وتكەن عاسىردىڭ اياعىندا «90-جىلدار» دەگەن تۇراقتى تىركەس پايدا بولدى. ول يديوماعا سوۆەت وداعىنىڭ بولمىسىنان جاڭاشا، جابايى كاپيتاليستىك ورتاعا كوشكەن قوعامنىڭ شىندىعى سىيىپ كەتكەن ەدى. ونى «بانديتتىك» دەپ تە اتادى. ءالى دە اتاپ ءجۇر.

بۇگىندە ول كەزەڭدى بىلمەيتىن (بىلگىسى كەلمەيتىن!) تۇتاس ءبىر ۇرپاق پايدا بولدى.

وكىنىشكە وراي، ول قيلى كەزەڭنىڭ كەيبىر قۇبىجىق، ءتىپتى جەككورىنىشتى سيپاتتارى جاڭا قازاقستان بولام دەپ ۇمتىلعان قوعام مەن بيلىكتىڭ ونە بوينىنان تابىلىپ جاتقان سياقتى.

بىرىنشىدەن، يدەولوگيادا ءالى بولسا دا، ناقتىلىق جوق. سول باياعى سولتۇستىك كورشىگە جالتاقتاۋ. سوۆەت داۋىرىنەن قول ۇزگەن ەكىۇداي كەزەڭدە دە ءدال سولاي بولعان: ليبەراليزم مەن سولشىلدىق، ۇلتشىلدىق پەن پرولەتارلىق ينتەرناتسيوناليزم قاتار جۇرگەن، بيلىك قاي جاققا شىعارىن بىلمەي، اڭتارىلىپ قالعان، سودان قوعامدىق سانادا قويىرتپاق پايدا بولعان. ول رەفلەكستەن ءالى دە قۇتىلا الماي كەلەمىز. ونىڭ ءوزى ۇلت رەتىندە قالىپتاسىپ، الەمدىك دەڭگەيدە يدەيالىق تۇرعىدان باسەكەلەس بولۋىمىزعا ءوز زيانىن تيگىزىپ جاتىر. نەسىن جاسرايىق، 30 جىل بويىنا بۇعىپ كەلدىك. ءالى دە سول بۇققان قالىپتامىز.

ەكىنشىدەن، سول كەزدە بۇرىنعى حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ سۇبەلى سالالارىن كۇدىكتى دە كۇماندى تۇلعالار يەلەنىپ العان ەدى. بۇگىندە نازارباەۆتىڭ تۋىستارى (قۇدا-جەكجاتتارى، رۋلاستارى، سىنىپتاستارى) بايلىق پەن بيلىكتەن كەتىپ جاتىر.

ەندى ولاردىڭ ورنىن قاي باقىتتى ادامدار باسادى؟ مۇنايىمىز بەن گازىمىزعا كىم يە بولادى؟ ءبىر كلاننان قۇتىلىپ، ەكىنشى كلانعا تاۋەلدى بوپ قالمايمىز با؟ جاڭادان باسشىلىققا كەلىپ جاتقان تۇلعالاردى قوعام نەگە تالقىلامايدى: ولاردىڭ ادامي، كاسىبي دەڭگەيى قانداي؟ حالىققا تيەسىلى سالالاردى قالاي جاڭعىرتادى دەگەندەي.

وكىنىشكە وراي، كەشە عانا كونستيتۋتسيادا «حالىقتىكى» دەگەن ول الاپات بايلىققا مەنەدجەر بولىپ جاتقاندارعا قوعام، پارلامەنت، تاۋەلسىز باق تاراپىنان ەشقانداي دا باقىلاۋ مەحانيزمى قاراستىرىلماعان.

مەنىڭشە، وسى ماسەلەنى شۇعىل تۇردە شەشۋ كەرەك!

ايتپەسە، ەكىنشى راحاتتار، داريعالار، تيمۋرلار پايدا بولادى دا، ءبىز، وپپوزيتسيا، سولارمەن تاعى كۇرەسۋگە ءماجبۇر بولامىز.

ۇشىنشىدەن، سول «توقسانىنشى» جىلداردىڭ سيندرومى تۇتاس ءبىر ۇرپاقتىڭ قالىپتاسۋىنا تىكەلەي اسەر ەتسە، قازىرگى كەزەڭدەگى جاعدايات كەلەسى ءبىر تولقىننىڭ ساناسىنا ىقپال ەتپەي مە؟ ولار كىمدەر بوپ وسەدى؟ تاعىدا جوعارى جاققا جالتاقتايمەن كۇن كورە مە؟ ول دەگەنىڭىز ۇلتتىق تراگەديا بولادى عوي!

راس، پرەزيدەنت توقاەۆ حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىن ءبىرشاما جاڭالىقتار جاساپ جاتىر.

بىراق ساياسي وپپوزيتسيا ءالى دە بولسا... جەرتولەدە نە تۇرمەدە، ولار لەگيتيمدى مارتەبە الا الماي كەلەدى. پرەزيدەنتكە سىن ايتقان ۇيىمدار مەن تۇلعالارعا مەملەكەتتىك باق-تا ورىن جوق، ولار بيلىكتىڭ باستامالارىنا قاتىستىرىلمايدى. ولاردىڭ وكىلدەرى ساياسي پروتسەستەرگە ات سالىسا الماۋدا. ءسويتىپ، نارازىلىق كوڭىل-كۇي مەن قارسىلىق تاعى دا دەسترۋكتيۆتي دەگەن اتاق الىپ، قۇقىقتىق الاڭنان تىس قالۋدا.

ونىڭ ەسەسىنە، تاعى دا قولدان جاسالعان پارتيالار دۇنيەگە كەلىپ جاتىر. 90-جىلدارعى ساياسي جوبالار قايتالانۋدا. ەرتەڭ ولار ساياسي پروتسەستىڭ بەلسەندى اكتورلارى بولادى.

مەنىڭشە، رەفەرەندۋمدا اسا ماڭىزدى ساياسي ماندات العان پرەزيدەنت توقاەۆ ەلشىل، مەملەكەتشىل، ۇلتشىل دەموكراتيالىق كۇشتەرگە داڭعىل جول اشقانى دۇرىس.

ناق سول قوزعالىستار مەن ۇيىمدار ەلدى وزگەرتەمىن، جاڭا قازاقستان قۇرامىن دەگەن ونىڭ ەڭ سەنىمدى سەرىكتەستەرى بولا الادى.

ايتپەسە تاعى دا «توقسانىنشى» جىلداردىڭ كەبىن كيەمىز بە، اعايىن؟

ءامىرجان قوسان

Abai.kz