىق حورىنا قوسىلدىڭ با؟ وسىنىڭ قايسىسىن باستان وتكەرسەڭىز دە ەشقايسىسى جامان ەمەس. قايسىسىن سەزىنسەڭىز دە ءسىز ءۇشىن قۋانىشتىمىن. دەمەك، ءسىز ءالى بارسىز، جاساعانسىز، جاسايسىز دا، ولەڭدى ولتىرمەيسىز. ولەڭدى ولتىرمەۋ - ءوزىڭدى ولتىرمەۋ. اتىڭنان اينالايىن، ولەڭ، ونى جازاتىن جانە وقيتىن ادامزات! ءسىز ءوزىڭىزدىڭ باقىتتى ەكەنىڭىزدى ولەڭ وقىپ وتىرعانىڭىزدان-اق بىلە بەرىڭىزشى. ولەڭ دەگەن سەنىڭ جان-دۇنيەڭنىڭ مۇڭايعان، قۋانعان، جىلاعان شاقتارىن ءالى دە ءسابي كوڭىلىڭىز بەن پاك سەزىمىن جوعالتپاعان جان ەكەنىڭىزدى ەسكە سالاتىن دۇنيە عوي. ولەڭ وقىپ كۇيزەلسەڭىز دە قام جەمەڭىز. دەمەك، ءسىز بالا كەزدە سەنگەن ەرتەككە، بالا قيالدار مەن ءتاتتى ارماندارىڭىزدى جوعالتپاعانىڭىزدى، مىنا قيۋلاسقان الەمنىڭ ساپىرىلىسقان شاقتارىنا قاڭباقتاي ىلەسىپ كەتە بەرمەي، ولەڭگە جارماسقانىڭىز - ۋاقىت پاديشانىڭ ءبىر سەكۋندى بولسىن كىدىرتىپ، ءماندى ەتىپ وتكىزگەندىگىڭىز بولىپ سانالماق. ولەڭ تۋرالى ماحابباتىمدى ايتىپ جالىقتىرىپ المايىن، ايتپاعىم، سونىمەن، مەنىڭ ولەڭىم قايدا؟ ونى جازعان اقىنىم كىم؟ ول قايدا؟
بىلمەسەم دە ءومىردى انىق تانىپ،
ولەڭ جازىپ جۇرگەن ەم شابىتتانىپ.
قالا بەرمەي ەلەۋسىز،
شىڭدالسىن دەپ،
ءبىر اقىنعا كورسەتتىم الىپ بارىپ, - دەيدى مەنىڭ اقىنىم.
حوش، ءبارىمىز دە ءومىردى ءالى انىق تانىپ بىلمەسەك تە، ءومىر سۇرۋگە كەلدىك. ءسۇرىپ ءجۇرمىز. جاراتۋشى جەر بەتىنە جارىق نۇرىن سىيلاپ بىزدەردى جىبەردى. سوسىن اينالانى تانىپ بىلگەنىمىزشە، اجال مەرزىمگە جەتكەنىمىزشە - ءارتۇرلى سىناقتاردان سىنالىپ، شىڭدالىپ بارىپ، انا جاققا كەتەمىز. بىراق، وسىنىڭ ءبارىن تۋىلا سالىپ ەمەس، ەس ءبىلىپ، ەتەك جاپقالى سانادا ءومىردىڭ سولاي ەكەنىن تۇيىندەپ قويامىز. سوسىن مەنىڭ اقىن-ولەڭىم ۇلكەن مۇحيتقا اپپاق جەلكەنىن ءتۇرىپ قويىپ، قالت-قۇلت ەتىپ جولعا شىقتى. ول - ەرەكشە جەلكەندى قايىق! ويتكەنى، وندا ولەڭ ءسابي دە قالت-قۇلت ەتىپ كەلە جاتتى.
ارمانعا اپپاق بايلانىپ،
اق مونشاق جاستان تۇزىلگەن.
ايبىنعا مەندىك اينالىپ،
جارقىل بوپ كوزدەن سۇزىلگەن -
جىرلارىم مەنىڭ جەبەۋشىم!
ءتۇنىم - جوقتاعان وتكەنىن...
ءۇمىتىم تاعى - پەرىشتە،
كىبىرتىكتەگەن وتكەلىم،
كىرگىزبەي قويعان پەيىشكە،
جىرلارىم - جازمىش سىيلىعى! - دەپ باستادى ءوزى. ءاربىر اپپاق جەلكەندە ومىرگە دەگەن بەتالىس جورىعى باستالدى. بىرەۋ مەجەگە جەتتى، بىرەۋ ەندى باستاسا، بىرەۋ ورتا جولدا، بىرەۋ داۋىلعا شايقالدى، بىرەۋ قيرادى، بىرەۋ قايتا تۇردى. ال، ولەڭ مىنگەن قايىقتىڭ كۇيى قالاي بولدى ەكەن؟ ول امانات قوي. الاڭدايتىنىم دا وسى. ولەڭدى ءومىردىڭ زاڭدىلىقتارىنا جىعىپ بەرمەي، السىزدىك تانىتپاي اماناتتى جارىققا شىعارۋ - اللا مەن ادامزاتتىڭ الدىنداعى پارىزىن ورىنداۋ ءارى قايىسپاس ادالدىعىن دالەلدەۋ - ولەڭنىڭ ەڭ نەگىزگى كريتەريى. اقىن قايداعى جوقتى قيالداماي، جوق نارسەلەردى اڭساتپاي، جەردەگى ادامنىڭ عۇمىرىن تۇككە تۇرعىسىز ەتپەي، ەشتەڭەدەن جەرىندىرمەي، كادىمگى وسى ءسىز بەن ءبىزدىڭ، بارشامىزدىڭ ويىمىزدى بىلاي تۇيىندەيدى.
قىرۋار وي شىعارىپ ءجۇر ەسىمدى،
وسى باستان ويعا الام كۇرەسۋدى.
كوپ جۇرتتارىڭ سەكىلدى، كەلەدى العىم
تەك وزىمە تيەسىلى ۇلەسىمدى!
كەسىمدى ءسوز. ومىردە قول جەتكەن جەتىستىكتەرمەن الدامشى دۇنيەگە بەلۋاردان باتقاندار، تەك وزىنە تيەسىلى ۇلەسپەن شەكتەلسە، الەمنىڭ دە تىنىشى بۇزىلماس پا ەدى؟! بىراق، سول تويىمسىزدىققا ۇرىناتىندار دا و باستا تەك وزىنە تيەسىلى ۇلەستى الۋدان باستاپ ەدى عوي. ولەڭمەنەن وسىلاي جول باستاپ ەدىك قوي ءبارىمىز. باستاماعاندار دا ءدال وسى تابالدىرىقتان وتەدى. سول كەزدە جانىڭىزعا اپپاق جالاۋشا ەتىپ بەرىلگەن جارىق سەنىم ولەڭدى دە سىزگە قوسا سەرىك ەتىپ، پوەزيا دەگەن پاتشالىق بىزدەردى باقىلاپ تۇرعان-تىن. ونىڭ جول-جونەكەي دە، فينالدا دا باقىلاۋشىلارى قاداعالاپ تۇر.
كەتۋ دە - باقىتسىزدىق باستى قۇردىم،
جەتۋ تاعى ءىرىسى جاقسى ۇعىمنىڭ،
وسكەن جەردەن امالسىز كەتىپ بارام -
جاقتاۋشىسى تابىلماي جاس جىرىمنىڭ،
جوقتاۋشىسى تابىلماي جاستىعىمنىڭ.
ولەڭىمدى وزىممەن كومبەيمىن دەپ،
ولەڭىممەن ءومىردى وڭدەيمىن دەپ،
اۋا جۇتۋ - از بولىپ، ارمان جۇتىپ،
كەتە بەرەم، ويعا جۇك تەڭدەيمىن كوپ.
ءيا، اۋا جۇتىپ ءجۇرىپ، ارمان دا جۇتامىز. ءسىز بەن بىزدەردىڭ باستاعان جولىمىز ءاۋ باستا وسى بولاتىن. ارماننىڭ جەتەگىنە ەرەتىنىمىز راس قوي؟! بارشامىز كەشەتىن ورتاق ءحالدى پوەزيا پاتشالىعىنىڭ ەڭ بيىك تالابىنا ساي ەتىپ سۋرەتتەي ءبىلۋ - امانات ارقالاعانداردىڭ بورىشى.
جىرىم مەنىڭ - جەتكىزبەيتىن ارمانىم،
كەيدە ويلانىپ قارسى الاتىن تاڭدارىم.
جىرىم جانە...
جىلاپ جۇرگەن جۇرەگىم،
ءبىلىپ قويىپ بار نارسەنىڭ جالعانىن!
ءيا، دەيسىڭ تاعى دا. ومىردە بەتپە بەت كەلگەن ساتسىزدىكتەرمەن، قايعىلى وقيعالارمەن قاقتىعىسقان كەزدە عانا سەلت ەتىپ ويانىپ، بارلىق نارسەنىڭ جالعان ەكەنىن ەسكە ءتۇسىرىپ جاتامىز. اھ ۇرىپ، جىلاپ-سىقتاپ، دۇنيەدەن بەزىپ كەتەتىن ساڭىلاۋ تابىلسا، كوز كورمەس جاققا قۇرىپ كەتكىمىز كەلىپ تۇرادى. بىراق، سول ساڭىلاۋدى تاپپاسىڭدى بىلەتىن، كۇندەردىڭ كۇنىندە نە بولماسا كەز كەلگەن ۋاقىتتا اعىل-تەگىل جىلايتىنىڭدى ەسىڭىزگە كۇنى بۇرىن سالعان جانىڭىزدا ولەڭ بار ەدى. ونى بايقاماعان تەك ءوزىڭىز. ولەڭ سىزگە وزىنەن ءوزى كەلىپ جۇباتا المايدى، ايتقىسى كەلگەنىن ايتا المايدى. ول جىر كۇيىندە تەربەتۋشى بولىپ، اقىننىڭ جۇرەگى ارقىلى كەلەدى سىزگە. ءسىز سول اقىننىڭ ولەڭىن وقىعان كەزدە جالعىز ەمەس ەكەنىڭىزدى، سىزبەن بىرگە جانە اللا، ءۇشىنشى بولىپ جىلاسقان، مۇڭىڭىزدى ءبولىسىپ ەگىلگەن اقىننىڭ ولەڭى دە قاتار بولدى. اقىن ارقىلى كەلگەن ولەڭ بىزگە بىلاي دەيدى:
جۇزدەن تاڭداپ بىرەۋگە كەزدەسە مە؟
سەزىمىم بار، ءبىر ۇلكەن وزگەشەرەك.
سول سەزىممەن كەلەدى ايالاعىم،
ادامداردى دۇنيەدەن بەزبەسە دەپ.
جانىم-اۋ، مەنىڭ اقىنىم ارقىلى كەلگەن ءسوز-ولەڭ سەن قانداي مەيىرىمدى ەدىڭ. ايالى الاقانىڭدى سەزىنىپ، ىشتەگى قىستىققان اششى زاپىراننىڭ ۋىتىنا ۋلانباس ءۇشىن، بىزگە ولەڭ ەمشى رەتىندە جىبەرىلىپتى. جانىڭىزعا داۋا ىزدەسەڭىز - ولەڭنەن تاباسىز. ولەڭ دە، اقىن دا ءبىزدى جاقسى كورەدى. ءبىزدى جاقسى كورەتىن ءۇشىنشى ءبىر الەم پوەزيانىڭ وكىلى بارىن ءبىز كوبىنە ۇمىتىپ كەتە بەرەمىز. كىم سەن ءۇشىن قايعىرىپ، كىم سەن ءۇشىن جان ازابىن وتكەرىپتى دەسە - مەن ەش ويلانباستان ول «مەنىڭ اقىنىم!» دەر ەدىم. اقىن-ولەڭ نەمەسە ولەڭ-اقىن دەگەن ۇعىمدى سەن ءۇشىن ايىرماسى جوقتاي ەتىپ كورسەتسە، وندا ونىڭ ناعىز اقىن بولعاندىعى. دەمەك، ولەڭ مەن اقىن ەگىز. ول ءبىزدىڭ جان تامىرىمىزدا بۇلكىلدەپ تۇر. تەك سەزىنە ءبىلۋ، ەستي ءبىلۋ، كورە ءبىلۋ، مەيىرىم شۋاعىنا جىلىنا ءبىلۋ - ءوز قولىڭىزدا. كەيدە دەر كەزىندە نەمەسە وڭاشا قالعان ساتتەردە قاسىڭىزدان كەرەكتى ادامىڭىز، اتا-انا، تۋعان-تۋىس، دوس-جاراندار تابىلا بەرمەيدى. سوندايدا ءسىزدىڭ قاسىڭىزدان ولەڭ مەن اقىن عانا تابىلادى.
اقىندىقتى قالدىرمايدى مۇراعا،
تەك وزىڭە تيەسىلى ەنشى عىپ.
ەمدە، اقىن، جۇرەكتەردى «قۇراما»،
جۇمىسىڭ بار، اتى ونىڭ - ەمشىلىك! - دەيدى. بۇل جيىرما جاسقا جەتپەي جاتىپ-اق، جۇرەك تۇكپىرىندە وزىنە جۇكتەلگەن كيەلى ونەردىڭ اۋىر جۇگىن ارقالايتىنىن بىلگەن اقىننىڭ ءسوزى. بۇعان تاعى دالەل كەرەك دەسەڭىز، مەنىڭ اقىنىم بىلاي دەيدى:
سەزىنىپ تۇرىپ كۇيەلەش قالپىن جالعاننىڭ،
ادالدىق ىزدەپ، تازالىق ىزدەپ قور بولام.
وزگەگە ۇقساپ ءوزىمدى قايتىپ الدارمىن،
و، ءومىر، ايتشى، مەن-اق پا - پاقىر، قولبالاڭ؟
ءبارىمىز دە ايتەۋىر جالعاننىڭ سۇراعىن تاۋىپ الارداي، تاپساق، بارشا الەمگە جار سالارداي جانىعىپ جۇرەتىنىمىز ادامدىق بولمىسىمىز ەكەنىن، جاراتۋشىنىڭ جاراتقانداعى باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى وسى شىعار دەپ تە ويلايمىز. اقىن بۇل تۇرعىدا سوناۋ ارىدەن قوزعاماي-اق، وسى شاقتىڭ كەلبەتىمەن ءومىر سۇرۋگە ۇندەيدى. دانا عاسىردىڭ كورەگەن شاكىرتىندەي سىزگە تاعى دا جۇبانىش ايتادى.
بۇل دۇنيەنىڭ جەڭىلى مەن اۋىرىن،
ويلايسىڭ-اۋ داۋىلىن دا، جاۋىنىن.
جۇرەگىڭ اق، ويىڭ تازا بولعان سوڭ،
نەمەنەگە قورقىپ ءجۇرسىڭ باۋىرىم؟
بۇل ومىرگە ءوزىڭدى وگەيسىنبە،
جانىڭ جۇدەپ قايعىرىپ، كەدەيسىنبە.
ءومىر - وزەن جايىمەن اعىپ جاتقان،
جوق الدە باي بولعانشا بوگەيسىڭ بە؟
تاعى دا، ءيا دەمەسكە امالىڭ جوق. ءبىر قىزىعى، مەنىڭ اقىنىم نە ايتسا دا ءۇنسىز كەلىسەمىن. قارسىلاسىپ داۋ ايتۋعا مۇرشاڭدى كەلتىرمەيدى. جۇيەلى سوزگە جۇيەسىز عانا تالاسادى. ناپاقا تابۋ جولىنداعى ىرىلداسقان، شايناسقان قۋ تىرلىگىمىزدەن جالىقساق تا، شارشاساق تا، اللا بەرگەن جارىقتى قيىپ كەتە المايتىنىمىز نەلىكتەن؟
توبەتتەرگە تالاندىڭ با؟
تۇك ەمەس.
اجال-اقشا قىزداي ارباپ كۇلەگەش،
قىتىقتاسا جورگەگىڭنەن شەشىپ اپ،
كۇلمەي تۇرىپ ۇيىقتاپ ال، كىرەر ەس!
كىم بولۋدى ارمانداپ ەڭ باسىندا،
كوز قىسۋدا بالكىم كەردەڭ عاسىر دا.
توسەگىمدە دوڭبەكشيمىن تۇنىمەن،
ءبىز اللاعا عاشىقپىز با راسىندا؟!
اپىراۋ، ول ءالى ءومىر مايدانعا بەلشەسىنەن ءتۇسىپ تە كورگەن جوق. (ديپلومىن دا الماعان ستۋدەنت). تىم قارابايىرلاپ ايتساق، ەش جەردە جۇمىس تا ىستەمەيدى. پەندەشىلىك، باقاي ەسەپ، تاق تالاس، مانساپ تالاس دەگەننىڭ ءالى بىردە بىرىمەن بەتپە بەت كەلمەگەن كەزى. بىراق، سونىڭ ءبارىن كورىپ، ءبىلىپ، باسىنان وتكەرىپ قويعانداي ايتاتىنى نەسى؟
حاس ساۋلەتشىنىڭ زەرلى مۇسىنىندەي ەتىپ جىرلاي ءبىلۋ - كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. ولەڭدى ابدەن سۇرىپتالىپ، ەكشەلىپ، قاشالىپ، جۇرەكتەردەن ورىن تاپقان كەزدە عانا - وزىنە تيەسىلى تۇعىرىنا قوندىرۋعا پوەزيا پاتشالىعى ەشۋاقىتتا قاباق شىتپايدى. قاي كەزدە بولسىن حاس شەبەردىڭ جۇرەگىنەن شىققان ولەڭ-دۇرگە ءدايىم قاشاندا ورىن تابىلماق. پوەزيادا ءبىر اقىن التىنمەن اپتالىپ جاتسا، ءبىر اقىننىڭ ولەڭى جاۋھارمەن جاسانىپ جاتادى، ال ءبىر اقىنعا اقىق تارتىلسا، ءبىر اقىنعا لاعىل تارتىلادى. تەك جىر ءمۇسىنىن سۇلۋلىق پەن مەيىرىمنەن قاشاي بىلسەڭىز، جەڭىسىڭىزدى ەشكىم دە تارتىپ الا المايدى. ۇلى جاراتۋشىنىڭ ۇلى تاپسىرماسىن ورىنداۋشىلاردى «الەمدى سۇلۋلىق قانا قۇتقارا الادى» دەپ ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ف.دوستوەۆسكي قالاي ءدال تاۋىپ ايتقان دەسەڭىزشى.
اقىلىڭدى تۇساۋلا سەن مىقتى عىپ،
ءسۇيۋدى ۇيرەن، جانارىڭا شىق تۇنىپ!
اقىل ەمەس، نازىك سەزىم ومىردە،
كوپ نارسەنى كەتسىن ساعان ۇقتىرىپ!
ادامزات باستان كەشپەگەن كەرمەك، وتكەرمەگەن قايعى مەن قۋانىش بار ما؟ جوق قوي. سوندىقتان دا، اقىندار قاي عاسىردا، قاي داۋىردە دۇنيەگە كەلسىن، ناعىز اقىن بولسا جۇرەكتەگى ءسوزىن ادامدارعا ايتىپ، قالدىرىپ كەتەدى. ولاردىڭ شوعىرى تولاستامايدى. جاڭارىپ، جاسارىپ، تۇلەيدى. ايتىلماعان ويدى جالعايدى، تىڭ يدەيالار اكەلىپ قوسادى، سپورتتىق رەكوردتار سياقتى سانا ەكولوگياسىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرىپ، جاڭارتىپ تۇرادى. ادام جانىنا ساۋلەلى كورىك بەرەتىن جىرلارعا شولىركەگەن ادامزاتقا مەيلىنشە مولىنان ۇسىنادى. ال، وسى پوەزياعا جاڭا تىنىس، جاڭا لەپ، جاڭا اقىن كەلمەي قالسا، جوعىمىزدى جوعالتقانداي كۇيگە تۇسەتىنىمىز راس. سەبەبى، ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ وي دەڭگەيىن كورسەتىپ كەتەتىن زامانداس اقىن قاي كەزدە دە قاجەت. سوندىقتان دا ىزدەيمىز.
قۋانىشىن جاسىرمايدى تاعى دا،
ماڭگىلىككە ورناعانداي جانىنا.
ماڭگىلىك ۇستاعانداي باقىت اتتى،
اساۋ مىنەز ارعىماقتىڭ جالىنان.
ادام سونداي قايعىرادى، قۋانادى،
جىلاپ تۇرسا جىلى سوزدەن ۋانادى.
سىناپ قايتەم، ادام تۇگىل تابيعاتىڭ،
قۇلپىرعانمەن،
قايتادان قۋارادى.
بۇرىننان قالىپتاسقان ءداستۇر مەن نانىم-سەنىمدى بۇزىپ-جارۋعا جاي پەندەنىڭ قۋات-كۇشى جەتپەيدى. ونى تەك پايعامبارلار عانا جۇزەگە اسىرادى. جەر بەتىنە يماندىلىقتىڭ، ىزگىلىكتىڭ ءنارىن سەبۋدە ەڭ ءبىرىنشى قاتتى قينالىپ، ازاپ تارتاتىن پايعامبارلار مەن اللانىڭ ەلشىلەرى بولسا، سودان كەيىنگى كەزەكتە ونەر يەلەرى - تالانتتار تۇرادى. ال، ولەڭنىڭ ازابىن تەك ناعىز اقىن عانا كوتەرە الادى. ءسىز بەن ءبىز بالاشا شاتتانعان قۋانىش پەن قىزىقتىڭ، كۇيىپ-جانعان قايعىنىڭ، اششى كەرمەكتىڭ وبرازىن دالمە ءدال سۋرەتتەپ، اۋىرسىنباس ءۇشىن قايعىڭىزدىڭ ءوزىن جەڭىلدەتىپ ولەڭ-ورنەككە اينالدىراتىن، جانىڭىزعا سامال لەپتى شيپاسىن ۇسىناتىن دا وسى اقىندار. اقىن ءسىز بەن ءبىز كەشكەن اششى كەرمەكتىڭ ءجۇز، مىڭ ەسەسىن تارتىپ بارىپ، سول قايعىعا جانى كۇيىپ كەتپەي كوتەرە ءبىلىپ، كوتەرگەندە دە سول وتتى كورىكتىڭ كورىگىنەن امان شىعىپ، سىزگە تاماشا ولەڭدەرىمەن بىرگە كەلەدى. ونىڭ مىقتىلىعى دا، مەحناتى دا، اقىندىق ازابىنىڭ سىرى دا وسىندا جاتىر.
ازابى مەن قايعىسىنا باسقانىڭ،
ۋ جۇتامىن قايعىرادى جاس جانىم.
بولاتىنىن بىراق قايدان بىلەيىن،
قىزىقتىرعان باقىتىڭ دا قاس-قاعىم, نەمەسە
اقىندىقتى اقىل ايتۋ دەپ بىلەر،
كەيبىرەۋلەر ءجۇر عوي جەردە بىزبەنەن.
اقىن بولساڭ - ارىڭ بولسىن كوك تىرەر،
ماقسات ەمەس «جۇماق» تابۋ، ىزدەگەن، - دەيدى.
پاراساتتىڭ بيىك تاعىنا نىقتاپ وتىرىپ العان جان عانا ەستى، ەسسىز قىلىقتارىنا ءامىرىن جۇرگىزە الادى. ەستىسىنە جول بەرىپ، ەسسىزىن قۇرىقتايتىن ادام بالاسىنىڭ ۇستامدىلىعى - ءناپسىنى تىيۋ. جالعاننىڭ جالعان ەكەنىن ءبىلۋ ءبىر باسقا، ال ونى سەزىنىپ، جۇرەكتەن ەكشەۋ ءبىر باسقا. مۇنى دا ءسىز بەن بىزدەن بۇرىن اقىندار سەزىنەدى، سولار مۇڭايادى.
ەركىنسىتپەس ءور مىنەزدى جەر كىمدى؟
ەلىرەمىن ەرتتەپ ءمىنىپ ەركىمدى.
ەرتەڭىمە ەن سالمايمىن ەرتەكپەن،
ەمدەمەيدى وتىرىكتەر دەرتىمدى.
پوەزيا - جالىندى جىرلاردى، تازالىقتى، كىرشىكسىز ويلاردى سۇيەدى. سول سۇلۋلىقتى ولەڭىمەن الديلەتە بىلگەن اقىننىڭ ماۋەلى جىرلارى، ءبىزدىڭ شاراسىز تاعدىرعا دەگەن وكپەمىزدىڭ ورىنسىز ەكەنىن تاعى دا ەسكە سالادى.
تاعدىر دەگەن - باقىتىڭ، سورىڭ-داعى،
اسۋلار كۇتىپ تۇرعان جولىڭداعى.
ءتۇسىپ كەتەر ەكەم دەپ تۇڭعيىققا،
تاعدىرىڭنان قورىقپا، قورىنباعىن.
بىزدەردىڭ جەردەگى عۇمىرىمىز ءماندى بولۋ ءۇشىن، اقىن جىرى ارقىلى ماڭگىلىكتىڭ ساۋالىن ىزدەيدى. بىراق، تىلسىم جاراتىلىس جۇمباعىن پەندەلەرىنە ۇستاتىپ بەرە قويعان جوق. ونىڭ قاشان بولارى بەلگىسىز. ءبىزدىڭ ماقسات - ۇلى جىرلارمەن سۋسىنداۋ، رۋحتى ءبىر ءسات بولسىن بايىز تاپتىرۋ. ادام كوڭىلى سەكەمشىل قۇس سياقتى عارىشتىڭ اپپاق جولدارىمەن بايلانىسقا تۇسكەن سايىن، ادامدىق اتىمىزدىڭ دا ماعىناسى دا ارتا بەرمەك. دەمەك، اقىننىڭ دىتتەگەن تۇسى - ءبىز بەن ءسىزدىڭ ارقالاعان ءدارۋىش ساۋالىمىزدىڭ سالماعىنا اراشا ءتۇسىپ، وزىنشە وي ءبولىسۋى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. ءومىر بىزدەردى سان ساۋالدارىمەن قىزىقتىرعان، جانە سولاي بولىپ قالادى دا.
قارا اسپانعا كوك كۇمبەزدى ءۇي تىگىپ،
كۇي شەرتەمىن عايىپ بولىپ كۇيكىلىك.
كۇمىس-ايدى قوناق قىلىپ كۇتەمىن،
كوكەيىمە كىرمەس ءۇشىن يت كىرىپ, نەمەسە
مەن - وتپىن!
ەرتەڭىن ەرتە ساعىنعان،
ەركىنە بەرگەن ازاتتىق.
عۇمىردى جالعاپ تامىرعا،
تانىمىن تاڭعان قازاق قىپ.
اقىن سەزىم مەن ءسۇيۋدىڭ ولشەۋسىز بيىك ۇعىمدار ەكەنىن، شىن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ جاس تالعامايتىنىن، ادامزات ونى اياق استى ەتسە ءفانيدىڭ دە سۇرقى قاشاتىنىن ويلاپ قام جەيدى. جاستىقتىڭ ءبىر اتى - البىرتتىق. وسىناۋ البىرت كۇيدىڭ بالاۋسا كورىنىسىن ماحابباتى مول جىرلارىمەن كەسكىندەگەن اقىننىڭ ايتارى دا وزگەشە، سەزىمى دە وزگەشە. مىنەزدى، كەسەك سوزدەرىمەن قىز بالانىڭ دايىم تاكاپپار، بۇلا كەلەتىن ەركە قىلىقتارىمەن جىر-مونشاقتارى ارقىلى سىر اقتارادى. ورلىك پەن وجەتتىلىگى باسىم، باتىرلىق پەن قايسارلىعى، اڭعالدىعى مەن اقىلدىلىعى بىتە قايناسقان، جەر شايقالسا دا سابىرىن جوعالتپايتىن بەينەگە ءتانتى بويجەتكەننىڭ جىرلارى جەردەگى تىرلىكتىڭ كۇيكىسىنە ۇساقتالماعان جاندى ىزدەيدى.
بىلمەسەم دە سەن مەنىڭ بار سىرىمدى،
جانارىمنان از بولسىن ارشى مۇڭدى.
مەن دە ەرلىك جاسايىن، سەزىمىڭمەن،
ولشەيىن دە ءوزىمنىڭ ار-شىڭىمدى, نەمەسە
سيقىر جانار ءجىپسىز ماتاپ سەندەگى،
كورە المايمىن اشىپ تاعدىر پەردەنى.
بىلەم سەنىڭ ءحالىڭ-داعى مۇشكىلدەۋ،
تاپپاي ءجۇرسىڭ سەرىگىڭدى جەردەگى، - بولماسا
مەن سەنى سۇيە الامىن!
سىڭارىمداي جانى ەگىز جاراتىلعان،
شالىنىپ تا جولىڭا دارا قۇربان.
ءتۇسىن مەنىڭ وسىناۋ اق جۇرەگىمدى،
جارالاما وق اتىپ قاناتىمنان... - دەيدى.
ءبىر قىزىعى، ادام شىندىق پەن شىنايىلىققا ولەردەي عاشىق بولا تۇرا، ءون بويىندا ادالدىعى مەن شىندىعى باسىم جانداردان قاشىقتاۋ جۇرۋگە تىرىسادى. قۇرمەتتەيدى، بىراق الگىندەي جاننىڭ الدىندا ىشكى كەمشىلىكتەرىن جاسىرا الماسىن ءبىلىپ، پۇشايمان حالگە تۇسەدى. ونىڭ الدىندا ەشقانداي دا جۇمباق بولىپ كورىنە الماعان بولمىسىنا الاڭداي ما، الدە راسىندا شىنايىلىق رۋحتىڭ جالعىز ەكەندىگىن كورسەتىپ تۇرادى ما، اقىننىڭ شىنشىلدىعى وزگەلەردىڭ مىسىن باسىپ، سەسكەندىرىپ تۇرادى. اقىننىڭ كوكبورىدەي قايىسپاس باتىل «مەنىنە!» وزىمەن دەڭگەيلەس «مەن» عانا ۇيلەسە الادى. بۇعان اقىننىڭ ءوز ءسوزى دالەل. «ءوز باعاڭدى ءتۇسىرىپ الداي كورمە، ادامداردى قيمىلىنان بىلەمىن مەن» دەيدى.
ءسۇيۋ دەگەن ۇعىم - كەڭ اۋقىمدى. ونىڭ ناقتى انىقتاماسىن بەرۋ شارت ەمەس، باستىسى ءسۇيۋدى مويىنداۋ. «سۇيەم - ءبىتتى، شىندىعىما شارشاڭىز، كوكتەم كەلسە كوڭىلشەك بوپ ەريتىن، مەن ەمەسپىن اق كويلەكتى قارشا-قىز» دەپ ءوزىنىڭ اسقاقتىعىن تىكەسىنەن ايتىپ سالادى. اقىن سەزىمدەرىن سەلدەتىپ، سۇيگەنى تۋرالى جىرلارىمەن وعان سيپاتتاما بەرۋىنەن گورى ونىڭ ونسىز دا ەرەكشە بولمىس يەسى ەكەنىن ءبىر كورگەن ساتتەن-اق جازباي تانىعان. وعان تەك سول بيىك قاسيەتتەرىنەن الاسارىپ قالماۋىن، تەكتىلىك پەن دەگدارلىقتىڭ تاڭعى شىقتاي جاڭا كۇيىندە قالعانىنا ماڭگى باقي تىلەكشى ەكەنىن عانا بازىنا ەتەدى.
بىلەمىن مەن از-اق ساتتىك عاشىقتىقتى،
سۇيە المايتىن سورلىلىق، پاسىقتىقتى.
كورسەتپەشى ءوز بويىڭنان وسالدىقتى،
قالارمىن ايتپەسە مەن جاسىپ ءتىپتى.
ەسىمدى الدى ەستىلىگىڭ،
بارلىق ءمىنىڭدى بۇركەپ تۇر.
ونسىز دا بىراق ۇناتام،
سوڭىنان سۇزىلمەس ەشبىرىنىڭ.
اقىندا ورلىك پەن ەرلىك، دارا مىنەز بولماسا ءبارى بەكەر. «ەش «قۇدايىڭ» مىقتى ەمەس مىنا ماعان، سۇيدىرۋگە مەنى ەسسىز جاراماسا!» دەگەنىندەي، ءوزىنىڭ دە، وزگەنىڭ دە باستان كەشەتىن سەزىمدەرىن جىرىمەن تۇتاستىرا وتىرىپ، ار تۇڭعيىعىنان ارشىلعان جاقۇتتى ىزدەنىسىن وسىلايشا اشىق تۇردە مالىمدەيدى.
بايلاۋلى ەمەس باقىت كىرپىك، شاشىمدا،
دەپ قايعىرمان، كۇڭىرەنبەن، اشىنبان.
مەنىڭ مونشاق كوز جاسىمدا پاكتىك بار،
سىر اشقىزار شىن اقساقال-عاسىرعا، - دەگەن جولداردان اقىننىڭ وزىندىك باقىتىن ىزدەگەن ادەمى جىرلارىنان كوپ نارسەنى اڭعارامىز. باقىتتى بولۋ ونى ۇستاپ الىپ، «مىنەكەي، تاپتىم!» دەپ جار سالۋ ەمەس. شاشاسىنان ۇستاتا بەرسە، ول شىركىنگە ەشكىمنىڭ تالاسى بولا قويماس. بالكىم، باقىت تاپتىراتىن شىعار، بىراق ونىڭ بىزدەردى العا جەتەلەيتىندىگىمەن قىزىق. اقىننىڭ بۇدان باسقا دا جان سىرىن جايىپ سالعان جىرلارىندا بارشامىزدىڭ كەۋدەمىزدە ساقتالعان، ونى سالماقتايتىن، ساراپتايتىن، وتكەنىمىز بەن بۇگىنگىنىڭ ورتاسىندا ءارى-ءسارى حالگە تۇسەتىن ءساتىمىزدى ايشىقتى ەتىپ جىرلاي بىلگەن. ول پوەزياعا «كەۋدەمە ونىڭ سۋرەتىن سالدىم دەمىممەن، ايتپەسە مەنى كىم كورىنگەن كەپ تونايدى»، «قۋانا ۇشىردىم سەن جاققا قاراي، كوڭىلدىڭ كوكتەمكوز كوبەلەكتەرىن»، «ءومىر وتەر - كۇزگى ويلاردىڭ سىنىعى، وكىنىشىڭ ولمەي قالسا شوشىما» دەگەن سىندى كوپتەگەن ادەمى، ەرەكشە قايتالانباس ولەڭ جولدارىن اكەلىپ قوستى.
ءومىر ءسۇرۋدىڭ شارتى نە؟
كارىلىك جەڭگەن جاسامىس ەمەسپىن، جاس تا ەمەن،
قورعاسىن وي كوپ باسىمدا.
ايىرماشىلىقتارىن سەزىنبەسپىن پەن استە مەن،
مەندىك اقىندىق - وسىندا... - دەپ ساۋالدى ءوزى قويا وتىرىپ، ءوزى جاۋاپ بەرەدى.
«مەندەگى باقىت» دەگەن ولەڭىندە اقىن:
مەندە دە بار - ءبىر ارمان،
كۇدىكتەردەن قۇرالعان.
شىعارمايتىن شىڭىنا،
ءتىپتى بيىك شىناردان.
مەندە دە ءبىر قايعى،
قۋانىشتارعا قىڭبايدى.
ءوزىنىڭ وشپەس ارپىمەن،
كەۋدەمدى بوياپ سىرلايدى.
مەندە دە بار ءبىر باقىت!..
ول - مەنىڭ ءوزىم، ءوزىم عوي،
جۇرەگىن جۇرگەن جىرلاتىپ!
مۇڭايسام بولعان دەمەۋىم،
تۇسىنگەيسىزدەر مەنى ەلىم:
ايىرىلماس دوسىم، سىرلاسىم،
مەندەگى باقىت - ولەڭىم! - دەپ ورنەكتەگەن. سونىمەن، مەنىڭ اقىنىمنىڭ اتى-ءجونى - ايگۇل سەيىلوۆا, ال جىر جيناقتارى - «مەندەگى باقىت!» دەپ اتالادى.
جانسايا سىدىقباي،
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى،
استانا قالاسى
«اباي-اقپارات»
