.png)
كومەكشىلەر مەن كەڭەسشىلەردىڭ كازۋسى...
پرەزيدەنت توقاەۆ اقش-قا ساپارىنان كەيىن ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ بىرقاتار كومەكشىلەرى مەن كەڭەسشىلەرىن ورنىنان الىپ تاستادى.
بۇل جولعى ءبىر قىزىعى سول: اۋىس-تۇيىستەر ءبىر كۇندە جانە ۇجىمدىق سيپاتتا جۇزەگە استى. ءتىپتى، پرەزيدەنت شەتەلدەن كەلىپ، ءوز ماڭايىنا رەنجىپ، ءبىر ساتتە شەشىم قابىلداعانعا ۇقسايدى: جۇمىستارىنا كوڭلى تولسا، ولاي جاساماس ەدى عوي. بىرنەشە كومەكشىسىن جۇمىستان بىردەن بوساتۋىنىڭ ءبىر سەبەبى سول بولسا كەرەك: پرەزيدەنت ءوز اكىمشىلىگىندە جۇيەلى داعدارىسقا ۇشىراعانىن سەزىپ، بىلگەندەي.
ءجا، ونداي كادرلىق شەشىم – مەملەكەت باسشىسىنىڭ جەكە قۇزىرىنداعى نارسە، وعان ءبىزدىڭ شاتاعىمىز جوق، وسىمەن اڭگىمەنى دوعارىپ، ءبىزسىز جۇزەگە اساتىن تاقىرىپتى جىلى جاۋىپ قويۋعا بولار ەدى.
بىراق...
بۇل ساۋالىمىز بيلىكتىڭ قازىرگى كادر ساياساتىنا، سونىڭ ىشىندە، پرەزيدەنت ماڭايىنا تىكەلەي قاتىسى بار.
بىرىنشىدەن، جانە ول تەندەنتسيا كوزگە ۇرىپ-اق تۇر: جاڭا قازاقستاننىڭ تۇراقتى ءبىر نىشانى قالىپتاسقان سىقىلدى، ول – كادر تۇراقسىزدىعى. كەشە عانا جىلى ورنىنا ورنىققان شەندىلەر – مينيسترلەر، ولاردىڭ ورىنباسارلارى – كوپ ۇزاماي سول ورىندى بوساتىپ جاتادى. جانە دە ولاردىڭ نە ءۇشىن پرەزيدەنت قاحارىنا ۇشىراعانى تۋرالى ەشكىم قوعامعا ايتىپ جاتقان جوق.
ول دۇرىس ەمەس. ويتكەنى ءاربىر شەنەۋنىك – اۋىل اكىمىنەن باستاپ پرەزيدەنتكە دەيىن – بيۋدجەتتەن جالاقى الادى، سول سەبەپتى بيۋدجەتكە سالىق تولەپ وتىرعان كەز كەلگەن ازامات كىمنىڭ نە ءۇشىن تاعايىندالعانىن، نە ءۇشىن وتستاۆكاعا كەتكەنىن بىلۋگە قاقىلى!
ەكىنشىدەن، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن بيلىك پرەزيدەنت اكىمشىلىگىن رەفورمالاپ، ەندىگى جەردە ءپا جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارلارى بولمايدى، ولاردىڭ ورنىنا ارقايسىسى ءوز سالاسىنا يە بولاتىن كومەكشىلەر تاعايىندالادى دەگەن بولاتىن. جانە دە ول باستامانى باسقا ەلدەردەگى پرەزيدەنت اكىمشىلىكتەرىندەگى ۇلگىمەن تۇسىندىرگەن ەدى. قۇپ دەدىك. الايدا ءپا جەتەكشىلەرىنىڭ ورىنباسارلارى ءالى دە قىزمەتكە كەلىپ جاتىر: كەشە بىرەۋى ءبىرىنشى ورىنباسار ەدى، ەندى بىرەۋى تاياۋدا جاي ورىنباسار بوپ جاتىر.
لوگيكا قايدا؟
ۇشىنشىدەن، ءاربىر كومەكشى نە كەڭەسشىنىڭ وزىنە تاپسىرىلعان مىندەتتەر بولسا، نەلىكتەن ولار جۇيەلى تۇردە پرەزيدەنت قابىلداعان شەشىمدەردى (جارلىقتار مەن وكىمدەردى), پرەزيدەنت قول قويعان باسقا دا قۇجاتتاردى (باعدارلامالار مەن تۇعىرنامالاردى), پرەزيدەنت قابىلداعان باسقا دا شەشىمدەردى جۇيەلى تۇردە ەلدىڭ الىندا شىعىپ، جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، تۇسىندىرمەيدى؟
سولاي بولسا، بالكىم، ەل ىشىنە گۋ-گۋلەپ تاراپ جۇرگەن ارقيلى الىپ-قاشپا اڭگىمەلەر ساپ تىيىلار ما ەدى؟ ال بۇگىنگى ءپا-ءنىڭ اقپاراتتىق ۇنسىزدىگى جاعدايىندا، بيلىككە، سونىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ جەكە باسىنا قاتىستى حايپتار مەن حەيتتەر، وسەكتەردى تاراتۋشىلاردىڭ قۇدايى بەرىپ جاتىر. ءوز سالالارىنا جاۋاپتى كومەكشىلەر مەن كەڭەسشىلەر بولسا، ءپا امبرازۋراسىن ءوز كەۋدەسىمەن جابۋدىڭ ورنىنا، وكوپتا تىعىلىپ، باس ساۋعالاپ وتىرادى. سول سەبەپتى، بايقاپ وتىرساڭىز، باستى سىن پرەزيدەنت ماڭايىنا قاراي ەمەس، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جەكە باسىنا قاراي باعىتتالىپ جاتادى.
ارينە كەز كەلگەن وركەنيەتتى قوعامدا ء(بىز سونداي مودەل جاسايمىز دەپ تالپىنىپ جاتىرمىز عوي؟) پرەزيدەنتكە قاتىستى دا سىن ايتىلا بەرۋى ءتيىس: دەموكراتيا زاڭدىلىعى سونداي ءارى پرەزيدەنت توقاەۆ ءوزى ۇسىنعان «ءارتۇرلى پىكىر – ءبىرتۇتاس ۇلت» قاعيداتىنا تولىعىمەن ساي كەلەدى! تەك ءبىر ايتارىم، سونداي كەزدە ونىڭ ساياسي اينالاسى بۇعىپ قالادى. ونىڭ ۇستىنە، بىزدە مەملەكەت باسشىسىنا، ونىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنا ايتىلعان سىن كەيدە سول ينستيتۋت رەتىندە مەملەكەتتىڭ وزىنە، ونىڭ كونستيتۋتسيالىق نەگىزدەرىنە نۇقسان كەلتىرىپ جاتادى. سول جاعى مەنى ەرەكشە تولعاندىرادى.
ءتورتىنشى جايتتىڭ سالالىق سيپاتى بار. ءبىزدىڭ پرەزيدەنت – ديپلومات. پرەزيدەنت بوپ سايلانعالى ول ماڭايىنا ديپلوماتتاردى جيناي باستاعانى بەلگىلى. الايدا مانساپتىق (كارەرالىق) ديپلومات بولۋ مىندەتتى تۇردە ناتيجەلى جۇمىس جاساي الاتىن اكىم نە باسقا باسشى بولۋ دەگەن ءسوز ەمەس، ءار سالانىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار. بىزدە بولسا، بىرجاقتىلىق باسىم بوپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ باسقا دا، سىرتقى ىستەرگە مۇلدەم قاتىسى جوق سالالارىندا ديپلوماتتاردىڭ ەكسپانسياسى ورىن الىپ كەتتى.
كەشەگى اياق استى شەشىمدەرىنە قاراساق، پرەزيدەنتتىڭ سىرتقى ساياساتقا جاۋاپتى شەندىلەرىنە كوڭلى تولمايتىن سياقتى، ولاي بولسا، ولاردى باسقا سالالارعا جۇمساماي، اقساپ تۇرعان ديپلوماتيا جاعىن جۇمىلدىرسىن! ديپلومات ەمەس باسقا قازاقتار دا ءوسۋى كەرەك ەمەس پە؟!
بەسىنشى جايتتىڭ مانساپتىق سيپاتى بار. بىزدە (جانە ول ەسكى قازاقستان تۇسىندا قالىپتاسقان ءداستۇر ەدى، وكىنىشكە وراي، جاڭا قازاقستاندا دا جالعاسىپ كەلەدى) بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن ءبىر ورىندى بوساتقان شەنەۋنىك (جانە ول سەبەپتەرى قوعامعا بەيمالىم، تەك «اسا حاباردار» ساراپشىلار ءوز نوبايلارىن ايتىپ، ۇپاي جيناپ جاتادى) مىندەتتى تۇردە باسقا جىلى ورىنعا جىلجي سالادى. كەشەگى پرەزيدەنت شەشىمدەرى دە سونداي بوپ شىقتى.
نەگە سول شەندىلەر ءوز ماماندىعى نە كاسىبى بويىنشا جۇمىس جاساپ، ءومىرىن جالعاستىرا بەرمەيدى؟ الدە اقوردا نە ۇكىمەت ولاردىڭ اكەدەن قالعان مۇراسى ما؟ مۇنداي كەسىرلى ءۇردىس ءوسىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاقتىڭ جولىن بوگەيدى، (ونى دا ءبىز ەسكى قازاقستان تۇسىندا كورگەنبىز، ءبىر رەت اكىم نە مينيستر بولعان ادام ءومىرىنىڭ اياعىنا دەيىن سول قىزمەتتە نەمەسە سەناتور نە دەپۋتات بولىپ، شالقىپ (قالقىپ!) جۇرەتىن ەدى!), مەملەكەتتىك قىزمەتكە جاڭا كادرلاردىڭ كەلۋىنە كەدەرگى جاسايدى.
مەنىڭشە، وسى كەسىرلى ۇردىستەن باس تارتاتىن ۋاقىت كەلدى: جاڭا قازاقستان تالابى سونداي!
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
