قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى...
باسى: نەمىس جازۋشىسى: «قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى - قوقىس...»
جالعاسى: «قىتاي جازۋشىلارى شەتىنەن اراقكەش، جالقاۋ...»
جالعاسى: «قىتايلىق جازۋشىلار كوپ جازعان سايىن ناشار جازادى»
جالعاسى: قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى قاي دەڭگەيدە؟
جالعاسى: قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى...
26
دجين يوڭ
دجين مىرزانىڭ شىعارمالارىن جارنامالاۋدىڭ قاجەتى جوق شىعار. «يۋە نۋ قىلىش» اتتى اڭگىمەسى كەرەمەت، ونىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتىر. تسزين يوڭ شىعارمالارىنىڭ ەكى نۇسقاسى بار، ءبىرى ەڭ كوپ تاراعان «ۇشتىك بىرلەستىك»، ەكىنشىسى دجين يوڭنىڭ كەيىنگى جىلداردا قايتا وڭدەلگەن «جاڭا عاسىر نۇسقاسى». سوڭعىسى وقىرماندار تاراپىنان الدەنەشە رەت سىنعا ۇشىرادى. ءبىرىنشىسى حالىقتىڭ جۇرەگىنە تىم تەرەڭ سىڭگەندىكتەن بولار. دەگەنمەن، مەن سىزگە «جاڭا عاسىر» كىتابىن وزىڭىزگە وقىپ شىعۋدى ۇسىنامىن، الدىن الا بولجامدى پىكىرلەردى تاستاپ، بۇل تۋرالى مۇقيات ويلاناسىز. شىنىندا بۇندا كوپتەگەن سيۋجەتتەر بۇرىنعىدان الدەقايدا اقىلعا قونىمدى.
دجين يوڭنىڭ روماندارى ساياساتقا قاتىستى. مىسالى، «قىلىش شەبەرى» 1967-1969 جىلداردى ارالىعىندا جازىلعان. «بۇعى مەن ديڭ ءتسزيدىڭ» رومانى وندا تسيڭ پاتشالىعىنىڭ باسى مەن ميڭ اۋلەتىنىڭ تاريحىن ادەبي تىلمەن جازىلعان.
27
دۋ ليان
اسكەري تاقىرىپتا جازاتىن جازۋشى، سونىمەن قاتار ونىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى كينوعا اينالعان. «جارقىن قىلىش» تەلەحيكاياسى شىنىندا دا كلاسسيكالىق، تولىق رومانى ودان دا ادەمى، ءبىر تۇندە وقىپ شىققانىم ءالى ەسىمدە. ايتا كەتەيىك، تەلەحيكايا تەك روماننىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنان تۇسىرىلگەن، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاننان كەيىن دە، لي يۋنلۋننىڭ اۋىر تاعدىرلاردى جازعان سيۋجەتتەرى دە كوپ.
28
مايدجا
ماي تسزيانىڭ شىعارمالارى وتە ادەمى. «جاسىرىن سيۋجەت» رومانى ماو دۋن ادەبيەت سىيلىعىن الدى. ماعان ونىڭ «سىردى اشۋ» رومانى قاتتى ۇنايدى. مەن ونى ءبىر وتىرعاننان وقىپ شىقتىم. رومان شەتەلدە وتە جاقسى باعالاندى. ارينە، وعان دا ءتۇرلى پىكىر ايتانىدار تابىلادى. مەنىڭ كوزقاراسىم بويىنشا، رومان ادەمى بولسا، ونى جامانداۋدىڭ نە كەرەگى بار؟
29
تيە نيڭ
تيە نيڭ قىتاي جازۋشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى بولىپ قايتا سايلاندى. الدىڭعى ەكى توراعا كىم بولعانىن بىلگىڭىز كەلسە، ولار ماو دۋن مەن با تسزين بولدى. الداعى ۋاقىتتا جازۋشىلار قاۋىمداستىعى ءسوز بولعاندا وسى ءۇش ەسىم بىرگە اتالماق. تي نيڭگە مىقتى بولىپ تۇر. ول جازۋشىلار وداعى مەن بىرگە قىتاي ادەبيەت جانە ونەر ۇيىرمەسى فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن دە اتقارادى.
تيە ءنيڭنىڭ شىعارمالارى قىزىقتى دەگەن ساناتقا جاتادى جانە تيە ءنيڭدى ادەبيەتتەگى ءبىر تەندەنسياعا جاتىدى دەپ ايتۋعا بومايدى، ول بارلىق اعىمدا جازا بەرەدى. تيە نيڭ شىعارمالارىنداعى تاقىرىپتاردى دا بىرنەشە سوزبەن قورىتۋ قيىن، اركىم ءار ءتۇرلى ماعىنادا وقي الادى. «راۋشاندار قاقپاسىىندا» باس كەيىپكەر سي تسيۆەننىڭ قاراپايىم جانە قايتالانباس ءومىرىن باياندايدى. تيە نيڭ روماندارىنىڭ شەدەۆرىدە سول. «شومىلعان قىز» جانە «اقىماق گۇل» - ونىڭ باستى شىعارمالارى. جاڭا ستيلدەگى «و، سيانسيۋە» - تيە ءنيڭنىڭ ۇزدىك تۋىندىسى. سونداي-اق وسى «زايىرى قانشالىقتى الىس» رومانىن وقىپ كورىڭىز.
30
چي تسزيتسزياڭ
چي تسزيتسزياڭنىڭ شىعارمالارى وتە نازىك. حەيلۋڭتسزياڭنىڭ تۋماسى بولعاندىقتان ونىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى سولتۇستىك-شىعىس جانە جەرگىلىكتى از ۇلتتار تۋرالى ايتىلعان. «ەرگۇن وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋى» رومانى ماو دۋن ادەبيەت سىيلىعىن جەڭىپ العان، چي تسزىتسزياڭنىڭ شىعارماسى، وتە جاقسى وقىلادى. اڭگىمە سولتۇستىك-شىعىس شەكارالىق ايماقتاعى از ۇلتاردىڭ عاسىرلىق تاريحىن قارت ادامنىڭ ۇنىمەن باياندايدى. شەن كونگۆەن قالا تۇرعىندارىنا ۇنەمى مەنسىنبەي قارايدى، ويتكەنى ول قالا تۇرعىندارىنا جەرگىلىكتى قان مەن ومىرلىك كۇش جەتىسپەيدى دەپ قارايدى. ءبىز چي تسزيتسزياڭنىڭ روماندارىنان زامانداستارىمىزعا جەتىسپەيتىن نارسەنى بايقايمىز.
چي تسزيتسزياڭنىڭ روماندارى سوڭعى جىلدارى وتە تانىمال بولدى. ەگەر ونىڭ شىعارمالارىن ەگجەي-تەگجەيلى وقىساڭىز، ونىڭ شىعارماسىنىڭ ايتارى جوق، تەرەڭ ماعىنالى ەمەس ەكەنىن بايقايسىز، بىراق بۇل ادامداردىڭ ەلدەر وقۋعا قۇمار. ونىڭ ءوز سەبەبى بولۋى مۇمكىن. ونىڭ روماندارى ادامعا جىلى، ەكىنشى جاعىنان، ول زامانداستاردىڭ رۋحىنا جەتىسپەيتىن نارسەلەردى جازادى. ءۇش تومدىق «قۋىرشاق مانچجوۋ-گو» رومانى بەيمالىم تاريح كەزەڭى تۋرالى سىر شەرتەدى.
31
چجاڭ تسزە
ماو دۋن اتىنداعى ادەبيەت سىيلىعىن ەكى رەت جەڭىپ العان قىتايداعى جالعىز جازۋشى، اتاپ ايتقاندا «اۋىر قانات» جانە «ءسوز جوق» دەگەن ەكى رومانىنا تامسانۋعا تۋرا كەلەدى. ءسىز ونىڭ فوتوسۋرەتىنە قايتادان ءبىر قاراڭىز ول وتە تەمپەرامەنتتى ايەل ەكەنىن بايقايسىز.
ءسوز سوڭىندا قىتاي ادەبيەتىنىڭ كەزەڭگە بولىنۋىنە قىسقاشا توقتالا كەتەيىن. اكادەميالىق ورتا 1917-1949 جىلدار ارالىعى، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعانعا دەيىنگى كەزەڭدى قازىرگى قىتاي ادەبيەتى دەپ ەسەپتەيدى. 1949 جىلدان بۇگىنگە دەيىن وسى زامان ادەبيەتى دەپ بولەدى. نەگىزى 1976 جىلدان كەيىن جاڭا ءداۋىر ادەبيەتى باستالسا، 2000 جىلدان كەيىن جاڭا عاسىر ادەبيەتى باستالدى. بۇل ماقالادا ۇسىنىلعان اۆتورلار نەگىزىنەن 1980 جىلداردان كەيىنگى جازۋشىلار. (دجين يوڭنان باسقاسى).
ەسكەرتە كەتەر جايىت سانچي وسى داۋىرگە جاتاتىن ۋاڭ مەڭ مەن زاڭزۋدىڭ ماۋ دۋن ادەبيەت سىيلىعىن العان جازۋشىسى الايدى تاعى باسقادا ءبىراز جازۋشىنى اۋىزعا الماپتى، بۇل ءتىزىمدى ەلۋگە، ءتىپتى جۇزگە اپارۋعا ابدەن بولادى.
ەسكەرتۋ: ماقالا چجيحۋ سۇراق-جاۋابىندا سانچيدىڭ «قىتايداعى ءسىز بىلمەيتىن كەيبىر زاماناۋي جاقسى جازۋشىلار قايسى؟» جازباسى نەگىزىندە جازىلدى.
نۇرحالىق ابدىراقىن
Abai.kz
