بىزدەگى پارتيالاردىڭ ءبىر قىزىق قاسيەتى بار-اۋ: قۇددى ءبىر لەگونىڭ ويىنشىقتارى سياقتى ءاپ-ساتتە ءبىر-بىرىنە قوسىلا سالادى! اسىرەسە، بيلەۋشى پارتيانىڭ قوينىنا كىرىپ كەتۋ ۇلگىلى دە ۇزىلمەيتىن ءۇردىس بوپ قالىپتاسقان. بۇنداي بىرىگۋلەر بۇرىن دا بولعان، بۇگىن دە بولىپ جاتىر.

مىنە، ادالدىقتىڭ دا عۇمىرى ۇزاققا سوزىلماي، كەشەگى «بىرلىك»، بۇگىنگى «ادال» كەشەگى «نۇر وتان»، بۇگىنگى «اماناتتىڭ» قۇرامىنا كىرىپ، كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى.

ءبىر قىزىعى – پارتيالاردىڭ باعدارلاماسى مەن جارعىلارىنداعى ايىرماشالىقتى قاراپ، تالداپ، ءبىر-بىرىنە سايكەس نە سايكەس ەمەس تۇستارىن رەتتەپ، ءبىر رەتكە كەلتىرىپ جاتقان ەشكىم جوق. بۇل دەگەنىڭىز – ەكى پارتيانىڭ يدەولوگيالىق تۇرعىدان ەش وزگەشەلىگى بولعان جوق دەگەن ءسوز.

مۇنىڭ ءوزى قازاقستانداعى پارتيالىق جۇيەنىڭ ەڭ ۇلكەن كەمشىلىگىن الدىمىزعا جايىپ سالدى: بىزدە ساياسي ۇيىمدار وركەنيەتتى ەلدەردەگى سەكىلدى بەلگىلى ءبىر يدەولوگياعا، وزىنە عانا ءتان باعدارلاماعا ساي قۇرىلمايدى. بىزدەگى پارتيالاردىڭ ءتۇپ نەگىزى – جەكە تۇلعانىڭ ورىندى ءھام ورىنسىز ساياسي امبيتسياسىندا! نە بيلىكتى قولداعان نە بيلىككە قارسى شىققان ادامداردىڭ ساياسي جوباسى. بيلىك پارتياسىنىڭ ءوزى دە وسى كۇنگە دەيىن ءبىر ادام – پرەزيدەنتتىڭ پارتياسى بوپ كەلدى ەمەس پە؟

سودان بارىپ، ولاردىڭ تاعدىرىن انىقتايتىن دا پارتيانىڭ كاتارداعى مۇشەلەرى ەمەس، جالعىز عانا توراعا بوپ شىعادى. مۇنىڭ ءوزى كەز كەلگەن دەموكراتيالىق ۇيىمنىڭ بولمىسىنا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن قىپ-قىزىل اۆتوريتاريزم ەمەس پە؟!

ارينە، جەكە ادامنىڭ، ليدەردىڭ، تۇلعانىڭ تاريحتاعى، سونىڭ ىشىندە، ساياساتتاعى ءرولىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى.

بىراق، ول ادام وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى سەبەپتەرگە بايلانىستى وزگەرۋى مۇمكىن عوي: نە ساياسي باعىتى قۇبىلىپ شىعا كەلەدى، نە شارشايدى، نە سىرقاتتانىپ قالادى، نە (قۇداي بەتىن اۋلاق ەتسىن) و دۇنيەگە اتتانىپ كەتەدى، نەمەسە بيلىكپەن اۋىز جالاسىپ قالادى نە ونىڭ قوقان-لوققىسىنا شىدامايدى دەگەندەي. جۇمىر باس پەندە بولعان سوڭ، ءبارى ىقتيمال.

ءسويتىپ، تۇتاس ءبىر ۇيىم ءبىر عانا پەندەنىڭ كونيۋنكتۋرالىق تاڭداۋىنىڭ قۇربانى بوپ قالادى.

سول كەزدە پارتيا قۇرامىنداعى ءاربىر مۇشەنىڭ پىكىرىن كىم سۇرايدى ەكەن؟!

سوندىقتان دا بىزگە پارتيا قۇرۋدا جاڭاشا كوزقاراس قالىپتاستىرۋ قاجەت: ياعني، پارتيا ناقتى يدەيالىق تۇعىرنامانى باسشىلىققا الىپ قۇرىلۋى شارت. ول پاليترا مەيلىنشە كەڭ: وڭشىل، سولشىل، تسەنتريست، ليبەرالدار، سوتسيال-دەموكراتتار، ۇلتشىل-دەموكراتتار، «جاسىلدار» جانە تاعى باسقالارى.

وكىنىشكە وراي، 30 جىلدىڭ ىشىندە ءبىز وسىنداي ساياسي دامۋ، جەتىلۋ دەڭگەيىنە جەتە المادىق تا، زامان تالاپتارىنا ساي پارتيالىق جۇيە قالىپتاسپادى، ولار يدەيالىق تۇرعىدان العاندا تەك قانا بيلىكشىل نە وپپوزيتسيالىق سيپاتتا قۇرىلدى. مۇنىڭ ءوزى قالىڭ كوپشىلىكتىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرگە بەلسەنە ارالاسۋىنا مىقتى كەدەرگى بولدى: بيلىكتى قولدايىن دەسە، قۇلقى جوق، وپپوزيتسيالىق پارتيالاردى قولدايىن دەسە، بيلىككە جەككورىنىشتى بوپ، ءارتۇرلى قۋدالاۋعا ۇشىراپ قالۋى مۇمكىن.

وسى جىلدارى وپپوزيتسيانىڭ دا قۇرامى مەن قۇرىلىمى وزگەردى: ءبىرى بيلىكتى ءدال بۇگىن توڭكەرىپ تاستاعىسى كەلگەن، سوڭى قانعا ۇلاسۋى مۇمكىن باس كوتەرۋلەردى قولدايتىن رەۆوليۋتسيونەرلەر، ەكىنشىسى – بيلىكپەن كۇرەستە ەۆوليۋتسيالىق جولدى تاڭداعان دەموكراتتار. ولار دا ءوزارا قىرقىسىپ جاتادى.

سوندىقتان بولار، تابانى بار دا، ءبۇرى (ياعني، ناقتى يدەيالىق ۇستانىمى) جوق، زىركىلى بار دا، ءزىلى (ياعني، قوعامعا مىقتى ىقپالى) جوق پارتياسىماقتار كوبەيىپ بارادى.

جەكە ادام فاكتورىنىڭ بيلىك پارتياسىنا دا تىكەلەي قاتىسى بار.

كەشە پرەزيدەنت رەسمي تۇردە ونىڭ قاتارىنان شىقتى. كەي ساراپشىلار ونىڭ بۇل قادامىن «دەموكراتيانىڭ جارقىن كورىنىسى» دەپ باعالاپ جاتىر. سولاي دا شىعار.

بىراق، پارتيا سياقتى ساياسي ۇيىمنىڭ بىزدەگى جۇيەدە بەرەرى مول: پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر مەن دەپۋتاتتاردىڭ ءتىزىمىن (جاڭا زاڭناماعا سايكەس - 70 پروتسەنتىن) تەك قانا پارتيا ۇسىنا الادى. ونىڭ ۇستىنە بيلىكتەگى باسشىلىق قىزمەتتەگىلەردىڭ دەنى  كەشەگى «نۇروتاندىقتار».

فانتاستيكا جانرىنا تىم اۋەس كەي ساراپشىلار «پرەزيدەنت ءوز پارتياسىن قۇرادى» دەگەن باتىل بولجام ايتىپ جاتىر. پارلامەنتتى اشسا الاقانىندا، جۇمسا، جۇدىرىعىندا ۇستاپ وتىرعان پارتيادان ەسى دۇرىس پرەزيدەنت باس تارتا ما ەكەن؟

لوگيكا بويىنشا، ەندىگى جەردە پرەزيدەنت تاعايىندايتىن باسقا دا شەنەۋنىكتەر دە – مينيسترلەر مەن اكىمدەر - بەيپارتيالىق بولۋى كەرەك ەمەس پە؟ قايدام: ولار دا پارلامەنت پەن ماسليحاتتارعا كەلىپ، ەسەپ بەرەدى عوي.

سوندىقتان دا پرەزيدەنتتىڭ بيلىك پارتياسىنىڭ قاتارىنان شىعۋىن ءوز باسىم ساياسي مانەۆر دەپ باعالايمىن: ونسىز دا جان-جاقتان – بيلىك ىشىندەگى، ودان تىس وپپوزيتسيادان، توقاەۆ تۇسىندا مايلى جىلىكتەن قاعىلىپ قالعان، قاسىم-جومارت دەسە، قاباعى قاتۋلى قارجىلى كلانداردان، «ەسكى قازاقستاندى» كوكسەۋشىلەردىڭ كۇندەلىكتى شابۋىلىنا ۇشىراپ جاتقان ول بولاشاق ساياسي ناۋقاندار قارساڭىندا ءوزىن بيلىككە الىپ كەلگەن پارتيادان الىستاي قويمايدى. پارتيا قاتارىندا بولماسا دا، سول پارتياعا ىقپالىنان قول ۇزبەيدى، وندا وزىنە سەنىمدى ارىپتەستەرىن ورنىقتىرادى. ول ءۇشىن ولار پرەزيدەنتكە ادال بولۋى كەرەك.

بالكىم، بيلىك پارتياسىنىڭ «ادال» پارتياسىن قوسىپ الۋىنىڭ ءبىر سيمۆوليكالىق ءمانى وسىندا بولار...

قايدام: كەشە عانا نازارباەۆقا پۇتتاي تابىنىپ كەلگەن جاندايشاپتار ءبىر كۇندە-اق ودان سىرت اينالىپ كەتكەن جوق پا؟

ولاي بولسا، قازىرگى «توقاەۆشىلدار» وعان ادالدىعىن كەلەسى، توقاەۆتان كەيىنگى پرەزيدەنتتىڭ تۇسىندا دا ساقتاپ قالادى دەپ كىم كەسىپ-ءپىشىپ ايتا الادى؟

ءامىرجان قوسان

Abai.kz