مەن جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى قانات بوزىمباەۆتىڭ (سۋرەتتە) مىقتى «توپ-مەنەدجەر» ەكەنىنە كۇماندانا  المايمىن. جاپ-جاس جىگىت سونداي بولماسا، مول بايلىقتى باۋىرىنا قالاي باسقان؟ ارينە، اكەسىنەن ميراسقا قالعان دۇنيە ەمەس. دەمەك، اقشا جاساۋدى بىلەتىن ازامات. بىراق ول اكىم ەمەس بولىپ شىقتى. اكىم دەگەن ەڭ الدىمەن ساياساتكەر بولۋعا ءتيىس. ونىڭ ساياسي تۇلعاسى دا اكىمدىك قىزمەتىمەن اسپەتتەلۋى كەرەك. ەستۋىمىزشە، وعان جامبىل وبلىسىنىڭ ەكونوميكاسىن كوتەرۋ تاپسىرىلعان سياقتى. بىراق ول ءوز شارۋاسىن ەكونوميكادان ەمەس، ءوزى بىلمەيتىن ساياسات پەن كادر ماسەلەسىنەن باستادى.

ەندى مىنە، كادرلارى ونىڭ ابىرويىن ايرانداي توگىپ وتىر. ءبىر سودىر بەس-التى پوليتسيا مەن ارنايى قىزمەت ادامىن جايراتىپ تاستادى. سول سودىر ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، ءۇش ساعات بويى قالادا ەمىن-ەركىن ويران سالدى.

ونىڭ، ياعني، بوزىمباەۆتىڭ،  تەندەردى توسىنە باسقانداردىڭ ەسەبىنەن مەشىتتەردى بەزەندىرگەنىنەن نە پايدا؟ ونىڭ جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىسپەن كۇرەستى ۇرانداتىپ، مەكتەپ ديرەكتورلارىن باۋداي «قىرعانىنان» نە پايدا؟ ونىڭ بەس-التى اۋلانىڭ ويىن الاڭدارى مەن سپورت الاڭشالارىن سالدىرىپ، ءوزىن-ءوزى ناسيحاتتاتقانىنان نە پايدا؟ ونىڭ... ءبارى بەكەر. وبلىس سول دوتاتسياسى دوتاتسيا كۇيىندە، كاسىبى قيسايعان تۇرىندە قالىپ قويا بەردى.  حالىق «سالاقتان ولاق جامان دەگەن - وسى» دەپ كۇبىرلەسە باستادى. «وبلىسقا پرەزيدەنت كەلەدى»-دەگەن سىبىس شىققان سايىن: «بوزىمباەۆتان قۇتقارا گور»، - دەپ گوي-گويلەيتىندەر دە كوبەيە ءتۇستى. نەگە؟

مەن جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى قانات بوزىمباەۆتىڭ (سۋرەتتە) مىقتى «توپ-مەنەدجەر» ەكەنىنە كۇماندانا  المايمىن. جاپ-جاس جىگىت سونداي بولماسا، مول بايلىقتى باۋىرىنا قالاي باسقان؟ ارينە، اكەسىنەن ميراسقا قالعان دۇنيە ەمەس. دەمەك، اقشا جاساۋدى بىلەتىن ازامات. بىراق ول اكىم ەمەس بولىپ شىقتى. اكىم دەگەن ەڭ الدىمەن ساياساتكەر بولۋعا ءتيىس. ونىڭ ساياسي تۇلعاسى دا اكىمدىك قىزمەتىمەن اسپەتتەلۋى كەرەك. ەستۋىمىزشە، وعان جامبىل وبلىسىنىڭ ەكونوميكاسىن كوتەرۋ تاپسىرىلعان سياقتى. بىراق ول ءوز شارۋاسىن ەكونوميكادان ەمەس، ءوزى بىلمەيتىن ساياسات پەن كادر ماسەلەسىنەن باستادى.

ەندى مىنە، كادرلارى ونىڭ ابىرويىن ايرانداي توگىپ وتىر. ءبىر سودىر بەس-التى پوليتسيا مەن ارنايى قىزمەت ادامىن جايراتىپ تاستادى. سول سودىر ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، ءۇش ساعات بويى قالادا ەمىن-ەركىن ويران سالدى.

ونىڭ، ياعني، بوزىمباەۆتىڭ،  تەندەردى توسىنە باسقانداردىڭ ەسەبىنەن مەشىتتەردى بەزەندىرگەنىنەن نە پايدا؟ ونىڭ جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىسپەن كۇرەستى ۇرانداتىپ، مەكتەپ ديرەكتورلارىن باۋداي «قىرعانىنان» نە پايدا؟ ونىڭ بەس-التى اۋلانىڭ ويىن الاڭدارى مەن سپورت الاڭشالارىن سالدىرىپ، ءوزىن-ءوزى ناسيحاتتاتقانىنان نە پايدا؟ ونىڭ... ءبارى بەكەر. وبلىس سول دوتاتسياسى دوتاتسيا كۇيىندە، كاسىبى قيسايعان تۇرىندە قالىپ قويا بەردى.  حالىق «سالاقتان ولاق جامان دەگەن - وسى» دەپ كۇبىرلەسە باستادى. «وبلىسقا پرەزيدەنت كەلەدى»-دەگەن سىبىس شىققان سايىن: «بوزىمباەۆتان قۇتقارا گور»، - دەپ گوي-گويلەيتىندەر دە كوبەيە ءتۇستى. نەگە؟

قازىر باسقالار تۇگىلى 53 دەپۋتاتىمىز الدا كەلە جاتقان داعدارىستىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە الاڭداپ، پارلامەنتتى تاراتۋدى تالاپ ەتىپ وتىر.  ول تۋرالى پرەمەر-مينيستر دە ويىن اشىق ايتىپ جاتىر. ال، تارازدا قاراجات داعدارىستىڭ الدىن الىپ، ەلدى قامسىزداندىرۋعا ەمەس، مەشىتتى ساندەۋگە، بۇرىننان جوندەۋى بار ورتالىق كوشەلەردى قايتا اسفالتتاۋعا، ورتالىق الاڭنىڭ ويرانىن شىعارۋعا، سول جەردەگى اكىمشىلىك عيماراتتاردى سىلاپ-سيپاۋعا جۇمسالۋدا. ياعني، قاراجات قايتارىمى جوق، قۇردىمعا كەتۋدە. وتكەندە «پرەزيدەنت كەلەدى» دەگەن اڭگىمە شىقتى. سوندا ساياساتقا جاقىن جۇرت وزدەرىنە وزدەرى «پرەزيدەنتكە كورسەتەتىن نە بار؟» دەپ سۇراق قويىپ، جاۋابىن تاپپاي دال بولدى. ويتكەنى، بوزىمباەۆ جامبىل وبلىسىنا اكىم بولىپ كەلگەلى قالادا قاڭقاسىن كوتەرگەن بىردە-ءبىر جاڭا عيمارات، كاسىپورىن، تسەح جوق ەكەن.

بالكىم، ستالين ديكتاتور شىعار، بىراق ول ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جەڭىمپاز اتانعان ساياساتكەر. سول ساياساتكەر «كادر ءبارىن شەشەدى»-دەگەن ەكەن. ەگەر شىڭعىسحان دا وزىنە قارسى وق اتقان جەبە مەن مۇقىلايدى قاسىنا نوكەر ەتپەسە، الەمدى باس يدىرە الماس ەدى. ولار دا كادرلار. ءتىپتى، ءامىر تەمىردىڭ ءوزى ءبىر قالانى جاۋلاپ الاردا سول قالاعا جانسىزدارىن جىبەرىپ، سونداعى عالىمداردىڭ، شەبەرلەردىڭ، اقسۇيەك وتباسىلاردىڭ داربازاسىنا بەلگى سالدىرادى ەكەن. سول بەلگىسى بار ۇيگە بىردە-ءبىر جاۋىنگەردىڭ كىرۋگە، توناۋعا حاقىسى بولماعان. ولاي ەتكەن جاۋىنگەر ءولىم جازاسىنا كەسىلگەن. نەگە؟ سەبەبى، ولار قوعامنىڭ تىرەكتەرى. توبىردان توبىر تۋا بەرەدى. ال عالىم مەن شەبەر مىڭنىڭ بىرىنەن عانا شىعادى. اقسۇيەك - ەلدىڭ تىرەگى. بۇل دا كادر ساياساتى.

ساياساتتان تىسقارى جاڭا اكىم كەرىسىنشە كەتتى. ول كەلدى دە وسى ءۇش توپتى قىرىنا الدى. ولاردى قۇرتىپ، ورنىنا «ءوز ادامدارىن» وتىرعىزدى. ول ءاربىر تەندەر ۇتۋشىدان «10 پايىز جينالادى ەكەن» دەگەن پاراقورلىقتى زاڭداستىرۋعا ۇمتىلدى. سول 10 پايىز ارقىلى بىرنەشە اۋلا جانە سپورت الاڭدارىن سالدىردى. بىلتىر ورتالىق مەشىت جانىنان مەدرەسە تۇرعىزسا، بيىل وسى مەشىتكە كۇردەلى جوندەۋ جاساتتى. سىرتتاي قاراعاندا «كەرەمەت» سياقتى. ال، تۇسىنگەن ادام ءۇشىن ەكى قاتەلىك بار. ءبىرىنشىسى، وسىلاردى اتقارعان تەندەر ۇتۋشىلاردىڭ تەندەرلىك جۇمىسى 10 پايىزعا ساپاسىز اتقارىلادى. ەكىنشىسى، بۇل كىم ءۇشىن جاسالىپ جاتىر؟ ءبىزدىڭ ەلدە ءدىن مەملەكەتتەن بولەك ەمەس پە؟ بولماسا، وسى مەشىتتى ارنايى قور قۇرىپ، حالىقتان كەۋسەن جيناپ سالدىرعان «بۇرىنعى اكىمدەردىڭ» وسىلاي ەتۋگە ميلارى جەتپەدى مە؟

تاراز - ەرتەدەن ءدىن ميسسيونەرلەرى، اسىرەسە ەكسترەميستىك اعىمدار ءۇشىن اسا ماڭىزدى، ستراتەگيالىق قالا. جامبىل وبلىسىنا قىرعىزستان، وزبەكستان ارقىلى كىرىپ-شىعۋ دا، ءىز جاسىرۋ ءۇشىن تاۋ مەن تاستىڭ، ورمان مەن سايدىڭ اراسىندا  بوي تاسالاۋ دا وڭاي. حالقى دا سانالۋان ۇلتتان قۇرالعان.

بۇل ەرەكشەلىك بوزىمباەۆقا دەيىن كۇن تارتىبىنەن  تۇسكەن ەمەس-ءتى. بىراق سوڭعى جىلدارداعى مەشىتتەرگە دەگەن ەرەكشە «قامقورلىق» پەن بارشا نازاردىڭ «مەكتەپ وقۋشىلارى تارتىبىنە» اۋدارىلۋى - اتالعان ماسەلەنى كولەڭكەلەي بەردى. ونىڭ ۇستىنە نە وبلىستا، نە اۋداندار مەن قالالاردا، اكىمدىكتەر اينالاسىندا دىننەن حابارى بار ادام دا قالمادى. سونىڭ سالدارىنان ءدىني ەكسترەميزممەن كۇرەسۋ ءۇشىن ساۋاتتى ءدىنتانۋشىلار مەن ساياساتكەرلەر، ابىرويلى اقساقالدار مەن عالىمدار شەتتە قالىپ، قالا اكىمىنىڭ تاپسىرماسىمەن ونجىلدىق ءبىلىمى عانا بار يمامدار ەڭبەك ۇجىمدارى مەن وقۋ ورىندارىنا جىبەرىلىپ، ماسقارا بولدى. جۇرت «بۇل نە، قاسقىرعا قوي باققىزۋ ما؟»-دەپ ءدۇر ەتتى. ويتكەننى، ولار بارعان جەرىندە حيدجاپ پەن نامازدى، ءسۇننات پەن پارىزدى، زەكەت پەن ورازانى، ناماز بەن ارابيانى ناسيحاتتاپ كەتتى. ارتى شۋ بولىپ، تىنشىعان سوڭ دا قاتەلىك قالپىنا كەلتىرىلمەي قالدى.  ونىڭ ورنىنا ساياسات بولىمدەرى سەنبىلىكتەر وتكىزۋ مەن كوممۋنالدىق مەكەمەلەردىڭ قارىزىن جيناۋدى كاسىپ قىلىپ وتىر.

مەشىتتەر مەن جاماعاتتار ىشىندەگى جاعداي نازاردان ءتىپتى دە تىس قالا بەردى. تالتۇستە تارازدى «تاڭ-تاماشا» ەتكەن وقيعادان سوڭ، قالا اكىمدىگىندە ءدىن جونىندەگى باس ماماننىڭ ءتىپتى تۇرمىسقا دا شىقپاعان قىز بالا ەكەنىن ەستىپ جاعامىزدى ۇستادىق.

ال، وبلىستاعى ءدىن جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ باسشىسى بۇرىنعى كومسومول كوسەمى، ودان كەيىنگى بوزىمباەۆقا دەيىن وبلىس اكىمىنىڭ اپپاراتىن باسقارعان ايداپكەلوۆ دەگەن كىسى ەكەن.

جامبىلدا قازىر ەشكىم ەشنارسەگە تاڭ قالمايتىن بولعان. سكريپكاشى وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىن، ەكونوميست دەنساۋلىق باسقارماسىن باسقارا بەرەدى. ءبىز وعان دا تاڭ قالمادىق. ايداپكەلوۆ مىرزا تالاي اۋداندار مەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردى باسقارعان ادام. بىراق ءدىن سالاسىن ەمەس. مىنە، تارازدان شىققان توپالاڭعا «سالقىنىن» تيگىزگەن كوپ سەبەپتىڭ ءبىرى - وسى...

تارازداعى وقيعادان سوڭ، بۇرىن ىشكى ساياسات مەكەمەسىندە قىزمەت ىستەگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرىن ىزدەپ بارىپ سويلەسپەك بولدىق. بىراق ءسوزىمىز جاراسپادى. ونىڭ بار ايتقانى: «مىنا ومىردە ءبىر رەت قان توگۋ قيىن. قان توگىلگەن سوڭ ونى توقتاتۋ ودان ون ەسە قيىن»، -دەگەن ءسوز بولدى.

مۇنداي وقيعالاردان سوڭ ارلى ازاماتتار قىزمەتتەرىن تارك ەتۋگە ءتيىس. بىراق بوزىمباەۆ ەمەس. مۇمكىن ول وقيعا قالادا بولعان سوڭ بار بالەنى قالا اكىمىنە، بولماسا، ءوزىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى ورىنباسارىنا جابار. مۇمكىن، ايقاي سالىپ، ۇساق-تۇيەكتىڭ بىرەۋىن جۇمىستان ايىرار. ءسوز جوق، ءوز باسىن امان الىپ شىعۋ ءۇشىن ءبىر امالىن ىزدەيدى. بىراق ودان نە وزگەرمەك؟ بالىق باسىنان ءشىريدى. باسى ءوزى. قولىمەن جاساعاندى موينىمەن كوتەرە الار ما ەكەن ول؟!

ءبىز ءسوز اراسىندا ايتىپ كەتتىك. تاراز - شىن مانىندە  اسىرەدىنشىلدەر ءۇشىن اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق قالا.  مۇندا ولارعا قاجەتتى جاعدايدىڭ ءبارى دە بار: شەكارا، تاۋ-تاس، ورمان-ساي. تۇرعىنداردىڭ ىشىندەگى دياسپورا وكىلدەرى دە سان قيلى. ونىڭ ۇستىنە تاراز - قازاقستانداعى ەڭ كەدەي، دوتاتسيادا وتىرعان وبلىستىڭ ورتالىعى. كوررۋپتسيا مەن پاراقورلىعى ءوز الدىنا ءبىر ءسوز. بۇل جاعدايدا تەك قانا ۇگىت پەن ناسيحاتتان دا، جاپپاي جازالاۋ مەن باسىپ-جانشۋدان دا پايدا بولا قويماسى انىق. قالعانىن ەلباسى بىلەر.

«اباي-اقپارات»