«كەلىسىمنىڭ» ەڭ قاۋىپتى تۇسى قايسى؟..
«قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن كيپر رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك تۋرالى شارتتى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن تالقىلاۋعا ارنالعان ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات قازىبەك يسا قر باس پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى اسەت شىنداليەۆكە مىناداي سۇراق قويىپتى:
– قۇرمەتتى اسەت قازاقبايۇلى!
ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن كيپرگە بارعان كۋاگەرلەر مەن ساراپشىلاردى كىم قورعايدى؟! ولار زاڭمەن قورعالا ما، قاۋىپسىزدىگى قالاي قامتاماسىز ەتىلەدى؟ ونداي زاڭ بار ما ولاردا؟ بۇل ماسەلەنى ءبىز زاڭ جوبالارىن تالقىلاۋدا دا كوتەرگەنبىز. جوق، شەتەل شاقىردى دەپ شەتىنەن ءتىزىپ جىبەرە بەرەمىز بە، ازاماتتارىمىزدى؟! ونسىز دا قوعامدا قىتايمەن اقپارات الماسۋ تۋرالى شارتقا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ جاتقاندار بار. قانداي ەلمەن، قانداي زاڭ بولسا دا، ەڭ باستىسى ءوز ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى قورعالۋى قاجەت!
دەپۋتات قىزىبەك جارىلقاسىنۇلىنىڭ ول سۇراعىنا قۇرمەتتى اسەت قازاقبايۇلى بىلاي دەپ جاۋاپ بەرىپتى:
– ءسىزدىڭ سۇراعىڭىزعا كەلسەك، كيپردا دا تۋرا بىزدەگىدەي كۋالار مەن ساراپشىلاردى قورعايتىن زاڭ بار. تەرگەۋ كەزىندە قورعاۋ قاجەت ەتەتىن جاعداي بولىپ قالسا، سول زاڭ بويىنشا كۋالار دا، ساراپشىلار دا قورعالادى. بۇل زاڭدا قورعاۋعا ارنالعان ءارتۇرلى ارەكەتتەر كوزدەلگەن...
دەپۋتاتتىڭ الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، وتانداستارىنىڭ قامىن جەگەن سۇراعىنا قر باس پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى بەرگەن «تۇشىمدى» جاۋاپ – وسى.
ال، مەن بولسام كىناسىز اق قاعازدىڭ بەتىن اياپ، ەكەۋىنىڭ سۇراعى مەن جاۋابىنىڭ ەڭ كەرەكتى جەرىن عانا الدىم.
ەگەر، ءدال وسى قازاقستان مەن كيپر اراسىنداعى «كەلىسىمگە» بايلانىستى سۇراقتى دەپۋتات قازىبەك يسا ءسال عانا قۇبىلتىپ، «ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن قىتايعا بارعان كۋاگەرلەر مەن ساراپشىلاردى كىم قورعايدى؟! ولار زاڭمەن قورعالا ما، قاۋىپسىزدىگى قالاي قامتاماسىز ەتىلەدى؟ ونداي زاڭ بار ما ولاردا؟ جوق، شەتەل شاقىردى دەپ شەتىنەن ءتىزىپ جىبەرە بەرەمىز بە ازاماتتارىمىزدى؟!» - دەپ، قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ازاماتتاردىڭ اقپاراتىن الماسۋ تۋرالى «كەلىسىمگە» بايلانىستى قويسا، قر باس پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى اسەت شىنداليەۆ وعان دا ءدال وسى ستاندارتتى جاۋاپتى بەرەتىنى بەلگىلى.
ەگەر، دەپۋتات قر باس پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى اسەت شىنداليەۆتىڭ وسى جاۋابىنا قاناعاتتانعان بولسا، وندا بۇل، قىتاي تۋرالى ايتام، قاسقىرعا قوي باقتىرعانمەن بىردەي ەمەس پە؟!
ءيا، قىتايدىڭ زاڭى ءبىزدىڭ زاڭداردان دا كەمەلدى بولماسا، كەم ەمەس. قىتايدىڭ دا كونستيتۋتسياسىنىڭ 33-بابىندا «قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ بارلىق ازاماتتارى زاڭ الدىندا تەڭ. مەملەكەت ادام قۇقىقتارىن قۇرمەتتەيدى جانە قورعايدى» - دەپ جازۋلى تۇر.
ول از دەسەڭىز، 36-بابىندا «قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى ءدىني سەنىم بوستاندىعىنا يە. ەشبىر مەملەكەتتىك ورگان، الەۋمەتتىك توپ نەمەسە جەكە تۇلعا ازاماتتاردى دىنگە سەنۋگە نەمەسە دىنگە سەنبەۋگە ماجبۇرلەي المايدى، سونداي-اق دىنگە سەنەتىن ازاماتتاردى نەمەسە دىنگە سەنبەيتىن ازاماتتاردى كەمسىتۋگە بولمايدى. مەملەكەت قالىپتى ءدىني ارەكەتتەردى قورعايدى. ەشكىم ءدىندى قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزاتىن، ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرەتىن نەمەسە ەلدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن ارەكەتتەرگە پايدالانا المايدى. ءدىني توپتار مەن ءدىني ىستەر شەتەلدىك باقىلاۋعا جاتپايدى» - دەپ، ءبىر قۇلاش قىپ جازىپ تاستاعان...
ايتىڭىزشى، وسى نورمالاردى قىتاي ۇكىمەتى ورىنداپ جاتىر ما؟!
2017 جىلدان باستاپ از ساندى مۇسىلمان ۇلتتارعا جۇرگىزىلگەن جان تۇرشىگەرلىك ازاپتاۋ مەن قورلاۋ بۇكىل دۇنيەجۇزىن تىكەسىنەن تىك تۇرعىزعان جوق پا؟!
قىتايدىڭ مۇنداي ارەكەتىن الەمنىڭ بىرنەشە ادىلەتتى مەملەكەتتەرى «گەنوتسيد» دەپ جاريالادى.
قىتاي شىڭجاڭداعى قازاقتى قويىپ، ەندى قازاقستانعا كوشىپ كەتكەن قازاقتىڭ سارى ىزىنە ءتۇسىپ، سولاردى ءوز ۋىسىندا ۇستاعالى وتىر، مىنە!
مىنا «كەلىسىم» سول ءۇشىن جاسالعان!
ەگەر، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى تاراپتار مەملەكەتتەرىنىڭ ازاماتتارىنا قاتىستى اقپارات الماسۋ تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن سەنات ماقۇلداپ جىبەرسە، ەرتەڭ، تاعى قايتالاپ ايتايىن، قىتاي قولدان «قوس ازاماتتىق» جاساپ، تاۋەلسىزدىكتەن بەرى قىتايدان ورالعان قازاقتاردى شەتىنەن «قايتار!» دەگەن تالاپ قويادى.
«قوس ازاماتتىعى» بار ازاماتتى قازاقستاننىڭ ەشبىر زاڭى قورعاي المايدى. تەك، سوت ونداي ازاماتتى بىردەن قازاقستان ازاماتتىعىنان ايىرادى. بۇل – ءبىر!
ەكىنشىدەن، جامان ايتتى دەمەڭىز، ەندى وسى «كەلىسىم» ادام ساۋداسىنىڭ ورشۋىنە داڭعىل جول اشادى.
ويتكەنى، «جاڭا قازاقستان» قۇرۋ باستاماسى باستالعانىمەن، ەلىمىزدەگى جەمقورلىق پەن پاراقورلىق ءالى تىيىلا قالعان جوق قوي.
ءسويتىپ، كەرەك بولسا، قىتاي قازاقستاننان وزىنە قاجەتتى ادامداردى ءجۇز مىڭداپ، ءتىپتى، ميلليون دوللارلاپ پارا بەرىپ، ساتىپ الاتىن بولادى...
قازىبەك پەن قازاقبايۇلى سونى ويلادى ما، جوق پا، ونى ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى بىلەدى!
ءاي، جوق، ويلاعان جوق!
مىنە، ءبىز دابىل قاققان سوڭ بارىپ، «الاڭداپ» وتىرعان كورىنەدى...
مەن دەپۋتات قازىبەك يسانى سىناپ-مىنەۋدەن اۋلاقپىن. ول ءوزىنىڭ ءبىلىمى مەن ازاماتتىق، جىگىتتىك دەڭگەيىنە لايىق سۇراعىن بەردى. جانە قۇزىرلى ورگاننىڭ جاۋاپتى تۇلعاسىنان وعان لايىقتى جاۋابىن الدى. سوعان قاناعاتتانعان، سەنگەن بولۋى مۇمكىن.
قىسقاسى، قازىبەك اعامىز ءوزىنىڭ پارىزىن وتەدى دەگەن ءسوز...
جالپى ءبىزدىڭ دەپۋتاتتاردىڭ ورتاق «قاسيەتى» – وسى، ۇلتتىڭ تاعدارىن قاتەرگە ۇشىراتۋعا الىپ باراتىن مىناداي اسا قاۋىپتى زاڭدار الدىنا كەلگەندە، قۇزىرلى ورگان باسشىلارىنا سول باياعى داۋىستارىن كەرنەپ، قاباقتارىن ءتۇيىپ، ىشقىنىپ تۇرىپ ءبىر-ەكى سۇراۋ قويادى دا، ارى قاراي كۇرەسپەيدى. توپتاسىپ، مالىمدەمە جاساپ، قارسىلىق ءبىلدىرۋ، ءتىپتى، «مىنا زاڭ ءوتىپ كەتسە، مەن ماجىلىستەن كەتەم!» دەگەن قادامعا بارۋ – ءبىزدىڭ دەپۋتات جىگىتتەردە جوق...
مەنىڭ بۇگىنگى ايتارىم وسى.
سىزدەردە قانداي سۇراق پەن ءۋاج بار، ونى، قۇرمەتتى الاش جۇرتى، وزدەرىڭىزگە قالدىردىم!
اۋىت مۇقيبەك
Abai.kz
