20.08.11.
ەكىنشى تامىزدان باستاپ نيۋ-يوركتە، سونان سوڭ ەۋروپا مەن ازيانىڭ قور بيرجالارىندا ۇلكەن «بىلىق» باستالعان ەدى. دۇرلىگىس ءبىر اپتاعا سوزىلدى. وعان ءتىپتى باراك وبامانىڭ بايىپقا شاقىرعان ءسوزى دە توقتاۋ بولا المادى. مىنە، ءسويتىپ قۇلدىراپ تومەن ءتۇسىپ كەتكەن قور بيرجالارىنداعى يندەكس-ينديكاتورلار وسى اپتانىڭ باسىنان بەرى قايتادان كوتەرىلە باستادى. الەمدىك قارجى ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنە سەنسەك، بۇعان دۇنيەجۇزىنىڭ ءنومىرى ءۇشىنشى بايى ۋورەن باففەتتىڭ وتكەن اپتا سوڭىنداعى ارىپتەستەرىنە، ياعني اقش بايلارىنا ۇندەۋ ىسپەتتى ايتىلعان ءسوزى سەبەپ بولسا كەرەك. قارجى الەمىنىڭ بىلگىرى باففەتتىڭ ءار ءسوزىن ءبىز دە قاداعالاپ وتىرامىز. ءيا، وندا باففەت بىلاي دەگەن بولاتىن: «بايلارعا سالىق مولشەرىن ءوسىرۋ جونىندەگى باراك وباما باعدارلاماسىن تولىق قولدايمىن. ەلىمىزدىڭ اۋقاتتىلارى دا، كونگرەسس تە ونى قولداسا ەكەن دەپ تىلەيمىن. ويتكەنى ءبىزدىڭ ءبارىمىز ءۇشىن قازىرگى تاڭدا امەريكا ەكونوميكاسىن قالپىنا كەلتىرۋدەن باسقا ماقسات بولماۋى كەرەك». تورتكۇل دۇنيەگە تۇگەل تانىمال اۋزى دۋالى باففەت قارجىنىڭ قالاي جينالاتىنىن جاقسى بىلەدى. ول سونداي-اق امەريكادا وسى ۋاقىتقا دەيىن: «روكفەللەرلەرگە جاقسى بولسا، امەريكاعا دا جاقسى» دەگەن ۇستانىم بولعانىن دا بىلەدى. ول - ول ما، وتكەن عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارىنداعى الاپات داعدارىس تۇتانۋىنا تۇرتكى بولعان «سمۋت حاۋلي» ءتاريفى ەكەنىن دە بىلۋگە ءتيىس. بۇلاردىڭ ءبارى دە باراك وبامانىڭ جاڭا ساياساتى «اعىسقا قارسى ءجۇزۋ» سەكىلدى ارەكەت ەكەنىن كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟ بۇل جەردە ءبىز «وسى ۋاقىتقا دەيىن ايتقانىنان ءبىر قاتە تابا الماعان باففەت مىرزا نەگە ءبۇيتتى ەكەن؟» دەگەن سۇراعىمىزعا جاۋاپ تابا الماعانبىز. ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىك، باففەتتىڭ الگىندەي مالىمدەمە جاساۋى مۇڭ ەكەن، اۋەلى نيۋ-يورك قور بيرجاسىندا، سونان سوڭ ەۋروپا بيرجالارىندا، اقىر اياعىندا ازيا بيرجالارىندا جاعداي تۇزەلە باستادى. نيۋ-يورك قور بيرجاسىنىڭ نەگىزگى ايقىنداۋشى يندەكس-ينديكاتورى دوۋ دجونس اپتا باسىنان بەرگى ساۋدا ىشىندە وسى ۋاقىتقا دەيىن جوعالتقان ەكى جارىم مىڭ پۋنكتىنىڭ مىڭدايىن قايتارىپ الىپ، قازىر ون ءبىر مىڭدىق دەڭگەيدەن اسىپ بارا جاتىر. جاعداي وسىلاي بولا بەرسە، ول كوپ ۇزاماي-اق ەكىنشى تامىزعا دەيىنگى 12 مىڭ پۋنكتتەن استام مەجەسىنە جەتىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن. ايتقانداي مۇناي باعاسى دا وسە باستادى. قازىر برەندتىڭ باررەلى 110 دوللاردىڭ سىرتىندا باعالانۋدا. ءبىز بۇرىن دا مۇناي باعاسى قايتادان وسەدى دەگەنبىز. ايتقانىمىز اينىماي كەلدى.
الاڭداتا بەرەتىنى - باففەتتىڭ بايانداعان مالىمدەمەسى. ءيا، امەريكانىڭ ەكونوميكاسى دۇرىس جۇمىس ىستەۋىنە بۇل ەلدىڭ بايلارى عانا ەمەس، بۇكىل الەم تۇگەل مۇددەلى. سولاي بولا تۇرسا دا، اقيقاتقا تۋرا قاراۋدان، ياعني بۇرىنعى ادەتىنەن باففەت مىرزا نەگە جاڭىلىستى؟ بۇل ەندى ءالى دە بولسا جاۋابى تابىلماعان سۇراق. دەسەك تە ءبىز ءوز بىلگەنىمىزشە بولجاۋعا قۇقىلىمىز. سول باعىتپەن ءجۇرىپ كورسەك ماسەلە مىنادا ەكەن: «ءبىر عانا ۋورەن باففەتتىڭ بايلىعى 50 ميلليارد دوللارعا جۋىق. ال ول جەتەكشىلىك جاسايتىن حەدج قورداعى قازىنا بۇدان الدەقايدا كوپ. دەمەك، ءبارىبىر «ولمەي تىنبايتىن» اقش ەكونوميكاسىن قۇتقارۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن سۇڭعىلا قارجىگەر ءبىلىپ وتىر. دەسەك تە ودان بۇكىل قارجىنى الىپ قاشۋ حەدج قورلارعا بىرىككەن بايلاردىڭ وزدەرى ءۇشىن ءتيىمسىز. ويتكەنى ەۋروپانىڭ دا، ازيانىڭ دا قورلارىنىڭ سىيىمدىلىعى بەلگىلى. ولاردىڭ ءبارىن قوسقاندا نيۋ-يورك قور بيرجاسىنداعىداي قۇندى قاعاز تابا المايسىڭ. دەمەك، مول مولشەردەگى اقشا «جۇمىس ىستەپ» پايدا تابۋدىڭ ورنىنا ساندىقتا جاتىپ قالۋعا ءماجبۇر بولادى. ال بۇل شاقتا مول مولشەردەگى قارجى اينالىمنان شىققان اقش قور بيرجالارى ەكونوميكانىڭ تۇرالاعانىن الەمگە جاريالاپ ۇلگەرەدى. قىسقاسى، اقش دەپ اتالاتىن الىپ مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىنان ءبىر مەزگىلدە مول مولشەردەگى قارجىنىڭ كەتۋى بۇل مەملەكەت ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل الەم ءۇشىن دە، سونىمەن بىرگە جەكەلەگەن بايلار ءۇشىن دە اسا قاۋىپتى شارۋا بولايىن دەپ تۇر. سوندىقتان كورەگەن قارجىگەر ازىرگە ارىپتەستەرىن بيلىكپەن مامىلەگە كەلۋگە شاقىرىپ تۇر.
دەگەنمەن باففەت باستاماسىنىڭ تيىمدىلىگى ۇزاققا بارمايتىن سىڭايلى. اپتانىڭ باسىندا ۆەنەسۋەلا پرەزيدەنتى ۋگو چاۆەس مالىمدەمە جاساپ، وندا بۇل مەملەكەتتىڭ اقش قۇندى قاعازدارىنا سالعان قارجىسى كوپ ۇزاماي قايتارىلىپ الىناتىنىن، ول اقشالار ەندى قىتاي، رەسەي سەكىلدى مەملەكەتتەرگە ينۆەستيتسيا رەتىندە باراتىنىن ايتتى. بۇل دا اقش باسىنا تونگەن ءبىر قارا بۇلت سەكىلدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ شامالاۋىمىزشا، اڭگىمە 300 ميلليارد كولەمىندە بولىپ تۇر. ول قوزعالسا، باسقالار نە ىستەيدى دەگەن سۇراق تاعى الدان شىعادى. نە كەرەك سۇراق كوپ، جاۋاپ جوق. ءبىز بىلەتىن ءبىر اقيقات بار، ول - اقش ەكونوميكاسى بيىلعى جىلدى وسى جىقپا-جىعىلما جاعدايدا اياقتايدى جانە كەلەر جىلى وسى جاعداي تاعى قايتالانادى دەگەن عىلىمي نەگىزدى بايلام. بىراق ءبىزدىڭ قازاقستان ءۇشىن بۇل مۇلدە ۇرەي تۋعىزاتىن جاعداي ەمەس. ويتكەنى قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىندە باقانداي 50 پايىزدان استام ۇلەستى قىتاي جانە كەدەندىك وداقتىڭ ەكى مەملەكەتى يەلەنەدى. 25 پايىزىن ەۋروپا مەملەكەتتەرى ەنشىلەپ تۇر. قالعان 25 پايىزى باسقا الەمگە تامشىلاپ بولىنگەن. قىسقاسى، ءبىزدىڭ ەكونوميكانىڭ تاپسىرىس بەرۋشىلەرى وسى مىقتى جاعدايىن ساقتايتىندىقتان دا بىزدەن الاتىندارىن كوبەيتە بەرەتىنى ابدەن مۇمكىن. دەمەك، قازاقستاننىڭ كومىرسۋتەكتەرىنە، وندىرىستىك مەتالدارىنا باعا تومەندەيدى دەپ الاڭداۋدىڭ ءجونى جوق. ەڭ كەمى بيىلعى دامۋ قارقىنى تاياۋداعى بەس جىل بويى ساقتالاتىن بولادى. ال اقش دوللارىنىڭ قۇنسىزدانۋ بارىسىنا وراي جاسالۋعا ءتيىستى قورعانىش شارالارىن مارچەنكو مىرزانىڭ مەكەمەسى شەشە جاتار.

تاڭشولپان بەكبولات