ورىس وتارشىلارىنىڭ كەسىرىنەن دۇنيەگە تارىداي شاشىراپ كەتكەن قازاق جۇرتى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا وسىدان 30 جىل بۇرىن اتاجۇرتتا باس قوسىپ، دۇنيەجۇزىلىك العاشقى قازاق قۇرىلتايى ءوتتى. ارتىنان ول رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى قوعامدىق ۇيىمعا اينالدى. ناتيجەسىندە قارا شاڭىراققا ميلليونعا جۋىق قانداس ورالدى. بۇل فاكت تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاقتاستارىنىڭ مىقتى ارگۋمەنتىنە اينالدى.

دەسە دە نازارباەۆ كەزىندە شەتەلدەردەگى قانداستارعا قاتىستى كوشى-قون ساياساتىنىڭ ءار جىلدارى ءار قالاي قۇبىلعانىن اتاپ وتكەنىمىز ءجون. كەزەكتى ءبىر قۇرىلتايدا ءومىرحان التىن اعامىز قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسىن كوتەرگەندە، تۇڭعىش پرەزيدەنت الەمدى الاڭداتقان ماسەلەنى بىلمەيتىنىن ايتىپ اقتالسا، ورىنباسارى زاۋىتبەك تۇرىسبەك مىرزا دا ونىڭ ءسوزىن قايتالادى.

ايتىپ-ايتپاي دۇنيەجۇزىلىك قازاق قاۋىمداستىعى وتىز جىلدا ساياسي سالماعى بار ۇيىمعا اينالا العان جوق، مادەني بىرلەستىك دەڭگەيىندە قالدى. وعان كوز جەتكىزۋ ءۇشىن قازاقستان حالىقتار اسسامبلەياسىمەن سالىستىرساق جەتىپ جاتىر. نازارباەۆتىڭ تالاي پرەزيدەنتتىك دودالاردا شاپپاي بايگە الۋىنا مۇرىندىق بولعان اتالمىش ۇيىمنىڭ پارلامەنتتە: سەنات پەن ماجىلىستە وزدەرىنە ءتيىستى كۆوتاسى، وكىلدەرى بار.

قىتايدان كەلگەن بەلسەندى، كوزى اشىق ازاماتتار كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇكىمەتتىڭ كوشى-قون ماسەلەسىنە ۇسىنىس بەرۋمەن عانا شەكتەلىپ، سىرتتا قالىپ ءجۇر.

جاقىندا كەزەكتى رەت پرەزيدەنت سايلاۋى وتكەنى بەلگىلى. سايلاۋعا بايلانىستى ءوز ويىن بىلدىرگەن قالامى قۋاتتى قاينار ولجاي اعامىز بىلاي دەپ جازعان ەدى: «كونستيتۋتسيادا «تۋعاندا قازاقستان ازاماتى»، تۇسىنىكتى تىلمەن ايتقاندا قازاقستاندا تۋعاندار پرەزيدەنت بولاتىنى جازىلعان.

بىزگە ارا-تۇرا تەلەفون سوعىپ، توقاەۆپەن قول الىسىپ تۇرعان فوتوسىن قويعان ۆاتساپتان حابار جولدايتىن اۋىت مۇحيبەك زامانداستىڭ پرەزيدەنت بولا الماسىنا بۇرىننان وكىنەتىنبىز. وزىنەن دە بار، توقاەۆتىڭ قولىن الىپ تۇرعاندا «مىنا كىلتيپاندى رەتتەي سالىڭىز» دەي سالماعان.

نەمەسە مونعوليادان ءتىلى شىقپاعان ءسابي كەزىندە كەلىپ، مەكتەپتى قاراعاندىدا وقىعان، استانادا ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن، سوناۋ ريمگە بارىپ ءبىلىمىن جەتىلگەن ەرجانار اشەيحان باۋىرىمىز دا اتا-اناسى اڭساپ جەتكەن قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى بولا المايدى.

نەمەسە جۋرناليست ءىنىمىز ءنۇردىلدا وراز اقش-تا وقىپ جۇرگەندە سول جاقتا ءسابيى دۇنيەگە كەلگەن. ول بالا وسىندا اتا-اجەلەرىنىڭ قولىندا وسەتىن بولسا دا، بولاشاقتا قازاقستان پرەزيدەنتى اتانا المايدى.

ءارى قاراي كانديداتتىڭ تاباعىنا ىلىگە الماعانداردىڭ ەكىنشى توبى پايدا بولدى. ولار 5 جىل مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەمەگەن ەكەن. ءبىر عاجابى: بۇل تالاپ كونستيتۋتسيادا كورسەتىلمەگەن، تەك «سايلاۋ تۋرالى» زاڭدا بەلگىلەنگەن بولىپ شىقتى.

قۇداي-اۋ، بۇلار پرەزيدەنتتىك مانساپتى 1941 جىلى موسكۆانى فاشيستەردەن قورعاعاننان بەتەر قورعاپتى. يۆان پانفيلوۆ، باۋىرجان مومىشۇلى سوعىسقان زاماندا جاۋدى وتكىزبەۋ ءۇشىن ءبىرىنشى شەپتەن كەيىن ەكىنشى شەپ جاساپ قوياتىن. تۋرا سونىڭ كەرى».

نازارباەۆ كەزىندە «ورالماننان دا دەپۋتات شىعۋى كەرەك» دەگەن اڭگىمە ايتىلىپ، توقاەۆ كەزىندە شەتتەن كەلگەن قانداستارعا جول اشىلعان. 2021 جىلعى پارلامەنت سايلاۋى قارساڭىندا باحارگۇل تولەگەنقىزى «اۋىر پارتياسىنىڭ»، راقىم ايىپ «جسدپ-نىڭ»، دۇكەن ماسىمقان، تۇرسىنحان زاكون، اۋىت مۇقيبەك «نۇر وتاننىڭ» پارتيا ىشىلىك ىرىكتەۋ كەزەڭىندە باق سىناعان. ولاردان تىس وزگەشە وي قوسىپ، ساياسي، قوعامدىق ومىرگە بەلسەنە ارالاسىپ جۇرگەن العاشقى كوشى-قون زاڭىنىڭ جىزىلۋىنا ات سالىسقان الماس احمەتبەك، قازاق-قىتاي ماسەلەلەرىن زەرتتەۋمەن تەرەڭ اينالىسىپ جۇرگەن ءومارالى ادىلبەك، ءنابيجان مۇقامەتحان اعالارىمىز دا بار.

ءوتىپ بارا جاتقان جىل قازاق ەلى ءۇشىن ساياسي وزگەرىستەرگە تولى جىل بولدى. ۇكىمەتتىڭ كوشى-قون ساياساتى تاعى دا وزگەردى. بيلىكتە قانداستار ماسەلەسىن ساياسي دەڭگەيدە باعامداي الاتىن كادرلار بارشىلىق دەپ ايتا المايمىز. قوشى-قون ماسەلەسى – جالاڭ شەتەلدەگى قازاقتار تاعدىرىنا قاتىستى تۇيتكىل ەمەس. قازىرگى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايداعى تاۋەلسىزدىگىمىزگە، ەلدىگىمىزگە، مەملەكەتىمىزدىڭ كەلەشەگىنە بايلانىستى تاعدىر شەشتى سالماعى بار ماسەلە. بۇدان وتىز جىل بۇرىن ماسكەۋگە بەت العان ورىس كوشى جەرىمىزگە قايتا ات باسىن بۇرىپ وتىر. ەكونوميكامىزدى كوتەرۋ ۇشىندە ەڭبەك كۇش كەرەك. ورىس پەن قىتايدى ايتپاعاندا وزبەك ءوز اعالارىمىز 35 ميلليوننان اسىپ، جىلىنا ميلليون ادامدىق ءوسىم كورسەتىپ وتىر.

قورىتا ايتساق، كوشى-قون ماسەلەسىن، قانداستار ماسەلەسىن ساياسي دەڭگەيدە شەشەتىن ۋاقىت جەتتى. الداعى پارلامەنت سايلاۋىندا جوعارىدا اتى اتالعان اعالارىمىزعا مۇمكىندىك بەرىلىپ، اتىن «حالىق» دەپ وزگەرتكەنىمەن زاتى وزگەرمەگەن كوممۋنيستىك پارتيا وكىلدەرىنىڭ ورىنىن باسۋى كەرەك دەپ سانايمىز. سوندا قازاقستاننىڭ ساياسي بەينەسىنىڭ جاڭارعانىنا كوز جەتكىزەر ەدىك.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz