باسى: مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: مارگاريتا ريۆچاچەنكو

جالعاسى: مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: وكسانا رۋبانياك

جالعاسى: مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: الەكساندرا

جالعاسى:  مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: قارلىعاش

جالعاسى: مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: يرينا تسىبۋح

جالعاسى: مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: كريستينا بوگاتچۋك

جالعاسى: مايدانداعى ۋكراينا ارۋلارى: ۆيكتوريا كراۆچەنكو

«جاننا د'ارك» اتانعان ەۆگەنيا ەمەرالد «سافاري» ۋكراينا ۇلتتىق پوليتسياسىنىڭ ارنايى ماقساتتاعى پولك مەرگەنى، ۇجىمداعى جالعىز ايەل.

ەۆگەنيا 24 اقپانعا دەيىن زەرگەرلىك بۇيىمدارمەن اينالىسقان تابىستى كاسىپكەر بولاتىن. ول رەسەيدىڭ باسقىنشىلىق سوعىسى باستالعان ساتتە-اق، ەش ويلانباستان وتانىن قورعاۋعا اتتاندى. ويتكەنى كەزىندە اسكەري كافەدرادا ءبىلىم العان ەۆگەنيا سوعىس بولا قالسا، ەلىمدى قورعايمىن دەپ انت بەرگەن ەدى.

مەرگەن ەۆگەنيا ەمەرالدتىڭ جاسى 31-دە، وفيتسەر، كىشى لەيتەنانت شەنى بار.

– 24 اقپاندا تاڭەرتەڭ كوزىڭىزدى اشقاندا ەڭ ءبىرىنشى نە ويلادىڭىز، نە ىستەدىڭىز؟

– قىسقا عانا وتباسىلىق تاريحىمنان باستايىن. مەنىڭ اتام مەن اجەم ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان ادامدار. ال مارقۇم اكەم ۇنەمى سوعىسقا دايىندالاتىن. ول ءبىر كۇنى رەسەيمەن سوعىس بولارىن ءبىلدى. ۇنەمى بۇزىلمايتىن ازىق-تۇلىك ساتىپ الىپ قوياتىن، سونىمەن قاتار، قارۋ-جاراق پەن وق-دارىلەردى جينادى. ماعان قۋىرشاقتىڭ ورنىنا قارۋ مەن مەن سوعىس كيىمىن سىيلايتىن. بالا كۇنىمنەن كۇرەسكە قاتىستىردى (كۇلدى). بىراق ول كەزدە اكەمنىڭ بۇل قىلىعىن تۇسىنبەيتىنمىن. سوعىستان ءبىر اي بۇرىن قارۋلارىمنىڭ بارلىق تۇرىنە ارنالعان ءبىر قوراپ پاترون ساتىپ الدىم. رەسەي تولىققاندى سوعىس باستاماس بۇرىن 30 ادامدى جارتى جىلداي اسىرايتىن ازىق-تۇلىك، كەرەك-جاراقتار، بەنزين الۋعا بارلىق قاراجاتىمدى جۇمسادىم. 23 اقپاندا وزىمشە ءبىر بۋنكەر جاساپ الدىم.

مەن كاسىپكەرمىن. مەنىڭ ارالاساتىن ورتام دا كاسىپكەرلەردەن تۇرادى. كوبىسى مەنى ەسى اۋىسقان دەپ ويلادى. حاركوۆتاعى دوستارىمدى شاقىردىم. ول جاققا ءبىرىنشى قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانىن ءبىلدىم. بىراق ولار ماعان سەنبەي، كۇلە قاراعان. سوعىس باستالعان كەزدە قورقىنىش سەزىمى بولمادى. مەن تەز دايىن بولدىم. 24 اقپاندا بۇرىنعى كۇيەۋىم حابارلاسىپ، نە ىستەۋ كەرەگىن سۇرادى. مەن «قىزىمىزدى دەرەۋ باتىس ۋكرايناعا جەتكىز»، - دەدىم. سودان كەيىن قالا ورتالىعىندا تۇراتىن وتباسىم مەن دوستارىمدى ءوزىم جاساپ العان بۋنكەرگە الىپ كەلۋ ءۇشىن سىرتقا شىقتىم. ءوز ءۇيىمدى بومبا تاستاۋعا اسا تارتىمسىز، قاۋىپسىز جەر دەپ ەسەپتەدىم.

– سوعىسقا بارۋ تۋرالى شەشىمدى قالاي قابىلدادىڭىز؟

– اسكەري كافەدرادا وقىپ جۇرگەن كەزىمدە، 10 جىل بۇرىن قابىلدادىم. كۋرستاستارىم «جەنيا، اسكەري قىزمەتتى نە ىستەيسىڭ؟» دەپ سۇرايتىن، «سوعىس بولا قالسا، ەلىمە كومەكتەسكىم كەلەدى»، - دەپ جاۋاپ بەرەتىن ەدىم. 2014 جىلى سوعىس باستالعان كەزدە اسكەري كوميسسارياتقا باردىم، بىراق زاڭعا ساي جاس بالامنىڭ بولعانىنا بايلانىستى مەنى قابىلدامادى. قىزىم ول كەزدە ەكى جاسقا تولماعان.

مەنىڭ بۇرىنعى كۇيەۋىم بۇل شەشىمىمدى تولىق قولدادى، بىراق سوعىسقا قاتىسا المادىم. 24 اقپاندا قوڭىراۋ شالعان بۇرىنعى كۇيەۋىم «8 جىلعى كۇتكەنىڭ كەلدى»، - دەدى.

– بۇل جەردەگى قىزمەتىڭىز قانداي، كۇنىڭىز قالاي وتەدى؟

– ءارتۇرلى وتەدى. سوعىس ساپارلارى كەزىندە نە ىستەيتىنىم بەلگىلى، ونى اشىق ايتا المايمىن. باسقا ۋاقىتتارى كەزەكشىلىككە بارام، ۇنەمى مىقتى بولۋ ءۇشىن جاتتىعۋلار جاسايمىن. بۇگىن كەزەكشىلىككە تۇردىم. جولداستارىممەن اۋماقتى كۇزەتەمىز. ءجونى بوتەن ادامداردىڭ جۇرمەگەنىنە كوز جەتكىزەمىز، ءبىر نارسە بايقاساق جەكە قۇرامعا دەرەۋ حابارلايمىز. بۇل دا وتە ماڭىزدى جۇمىس.

– ءسىزدىڭ بولىمشەڭىزدە گەندەرلىك كەمسىتۋشىلىك بار ما؟

– قيىن سۇراق. ەرلەر ۇجىمىندا جالعىز ايەل بولۋ وڭاي ەمەس. بىرەۋلەر «ەر بىتكەننىڭ نازارىنا قارق بولىپ ءجۇر» دەپ ويلاسا، قاتتى قاتەلەسەدى.

بىرىنشىدەن، كومانداما ماعان دەگەن قارىم-قاتىناسى ءۇشىن العىس ايتقىم كەلەدى. ولار ءوز اراسىندا ايەل ادام بارىن ماقتان تۇتادى جانە اسكەري رۋحتى كۇشەيتەدى دەپ ەسەپتەيدى. بولىمشەدەگى ەر ادامدار قانداي قيىندىق بولسا دا، ولارمەن بىرگە كوتەرىپ جۇرگەنىم ءۇشىن مەنى قۇرمەتتەيدى. كەيدە ءتىپتى قاراپايىم گيگيەنالىق پروتسەدۋرالاردى ورىنداۋدىڭ ءوزى وتە قيىن.

ءبىرىنشى اي وڭاي بولعان جوق. ولار جالعىز ايەلدىڭ نە ءۇشىن سوعىسىپ جۇرگەنىن تۇسىنبەدى. «قاۋىپسىز جەردە بالاسىن قاراپ وتىرسىن»،-دەدى. كۇندەلىكتى اتقارعان قىزمەتىم ارقىلى مەن ەرلەرگە ولاردان ەش كەم ەمەس ەكىنىمدى كورسەتتىم. ءبارى سياقتى كەزەكشىلىككە بارامىن، تاپسىرمالاردى ورىندايمىن، سوعىس كيىمىن كيەمىن. ءبىر نارسەنى تاسۋ كەرەك بولسا، وكوپ قازۋ كەرەك بولسا، ونى دا ىستەيمىن. ەشقانداي كومەكتى قابىلدامايمىن، سەبەبى اسكەردە ءبارى تەڭ بولۋى كەرەك.

– قانداي قيىندىقتاردى باستان كەشتىڭىز؟

– سوعىسقا دەيىن مەنىڭ سۇيگەن ادامىم بولدى. بىراق سوعىس باستالىسىمەن ول مەنى تاستاپ، شەتەلگە كەتىپ قالدى. دوسىم دەپ ساناعاندار تەرىس اينالدى. ولار ەلىنە قول ۇشىن سوزۋدىڭ ورنىنا قاشىپ كەتكەن وتە قالتالى ادامدار بولاتىن. ايەلدەر مەن بالالاردى ايتىپ وتىرعانىم جوق. بىراق ەر ادامدار ەلدە قالۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. العى مايدان شەبىنە شىعۋدىڭ قاجەتى جوق، بىراق كومەكتەسەتىن باسقا جولدار دا بار. مىسالى، ەرىكتى بولسىن، نە لوگيستيكامەن اينالىسسىن. ول ادامدارمەن كوزقاراسىمىز ەكىگە ايىرىلدى. ولار مەنىڭ ارەكەتىمدى دۇرىس دەپ سانامادى. سوعىس كىمنىڭ كىم ەكەنىن كورسەتتى.

تاعى دا مەنىڭ جانىما باتقانى ول – توناۋ. العاشقى ايدا مەنىڭ ءبىر جولداسىم قارۋ الاتىن بولىپ، اقىسىن تولەدى. بىراق ساتۋشىلار الاياق بولىپ شىقتى. اقشاسىن الىپ جوق بولدى. سونداي-اق كومانديرمەن بىرگە تاپسىرىس بەرگەن برونەجيلەتتەرىمىز كەلمەي قالدى. ەل سوعىستان زارداپ شەگىپ جاتقاندا، قالاي داتتەرى بارادى، تۇسىنبەيمىن. بارىنەن بۇرىن مايدانداستارىمنان ايىرىلۋدان قورىقتىم. سوعىستىڭ ەكىنشى ايىندا جولداستارىم قازا بولا باستادى. مەن ءۇشىن ەڭ قيىن ءسات. اسىرەسە، مەنىڭ تالىمگەرىم، اسكەري سنايپينگ تۋرالى بارلىق بىلگەنىن ۇيرەتكەن مەرگەننىڭ قايتىس بولعانى جانىما قاتتى باتتى. وتە جاقسى ادام بولاتىن. ول قايتقاندا ءبىر اي بويى وزىمە كەلە المادىم. بىراق ادام بالاسى باسقا تۇسكەننىڭ بارىنە كونەتىن جاراتىلىس. اۋىر بولسا دا.

– تولىققاندى سوعىس كەزىندە ءسىزدى نە تاڭعالدىردى؟

– ادامداردىڭ قاتىگەزدىگى، قورقاقتىعى. ەش كۇتپەگەن ادامداردىڭ كومەك كورسەتكەنىنە تاعالدىم. ال دوس دەگەن ادامدار كەرىسىنشە ارقاسىن بەردى. ۋكراينا حالقى تاڭعالدىردى. سوعىس ۇلتىمىزدى بىرىكتىردى. كىمنىڭ ناعىز پاتريوت ەكەنىن كورسەتتى.

مەنىمەن بىرگە سوعىسىپ جاتقان جىگىتتەر — ەرىكتىلەر، ءوز قالاۋىمەن كەلگەندەر. ءبىزدىڭ بولىمشەدە ءتىپتى فرانتسۋز لەگيونىندا بولعان، فرانتسيادان كەلگەن ۋكرايندار بار. ولار ءوز جەرىن قورعاۋ ءۇشىن ورالدى. ارامىزدا لوندوندا ءۇش جىل تۇرىپ، سوعىس باستالعان سوڭ ءبارىن تاستاپ، وتانىن قورعاۋعا كەلگەن جىگىت تە بار. شىنىمەن تاڭعالدىراتىن جايتتار. كەيبىرى كەتىپ جاتسا، كەيبىرى ورالىپ جاتىر.

– قازىر ءسىزدىڭ رۋحىڭىزدى تۇسىرمەي تۇرعان نە؟

– مەنىڭ جان-دۇنيەم قۇبىلىپ تۇراتىن. كەيدە ءبارى تاماشا، كەيدە ءبارى كەرى كەتكەندەي. سوعىستىڭ ءۇشىنشى ايى بارىنە اۋىر بولدى. بولىپ جاتقان وقيعانىڭ شىن ەكەنىنە كوز جەتكەن سايىن، مەن تانيتىن ادامدار دەپرەسسياعا تۇسە باستادى. دوستارىمنان ايىرىلدىم. ميىمدا «ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز بار ما ءوزى؟» دەگەن ساۋال تۇراتىن. بىراق ول كەزەڭنەن ءوتتىم. قازىر مەنىڭ جاعدايىم تۇزەلدى. قان مايداننىڭ ورتاسىندا جۇرسەم دە، سوعىس باستالماي تۇرىپ تا ىستەگەن ىستەرىمدى جاساۋعا تىرىسام. اسكەري ومىرىمە قاراماستان، بۇرىنعى تىرلىگىمدى جاسايمىن. كىتاپتار وقيمىن، تەك قانا اسكەري ەمەس (كۇلدى). اعىلشىن ءتىلىن وقۋدى قايتادان قولعا الدىم. وسى قاراپايىم دۇنيەلەر مەنىڭ رۋحىمدى سىندىرماي تۇر. سوعىستا جۇرگەن ادام ءومىرىنىڭ ءمانى بولار نارسەنى تابۋى كەرەك. بۇل وتە ماڭىزدى. قازىر مەن سوعىس اياقتالعان سوڭ نەمەن اينالىسقىم كەلەتىنىن بىلەمىن. بولاشاققا جوسپارىم بار.

– ۋكراينانىڭ بولاشاعىنان قانداي پەرسپەكتيۆالاردى كورەسىز؟

– ۋكراينانىڭ بولاشاعى وتە زور، مەن مەملەكەتىمىزدىڭ كەلەشەگىنە سەنەمىن. مەنىڭ سوعىستا جۇرگەنىمنىڭ ءبىر سەبەبى وسى. سوعىس بىتە سالا ءبارى كەرەمەت بولىپ كەتپەيتىنىن بىلەمىن. ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ، جۇمىس تابۋ ماسەلەسى بولادى، بىراق ولار ۋاقىتشا. قالپىمىزعا كەلىپ العان سوڭ، وتە كۇشتى، جاڭا ۋكراينانىڭ گۇلدەنەتىن كەزى تۋادى.

– سوعىستان كەيىن ومىرىڭىزدەگى نە نارسەنى ماڭگىلىككە وزگەرتەسىز؟

– وتە قىزىق سۇراق. مەن الدەن-اق وزگەرىپ كەتكەندەيمىن. مىنەزىم قاتايا باستادى. بۇرىن ادامدار باسىناتىن، ويتكەنى ەشقاشان ەشكىمنىڭ كوڭىلىن قالدىرمايتىن ەدىم. قازىر بولەكپىن، قابىلداعان شەشىمىمدى وزگەرتپەيمىن. كەيبىر دوستارىم «ءتىپتى كوزقاراسىڭ دا وزگەرىپ كەتكەن»، دەيدى. مەن ءوزىمنىڭ ەموتسيادى باسقارا الاتىن كەزگە جەتتىم. شىندىققا تۋرا قارايمىن. قاتتى قيىن بوپ كەتكەن ساتتەردە، «بۇل – ءوزىمنىڭ شەشىمىم» دەيمىن. وسى جولدى تاڭداعان ەكەنمىن، سوڭىنا دەيىن بارامىن. وعان كۇش-قۋاتىم جەتەدى. ادام قالاسا، ءبارىن ىستەيدى. جاۋ تاۋىپ الماسىن دەپ جەتى ساعات بويى قارۋىممەن قوقىستا جاتقان كەزدە وسى ويعا كەلگەنمىن (كۇلدى).

قۇندىلىقتارىم وزگەردى. بۇرىن اقشام جوق كەزدە، قىمبات سومكە ۇستاسام، ادامدار مەنى سىيلايدى دەپ ويلايتىن ەدىم (كۇلدى). ولار مەنىڭ ومىردە ءبىر جەتىستىككە جەتكەنىمدى تۇسىنەدى دەيتىن ەدىم. قازىر قاراپ وتىرسام، سول ويىما كۇلەمىن. سەبەبى، قىمبات سومكە ەشتەڭەگە دە تۇرمايدى. قانداي كولىككە مىنگەنىڭىز، قانشا اقشاڭىزدىڭ بارى ماڭىزدى ەمەس. سوعىس باستالدى – ءبارىمىز بىردەي قاتارعا تۇردىق. ەڭ ماڭىزدىسى – ءومىر مەن بەيبىتشىلىك.

– ۋكراينالىقتار مەن الەمگە نە ايتاسىز؟

– اسكەريلەردى قولداعانى ءۇشىن ۋكرايندارعا العىسىم شەكسىز. بۇل ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ءبىزدى جىگەرلەندىرىپ، رۋحىمىزدى كوتەرەدى. بىزگە سەنگەن بارلىق ادامعا راقمەت ايتامىن. سوعىستىڭ تەز اياقتالعانىن قالايمىن. بارىنە شىدامدىلىق تىلەيمىن. ءبىز جەڭەمىز، مەن سوعان سەنەمىن. جاردەم قولىن سوزعان، اقپاراتتىق كومەك كورسەتىپ وتىرعان الەمگە راقمەت. ءبىزدىڭ باسىمىزداعىنى ەشكىمگە تىلەمەيمىن. ەڭ باستىسى – بەيبىتشىلىكتىڭ بولۋى. ۋكراينانىڭ ەرلەرى عانا ەمەس، ايەلدەرى دە باتىل ەكەنىن الەمنىڭ بىلگەنىن قالايمىن (جىميدى).

ايجان تەمىرحان

Abai.kz